به گزارش خبرنگار کردپرس، چندی پیش بود که آمار تکان دهنده خودکشی در شهرستان قروه در این رسانه منتشر شد. آماری که با واکنش های بسیاری همراه بود و همین باعث شد تا از نگاه جامعه شناختی و روانشناسی به واکاوی این آسیب و مشکلات پیش روی نهادهای متولی در این زمینه پرداخته شود.

از یک طرف سخن از نبود اختیار عمل و استقلال کامل برای کارشناسان در واحدهای اجتماعی نهادهای متولی هست و از طرف دیگر تخصص نداشتن لازم برای تعدادی از کارشناسان این حوزه مطرح است، یک طرف صحبت از اختصاص ندادن بودجه برای آسیب های اجتماعی به میان می آید و یک طرف هم نداشتن برنامه عملیاتی در این زمینه مورد انتقاد قرار می گیرد.

هرچه هست بی تفاوتی مجموعه مسئولان نسبت به آسیب های اجتماعی را نمی توان نادیده گرفت. مسئولانی که گاهی اوقات حتی انتشار این موارد را نادرست می دانند و معتقدند سیاه نمایی است!

با این وجود خودکشی می تواند از منظر علوم مختلف تحلیل شود و روانشناسان با تأکید بر سطوح خرد، بررسی متغیرهای فردی و شخصیتی را در شکل گیری آسیب، مدنظر قرار می دهند و جامعه شناسان هم از منظر اجتماعی نقش مؤلفه های اجتماعی را در بروز پدیده بررسی می کنند.

تأثیر فشارهای ساختاری...

«امیل دورکیم» جامعه شناس متقدم و کلاسیک در اثر شاخص خود با نام «خودکشی» نقش آنومی یا بی هنجاری را در جامعه در شکل گیری این آسیب دخیل می داند، وضعیتی که در آن جامعه دچار شرایط ابهام در تعریف ارزش ها و هنجارها برای شهروندان است، در این شرایط سردرگمی ها فراگیر شده و حلقه های اتصال شهروندان به اجتماع پاره می شود.

فشارهای ناشی از شکاف نسل ها و تفاوت باورها و ارزش های نسل جوان و نسل های گذشته از عوامل ایجاد فشارهای روانی تحمل ناپذیر بر جوانان به حساب می آید که طبیعتاً و با این اوصاف افزایش نرخ خودکشی ها طبیعی است. در نزاع تفکرات سنتی و جدید هم قربانیان اغلب به علت ماجراجویی در نفی ارزش های سنتی در معرض فشارهای خرد کننده قرار گرفته و به سمت آسیب سوق می یابند.

زنان و مجردها قربانی این نوع از خودکشی های مربوط به فشارهای ساختاری ناشی از آنومی ها یا تغییرات ارزشی و فرهنگی هستند و در این مورد هم آمار بیشتر زنان خودکشی کننده در شهر قروه (60 درصد) نشانه ای از فشارهای ساختاری بر این قشر است.

آنچه از دید یک محقق جامعه شناسی در مورد نرخ خودکشیهای شهرستان قروه جای تأمل دارد میزان کاملاً ملموس خودکشیهای افراد متأهل در مقایسه با مجردهاست که این موضوع نشانه ای از فشارهای ساختاری و اقتصادی بر روی این اقشار هست. بدون داشتن شغل مناسب و در بحران هایی که شاهد هستیم از قبیل شکست هایی که در سرمایه گذاریهای بورس شاهد بودیم، مشکلات اقتصادی ناشی از کرونا و تحریم ها، افراد متأهل که سرپرست خانوار هستند ابتدا شغل خود را از دست می دهند و در نهایت از جامعه گسسته می شوند، هویت خود را می بازند و تنها و رها شده به سمت افسردگی سوق می یابند و این افراد مستعد خودکشی هستند.

به نظر می رسد امروز سرپرستان خانوار از طرف خانواده، جامعه و ساختارهای کلان در معرض بیشترین فشارها قرار دارند و در صورت نداشتن شغل به عنوان حداقل امکانی که جامعه اعطا می کند، به سمت خشونت و پرخاشگری بیرونی و یا درونی سوق می یابند. این شرایط اگر منجر به ابراز بیرونی شود؛ طلاق، وقوع انواع جرایم مانند سرقت و یا سایر هنجارشکنی ها را در پی خواهد داشت و در صورتی که افراد درون گرا و گوشه گیر و منزوی در معرض این فشارها باشند خودزنی ها و خودکشی ها نتیجه این فشارها خواهد بود.

در گزارش خودکشیهای شهرستان قروه، در بازه سنی 15 تا 35 سال بیشترین آمار خودکشی رخ داده، که در این مورد هم لازم است به مشکلات نسلی اشاره شود؛ نسلی که بین 15 تا 35 سال سن دارند در ازدواج، کسب شغل، مشکلات اقتصادی خانوده ها و شکست های عاطفی جوانان مواجه با مشکلات اساسی بودند و تلخی این گزارش و آمار نشانه بارزی از فشارهای ساختاری بر این قشر هست.

نقش فردگرایی...

واقعیت این است که جامعه امروز به سمت فردگرایی سوق یافته، محوریت منافع فردی در کنش های شهروندان در مقایسه با رفتارهای اجتماعی نمود بیشتری دارد، اتمیزه شدن اجتماعی رخ داده و افراد به ذره هایی بدل شده و مانند گذشته در قالب سنت های قوی انسجام وجود نداشته و شهروندان تنها و درمانده گشته اند و حمایت های اجتماعی سنتی از هم گسسته شده و از سوی دیگر نهادهای جدید جایگزین هم ایجاد نشده و در نتیجه افراد رها و منزوی و گسسته از اجتماع هر روز فزونی گرفته و در نتیجه آمار آسیب ها و از جمله خودکشی رو به فزونی می گذارد.

کمبود مشاوران حرفه ای...

موضوع مهم دیگر این است که پایش ها در امر پیشگیری بسیار دخیل هستند؛ منظور شناسایی افراد مستعد برای اقدام به خودکشی است و این امکان برای خانواده ها، اولیای آموزشی در مدارس وجود دارد، اما مشکل جدی کمبود نیروی متخصص در حوزه مشاوره در آموزش و پرورش است و در خانواده های از هم گسسته که سرپرستان خانوار با مشکلات جدی و ساختاری اقتصادی درگیر هستند نمی توان متوقع بود که امکان رسیدگی به وضعیت اعضای خانوده به درستی صورت گیرد.

جای خالی آسیب های اجتماعی در بودجه بندی...

نقش شکل گیری اتاق های فکر در مقیاس شهرستان با حضور صاحب نظران و همچنین در نظر گرفتن اعتبارات برای پایش و شناخت آسیب های اجتماعی و همچنین بررسی اقتضایی آن ها موضوع جدی و قابل تأملی است که در این ارتباط به علت رویکرد صرفاً عمرانی دولت در هزینه کرد بودجه ها و بی توجهی به حوزه آسیب های اجتماعی در سیاست گذاری ها نتیجه ای جز افزایش آسیب ها نخواهد داشت.

نداشتن برنامه عملیاتی...

آنچه در روند افزایشی خودکشی در قروه دیده می شود غفلت از یک برنامه عملیاتی است. برنامه ای که باید برای قبل از آسیب، حین آسیب و بعد از آسیب تدوین شود و بتواند هم نقش آموزشی را ایفا کند، هم در پیشگیری اثرگذار باشد و هم روند درمانی را ملاک قرار دهد. این در حالی است که هیچکدام از این مراحل در نظر گرفته نمی شوند و تنها به یکسری شعارها در قالب نشست های غیرتخصصی می رسند.

در واقع استفاده از کارشناسان تخصصی با داشتن برنامه های عملیاتی و قابل اجرا در کنار احساس مسئولیت نهادهای متولی و از همه مهم تر اختیار عمل دادن به کارشناسان این حوزه و در نظر گرفتن بودجه لازم از جمله مواردی است که برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی ضرورت دارد و باید مورد توجه قرار گیرد./

- در این باره بیشتر بخوانید:

* آمار هشدار دهنده خودکشی در قروه/مسئولان اقدام پیشگیرانه ندارند

* گزارش: زیبا امیدی فر