به گزارش کردپرس، دکتر کامران زینال‌زاده، عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه ارومیه در دومین روز از نشست تحلیلی وضعیت تالاب‌های کشور که به صورت وبینار در محل فرهنگستان علوم برگزار شد، کنوانسیون رامسر را پیمانی بین‌المللی برای حفاظت از تالاب‌ها، حیوان‌ها و گیاهان وابسته به آنها به‌ویژه پرندگان آبزی دانست که در سال ۱۹۷۱ میلادی در شهر رامسر با انگیزه مشارکت بین‌المللی در مطالعه، بررسی و حفاظت از تالاب‌های مهم منعقد شده است.

او با بیان اینکه امروزه ۱۶۹ کشور جهان عضو این پیمان هستند، اظهار کرد: این کنوانسیون همچنین ۲۱۸۶ تالاب به وسعت ۲۰۰ میلیون هکتار را پوشش می‌دهد و از سوی این نهاد روز ۱۳ بهمن ماه برابر با ۲ فوریه به عنوان «روز جهانی تالاب‌ها» نامگذاری شده و همه ساله در کشورهای مختلف برنامه‌هایی برای بزرگداشت آن برگزار می‌شود که هدف همه این برنامه‌ها بیان ارزش‌ها و اهمیت‌های این حوضه‌های آبریز است.

زینال‌زاده با بیان اینکه آذربایجان غربی بیش از ۶۰ درصد تالاب‌های دائمی و فصلی، لب شور یا شیرین، طبیعی و یا انسان ساخت را در خود جای داده است، ادامه داد: این تالاب‌ها از دو حوضه ارومیه و ارس آبگیری می‌شوند.

عضو هیات علمی گروه علوم و مهندسی آب دانشگاه ارومیه، تالاب‌های «دریاچه ارومیه»، «قوپی‌بابا علی»، «کانی برازان» مهاباد و سه تالاب «یادگارلو»، «درگه سنگی» و «حسنلو» نقده (در قالب یک سایت) را از تالاب‌های سایت رامسر در آذربایجان غربی ذکر کرد و گفت: وضعیت کنونی دریاچه ارومیه بحرانی است و وضعیت قوپی باباعلی مهاباد مطلوب است، ولی به صورت فصلی درآمده و فقط از اسفند تا خرداد ماه آب دارد. تالاب‌ کانی‌برازان این شهرستان نیز از نظر کمی وضعیت مطلوب دارد اما از نظر کیفی نامطلوب است.

او ادامه داد: تالاب درگه سنگی  در وضعیت مطلوبی است،  اما تالاب یادگارلو نامطلوب بوده و در حال خشک شدن است و تحت تاثیر زهکش حسنلو است. تالاب‌حسنلو(شورگل) نیز از حدود ۱۴۰۰ هکتار به حدود ۳۰۰ هکتار کاهش یافته و در بخش باقی‌مانده وضعیت مطلوب است.

به گفته وی، در حال اقدام برای عضویت دو تالاب شیبلو و بورالان در شمال استان در کنوانسیون رامسر هستیم.

زینال‌زاده تصریح کرد: عدم تامین حقابه‌های زیست محیطی، شکار غیر مجاز، تخریب و آلودگی تالاب‌ها، دخل و تصرف در اراضی تالاب‌ها و خلأ قانونی و عدم بازدارندگی کافی قوانین موجود از چالش‌ها و تهدیدات تالاب‌های استان آذربایجان غربی است.

او ادامه داد: اصلاح قوانین، تایید برنامه‌های مدیریت جامع تالاب‌ها توسط شورای برنامه‌ریزی استان و حمایت از اجرای اقدامات مصوب آن توسط استانداران، تعیین حد بستر تالاب‌ها، جلوگیری از ورود آلاینده‌های مختلف صنعتی و کشاورزی از جمله پیشنهادهای علاج‌بخشی تالاب‌های این استان است.

افت ۱۴ درصدی نمره ایران در شاخص "از دست دادن تالاب‌ها"

عضو هیات علمی دانشکده مهندسی مواد و عمران دانشگاه شیراز و عضو وابسته گروه مهندسی فرهنگستان علوم هم در دومین روز از نشست تحلیلی وضعیت تالاب‌های کشور گفت: ایران در شاخص "از دست دادن تالاب‌ها" با نمره ۴۵.۴ در رتبه جهانی ۹۸ قرار گرفته و نسبت به ۱۰ سال گذشته نمره کشور ۱۴.۱ درصد افت داشته است.

ناصر طالب بیدختی، هدف نهایی موضوع تالاب‌ و برنامه هفتم توسعه را ارائه پیشنهاد و حکم سیاستی برای برنامه توسعه هفتم در راستای احیای تالاب‌های کشور دانست و افزود: در کشور با روند افزایش جمعیت و روند کاهشی سرانه مصرف آب تجدیدپذیر مواجهیم و این امر موجب شده ایران جزو کشورهایی باشد که بیشترین تعارض بین مصرف آب و نیازهای محیط زیست را دارد.

او با اشاره به اهمیت تالاب‌ها، تاکید کرد: درک اهمیت حیاتی تالاب‌ها منجر به انعقاد کنوانسیون رامسر در سال ۱۹۷۱ در مورد تالاب‌ها شد و طی آن ۱۵۶ کشور امضاکننده این کنوانسیون تعهد دادند که خصوصیات اکولوژیکی آنها را حفظ و همچنین وضعیت تالاب‌های ثبت شده خود را به صورت دوره‌ای گزارش کنند.

بیدختی افزود: در این کنوانسیون لیستی به نام مونترو وجود دارد که شامل اسامی تالاب‌های در معرض خطر انقراض است و متاسفانه ایران با ۵ سایت تالابی در آستانه انقراض به همراه یونان در صدر این لیست قرار دارد.

به گفته وی تالاب‌های واردشده به لیست سیاه کنوانسیون رامسر به این شرح است: تالاب انزلی استان گیلان از سال ۱۹۹۳، انتهای جنوبی هامون پوزک استان سیستان و بلوچستان از سال ۱۹۹۰، هامون صابری و هامون هیرمند استان سیستان و بلوچستان از سال ۱۹۹۰، نی‌ریز و کمیجان استان فارس از سال ۱۹۹۰، شادگان، خورالامیه و خورموسی استان خوزستان از سال ۱۹۹۳

او اضافه کرد: با توجه به تلاش‌های صورت گرفته از سوی سازمان حفاظت محیط زیست، تالاب‌های آلاگل، آلما گل در استان گلستان که در لیست سیاه قرار داشتند، احیا شده و از این لیست خارج شدند و تالاب‌های شور گل، یادگارلو و درگه سنگی در استان آذربایجان غربی نیز همزمان با چهلمین سالگرد کنوانسیون رامسر از این لیست خارج می‌شوند.

قوانین موجود از جامعیت حفاظت تالاب‌ها برخوردار نیستند

عضو وابسته گروه مهندسی فرهنگستان علوم، ماده ۱۶ قانون حفاظت و به‌سازی محیط زیست مصوب سال ۱۳۵۳، بند الف ماده ۶۷ قانون برنامه چهارم مصوب سال ۱۳۸۳، قانون برنامه پنجم توسعه کشور مصوب سال ۱۳۸۹، مصوبه هیات دولت برای نحوه حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور، قانون جامع حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور مصوب ۱۳۹۶ را از جمله اسناد بالادستی برای حفاظت از تالاب‌های کشور دانست و گفت:‌ اینها در حالی است که مجموعه قوانین موجود از جامعیت و انسجام برای حفاظت همه جانبه از تالاب‌ها وجود ندارد و قوانین موجود از جامعیت و انسجام برای حفاظت همه‌جانبه از تالاب‌ها برخوردار نیستند و قوانین و آیین‌نامه‌های موجود پراکندگی زیادی دارند.

بیدختی با تاکید بر ضرورت توجه به تامین حقابه‌ها و حفاظت از تالاب‌ها در برابر آلودگی صنعتی و معدنی، اظهار کرد: خشکسالی‌های پیاپی، بهره‌گیری بی‌رویه کشاورزان از کناره رودها و چشمه‌هایی که به تالاب‌ها می‌پیوندند، آبگیری سدهای احداث شده بر روی شاخه‌های اصلی و فرعی تالاب‌ها و عدم تامین حقابه زیست محیطی و بالا بودن میزان رسوبات جریانات آب‌های سطحی از جمله دلایل رخداد بحران زیست محیطی تالاب‌ها است که در سطوح ملی و بین‌المللی کشور را با تهدیدات جدی مواجه کرده است.

او تخلیه فاضلاب‌های شهری، صنعتی و ورود زه‌آب‌های ناشی از فعالیت‌های کشاورزی بدون تصفیه مناسب، تغییر کاربری اراضی در سطح حوضه آبریز، حاشیه و درون تالاب‌ها، دفع پسماندها و ضایعات در تالاب‌ها و معرفی و پرورش گونه‌های غیر بومی را از دیگر عوامل بحران تالاب‌های کشور نام برد.

عضو هیات علمی دانشکده مهندسی مواد و عمران دانشگاه شیراز با انتقاد نسبت به عدم اجرای کامل قوانین در این زمینه، یادآور شد: طبق بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، تنها ۲۳ درصد از اهداف برنامه ششم توسعه محقق شده و تاکنون اسناد تخصصی تالاب‌ها و حریم بستر آنها هنوز نهایی نشده است.

رتبه ایران در شاخص از دست دادن آب

عضو وابسته گروه مهندسی فرهنگستان علوم اضافه کرد: بر اساس گزارش سال ۲۰۲۰ شاخص‌های EPI در حوزه آب، ایران در شاخص "از دست دادن تالاب‌ها" با نمره ۴۵.۴ در رتبه جهانی ۹۸ قرار گرفته و نسبت به ۱۰ سال گذشته نمره کشور ۱۴.۱ درصد افت داشته است.

او خاطر نشان کرد: در میان شاخص‌هایی که رتبه نهایی را تعیین می‌کنند، بدترین عملکرد به لحاظ مقایسه با ۱۰ سال قبل مربوط به همین شاخص از دست دادن تالاب‌ها بوده است.

ایسنا در پایان نوشت؛ بیدختی، عدم تعیین دقیق نیاز آبی، عدم تعیین حقابه طبیعی تالاب‌ها با احداث سازه‌های مختلف مانند سد، بند و دهانه‌های آبگیر، تعیین سهم تالاب‌ها در منحنی فرمان سدها، مطالعه و انجام کارهای مختلف مهندسی رودخانه برای رساندن سهم آب تالاب از طریق منابع آب‌های سطحی، توسعه کشت دیم بر اساس مبانی علمی و تغییر در روش‌های آبیاری را از مشکلات تالاب‌های ایران دانست.