بدون شک یکی از مهمترین تحولات سال 2020 میلادی ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران توسط آمریکا در بغداد پایتخت عراق خواهد بود که در اولین روزهای سال جدید میلادی صورت گرفت. این اقدام آمریکا به نوعی است که بسیاری از مناسبات منطقه ای و حتی بین المللی را نیز تحت تاثیر قرار داده و یک روند تأثیر گذار در دوران پیش رو خواهد بود. روندی که می تواند مناسبات منطقه ای ایران، عراق، ترکیه، سوریه، رژیم اسرائیل و ... را دستخوش تغییر کرده و حتی در بازیگری کشورهای فرامنطقه ای مانند آمریکا، روسیه، چین و ... تحولات بارزی را به وجود آورد.

در این یادداشت تلاش خواهیم کرد تا تصویری روشن از آینده روابط آمریکا – ترکیه بعد از ترور سردار قاسم سلیمانی متاثر از این تحول مهم ارائه دهیم.

همانطور که در دو روز اخیر نیز شاهد بودیم، بعد از ترور سردار سلیمانی دستگاه دیپلماسی ترکیه به شدت بر روی این مسئله تمرکز کرده و در تلاش برای ایفای نقش پویا در این روند است. جای هیچ شکی نیست که بروز یک بحران شدید در منطقه میان آمریکا و ایران به هیچ عنوان به نفع ترکیه نخواهد بود ولی یک بحران کنترل شده می تواند نقش بازیگری این کشور را در بالاترین سطح ممکن در خاورمیانه نگاه دارد - سیاستی که ترکیه چندین سال است در ارتباط با PKK از آن استفاده می کند. به بیان دیگر، تلاش ترکیه برای کاهش تنش ها میان ایران و آمریکا نه برای از میان برداشتن کامل بحران و ایجاد یک فضای آرام و با ثبات در منطقه بلکه از ترس افزایش تنش ها و خارج شدن بحران از سطحی است که برای ترکیه در منطقه مورد نیاز است. ترکیه در تلاش است تا مانع خروج بحران از مرزهای کنترل شده در منطقه شود. از همین رو در کنار اظهار نظرات بیشمار سیاسیون ترکیه و دعوت به حفظ آرامش طرفین، مقامات بلند پایه این کشور از جمله رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه و مولود چاووش اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه در تماس های تلفنی مختلف با مقامات ایرانی، عراق و بازیگران بین المللی در تلاش برای مدیریت این مسئله است و ایفای نقش فعال در روند پیش رو است.

موضوعی که در اینجا باید به آن اشاره کرده تاثیر این روند بر مناسبات آمریکا و ترکیه در سوریه و عراق خواهد بود. با دقت به بیانیه وزارت امور خارجه ترکیه در خصوص ترور سردار سلیمانی مشاهده می کنیم که ترکیه اقدام به محکوم کردن گام تحریک آمیز آمریکا نکرده است و تنها به بیان "ابراز نگرانی" از تحولات پیش آمده اکتفا کرده است. این روند و تاثیری که در عراق و سوریه خواهد گذاشت در آینده کوتاه مدت باعث نزدیکی ترجیحات آمریکا و ترکیه به یکدیگر در سوریه و عراق خواهد شد. نباید این مسئله را فراموش کرد که ترکیه و ایران هرچند در مذاکرات و نشست های بین المللی مختلف مانند آستانه به همکاری با یکدیگر می پردازند ولی دو کشور رقیب با دیدگاه ها و تفکرات متفاوت و بعضاً متناقض در سوریه و عراق هستند. اگر اقدام آمریکا علیه فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران را یک اقدام پیشگیرانه آمریکا علیه ایران در سوریه و عراق ارزیابی کنیم این اقدام در دوران پیش رو باعث نزدیکی ترکیه و آمریکا به یکدیگر خواهد شد.

موضوع دیگری که در اینجا باید به آن پرداخته شود، اهمیت یافتن چندین برابر پایگاه های نظامی آمریکا و ناتو مانند اینجیرلیک و گورَجیک در ترکیه است. اقدام آمریکا علیه ایران که آن را می توان به عنوان یکی از حساسیت برانگیزترین اقدامات چند ده سال اخیر آمریکا علیه ایران به حساب آورد، موجی از جریان های انتقام جویانه را به همراه داشته است. اگرچه مسئله انتقام جویی به فاکتورهای بسیار مختلفی وابسته بوده و خود نیاز به یک تحلیل جدی دارد ولی در ظاهر چنین به نظر می رسد که روند پیش رو در برخورد ایران – آمریکا هر چه بیشتر رنگ نظامی به خود خواهد گرفت و این به معنی افزایش اهمیت پایگاه های نظامی آمریکا در داخل ترکیه در همسایگی ایران خواهد بود. با در نظر گرفتن این که آمریکا و ترکیه در چند سال اخیر بر سر موضوعات بسیار زیادی دچار اختلاف شده اند. اهمیت استراتژیک پایگاه های نظامی آمریکا در داخل ترکیه این فرصت را برای آنکارا ایجاد خواهد کرد تا در پی امتیازگیری و سهم خواهی از تحولات پیش آمده باشد. از همین رو ترکیه برای کسب امتیاز بدون شک دور میز مذاکره با آمریکا خواهد نشست. امتیازی که می تواند طیف گسترده ای از مواد مورد اختلاف نظر آنکارا – واشنگتن از جمله سوریه و کردهای سوریه تا حوزه مدیترانه شرقی و لیبی، جنگنده های F-35 و حتی استرداد فتح الله گولن رهبر جماعت گولن را در بربگیرد.

خبرگزاری کردپرس/سرویس ترکیه