به گزارش کرد پرس، ۹۰ درصد از منابع آب زیرزمینی استان در شرق کردستان و در شهرهای قروه، دهگلان و چاردولی است، و به‌دلیل افزایش فعالیت کشاورزی و صنعتی در این مناطق شاهد افزایش مصرف آب زیرزمینی در منطقه هستیم.
سفره‌های آب زیرزمینی در دوره زمانی بسیار طولانی هزاران ساله شکل گرفته‌اند و زمانی که میزان چاه‌های عمیق افزایش می‌یابد این سرمایه‌ها بیشتر از دست می‌رود و خطر فرونشست زمین را تهدید می‌کند که برای پیشگیری از آن باید دست بکار شد.
عمده رخدادهای فرونشست زمین در ایران بیشتر در اثر عواملی همچون افت سطح سیالات زیرزمینی، انحلال تشکیلات زیرسطحی و ریزش کارست به وجود می‌آیند. تغییر کاربری زمین، احداث و یا بارگذاری سازه‌های مهندسی، زهکشی خاک‌های آلی و نفوذ آب شور در امتداد سواحل نیز از جمله عوامل دیگری هستند که می‌توانند در ایجاد پدیده فرونشست مؤثر باشند.
شرایطی همچون فرآیندهای تکتونیکی رخداده در منطقه، بارندگی، وجود عوارض توپوگرافی، نفوذ ریزش‌ها و یا رواناب‌های اسیدی، انحلال تشکیلات سطحی و وجود لایه‌های نامقاوم در تشکیلات رسوبی زیرین، منجر به توسعه پدیده‌های فرونشستی در کشور شده‌اند.
فرونشست و شکاف‌های زمین که به آهستگی و به تدریج گسترش می‌یابند، شاید همان تأثیر خطرهای ناگهانی و فاجعه بار مانند سیل و زلزله را نداشته باشد، با این وجود بطور معمول خسارت‌های ناشی از فرونشست‌ها و شکاف‌های زمین ترمیم ناپذیر، پر هزینه و مخرب هستند.
ایجاد فروچاله در دشت های ممنوعه شرق کردستان
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان در گفت و گو با خبرنگار کرد پرس در این رابطه با بیان اینکه مساحت دشت‌های قروه 169 کیلومتر مربع، چاردولی 323 کیلومتر مربع و دهگلان 780 کیلومتر مربع است، گفت: براساس آخرین برآوردهای صورت گرفته، در حال حاضر آبخوان‌های آبرفتی استان با میزان کسری 753 میلیون مترمکعبی آب مواجه هستند.
عرفان مومن‌پور با بیان اینکه پتانسیل منابع آب زیرزمینی کردستان در شرق استان واقع شده و بیشترین افت سطح ایستابی نیز مربوط به این مناطق است، اظهار کرد: تغییرات تراز سطح آبخوان‌های قروه، چاردولی و دهگلان نسبت به چند سال گذشته به ترتیب 21 متر، 19 و 38 متر افت داشته است.
وی با اشاره به اینکه فرونشست و سایر مشکلات همراه آن از اثرات برداشت بیش از حد توان آب از آبخوان‌های زیرزمینی بوده و این موضوع به ویژه مناطق شرق استان را تهدید می‌کند، افزود: در محدوده بین دشت دهگلان به سمت دشت قروه یک مورد پدیده فرونشست دشت داریم که نشانه عدم استفاده درست از منابع آب زیرزمینی است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان ادامه داد: همین مسئله باعث شده استان کردستان با پدیده فرونشست مواجه شده و عمده این پدیده را در دشت‌های قروه و دهگلان شاهد هستیم به گونه‌ای که استفاده بیش از حد از آب‌های زیرزمینی از سوی کشاورزان و حفر چاه‌های بسیار عمیق، فروچاله‌هایی بزرگ با عمق ۴ متر در دشت‌های قروه و دهگلان ایجاد کرده است.
مومن پور با بیان اینکه میزان فرونشست به علت کمبود اعتبارات در دشت های استان اندازه گیری نمی شوند، یادآور شد: اما در دشت دهگلان در شانوره و کروندان، در دشت قروه در حومه قروه و در دشت چهاردولی در روستاهای برمه تپه، قادرآباد، حسن آباد امام، دوسر، قابل مشاهده هستند.
تغییر الگوی کشت عامل ایجاد فرونشست
وی بیان کرد: تغییرات اقلیمی متعاقب با آن کاهش بارش، افزایش دما، تبخیر، تعرق و مصرف بالای آب‌های زیرزمینی و چاه‌های غیرمجازی که گاهاً به دلیل عدم تخصیص مناسب آب‌های روان در منطقه افزایش یافته است و همگام با آن تغییر الگوی کشت در منطقه از دلایل اصلی ایجاد این فرونشست‌ها در منطقه است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان گفت: در گذشته در این مناطق به صورت سنتی گندم، جو و آفتابگردان کشت می‌شد در حالی که در سال‌های اخیر الگوی کشت به سمت محصولات با نیاز آبی بالا مانند سیب زمینی و گیاهان علوفه‌ای سوق پیدا کرده است.
وجود 8 هزار چاه غیرمجاز در کردستان
مومن پور اظهار کرد: در حال حاضر بر اساس آخرین آمار، ۱۴ هزار حلقه چاه مجاز و 8 هزار حلقه چاه غیرمجاز در استان وجود دارد که همین امر باعث شده حجم عظیمی از ذخایر زیرزمینی آب در آبخوان های کردستان برداشت شود.
وی افزود: امسال ۲۶۰ حلقه چاه غیرمجاز در استان مسدود شد که اینکار باعث شده ۶ میلیون و ۲۰۰ هزار مترمکعب آب به آبخوان‌ها برگشت داده شود.
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای کردستان ادامه داد: تاکنون بالغ بر ۱۴ هزار حلقه چاه مجاز دارای پروانه در استان حفاري شده که ۱۲ هزار حلقه آن در بخش کشاورزی فعال و مابقی در بخش شرب و صنعت است، (بیش از 90 درصد) عمدتا در شهرستان های شرق استان است.
در چنین شرایطی حداقل کار برای مقابله با این پدیده، جلوگیری از برداشت بی‌رویه آب و استفاده بهینه از آن و مدیریت جامع و یکپارچه منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی است.
همچنین تغییر الگوی کشت، برای مثال جایگزین کردن کشت دانه‌های روغنی مثل کلزا و سورگوم به جای کشت گیاهان علف های و سیب زمینی، آگاه سازی مردم از طریق رسانه‌های جمعی در جهت صرفه‌جویی در مصرف آب و جلوگیری از برداشت‌های بی‌رویه در کشاورزی، پلمب چاه‌های غیرمجاز، نصب کنتورهای هوشمند بر روی چاه‌ها و کنترل مصرف آب می‌تواند در جلوگیری از روند صعودی این پدیده مخرب مؤثر باشد.
نظر شما