به گزارش کرد پرس، سخنرانان این نشست تخصصی، ضرورت ایجاد «مرکز اسناد» به محوریت دانشگاه کردستان یا اداره کل کتابخانه ها در استان و انتقال نسخ خطی را به صورت جدی مطرح کردند و در این میان هم سرپرست اداره کل کتابخانه های استان قول داد که این نسخ از همدان به استان منتقل شود.

سرپرست اداره کل کتابخانه‌های عمومی کردستان در این نشست با بیان اینکه  تعداد زیادی از نسخ کردی این استان در همدان نگهداری می شود که در تلاش برای انتقال آنها به کتابخانه مرکزی سنندج هستیم، گفت: نسخ خطی و آثار ارزشمند کردستان در مرکز اسناد و کتابخانه ملی با مرکزیت استان همدان نگهداری می شود و این مساله باید دغدغه همه ما به ویژه کُرد زبانان باشد.

معصومه حسنی خوانسار با اشاره به اینکه  درصدد هستیم زمینه‌ای در کتابخانه مرکزی استان فراهم شود تا اسناد را در کتابخانه امام خامنه‌ای سنندج نگهداری کنیم، ضمن اینکه ۲ سالی است که بخش نسخ خطی و چاپی در این کتابخانه نگهداری می شود، گفت:  ۵۴ کتاب خطی، ۳۰۰ کتاب سربی و ۲۰۹ کتاب سنگی در این کتابخانه نگهداری می‌شود و اگر شرایط مطلوب‌تری فراهم شود می‌توان نسخ خطی استان موجود در همدان را به کردستان منتقل کنیم.

سمسارهای نسخ خطی و ضرورت ساماندهی

در ادامه این نشست تخصصی دکتر مظهر ادوایی پژوهشگر تاریخ و نسخ خطی اورامی، به عنوان سخنران اول با بیان اینکه نسخ خطی از چند برگ تا یک کتاب همگی بخشی از تاریخ و فرهنگ یک سرزمین یا یک فرهنگ است، گفت: این نسخ خطی نقش مهمی در مطالعات گروه های مختلف علمی از جمله تاریخ شناسان و زبان شناسان و پژوهشگران به طور عام دارد و هر کدام از آنها دنیایی از اطلاعات متنوع را در بر می گیرد.

وی با بیان اینکه نسخ خطی کُردی در کتابخانه ها و دانشگاه های مختلف در ایران و خارج از ایران وجود دارد؛ گفت: در کتابخانه آستان قدس، دانشگاه تهران، کتابخانه ملی و در کشورهای مختلف جهان از روسیه تا دانمارک و انگلیس و ..... نسخ  خطی کُردی موجود است. این نسخ عمدتا توسط مستشرقان و نویسندگان غربی به این کشورها برده شده است.

ادوایی با بیان اینکه برخی از مردم به گمان می کنند  نسخ خطی که در اختیار دارند از نظر مالی ارزش بالایی دارد، گفت: این گمان صحیح نیست. از سوی دیگر برخی در نقش سمسار نسخ خطی ظاهر می شوند و این اسناد را خرید و فروش می کنند که ضروری است معامله این اسناد به این شیوه پایان یابد و این نسخ جمع آوری و تصحیح و به شیوه درست نگه داری شود.

وی با اشاره به اشتباه در فهرست نویسی های نسخ خطی در برخی کتابخانه ها و مراکز نگه داری گفت: خودم مشاهده کرده ام که نسخه خطی کُردی یا هورامی با عناوین فارسی و ترکی و ... فهرست نویسی شده اند که لازم برای اصلاح این موارد هم تلاش کنیم.

ادوایی افزود:  از یک سال پیش بخش نسخه‌های خطی دانشگاه کردستان فعال شده که ظرفیت خوبی برای نگهداری این نسخ است.

ادوایی گفت: امروز در کتابخانه‌هایی همچون کتابخانه ملی و کتابخانه قدس رضوی کتاب‌های نسخ خطی کردی وجود دارد همچنین در ۳۰۰ سال پیش نسخه خطی هورامی در حوزه کودکان نوشته شده اما تاکنون کسی سراغی از آن نگرفته است.

ادوایی به روش تصحیح نسخ خطی کُردی هم ایراد گرفت و گفت: در تصحیح نسخ کردی گاها مشاهده می کنیم که زبان را تغییر می دهند و این مهم باید رعایت شود که آن نسخ در زمان تصحیح هم باید به همان زبان باشد و این مشکل ناشی از آن است که برخی افرادی که این کار می کنند عموما به صورت تجربی مشغول به این کار هستند و برخی هم برای تبلیغ کار خود یا اهداف دیگر نسخ خطی را چاپ می کنند این حوزه هم نیازمند ساماندهی است.

اطلس گویشی زبان کردی و ضرورت صیانت از تنوع گویشی در کردستان

در ادامه این جلسه، دکتر یادگار کریمی رییس پژوهشکده کردستان شناسی دانشگاه کردستان به عنوان سخنران دوم با اشاره به راه اندازی اطلس گویشی زبان کردی از تنوع در گویش های زبان کردی به عنوان یک ظرفیت و نشانه غنای عمیق زبان کُردی یاد کرد و گفت: غیر از یک یا دو محدوده جغرافیایی در دنیا هیچ محدوده جغرافیایی در وسعت استان کردستان از نظر تنوع گویشی وجود ندارد و گاهی برای یک واژه از یک روستا به روستای دیگر گویش متفاوتی وجود دارد.  این تفاوت ها به صورت داده وار و دسته بندی شده در این اطلس به خوبی قابل مشاهده است و می تواند مورد استفاده پژوهشگران قرار گیرد.

کریمی با اشاره به اینکه مباحثی در حوزه یکسان سازی و ایجاد زبان الگوی کُردی وجود دارد،  افزود: واعظان آن باید این را در نظر داشته باشند که اگر به این سمت حرکت کنیم ممکن است به این تنوع گویش ها آسیب بزند و برخی گویش ها را نابود کند که این خود در نهایت ضربه به زبان کُردی است و در این حوزه باید حتما برنامه ریزی برای حفاظت از گویش های کُردی هم وجود داشته باشد.

وی افزود: تلاش برای یکسان سازی ممکن است باعث نگرش منفی جامعه ای که از گویش خاص استفاده می کند به گویش خود شود و سعی کنند به سمت گویش معیار بروند و این باعث از بین رفتن آن گویش در میان مدت می شود که این یک آسیب فرهنگی است.

رییس پژوهشکده کردستان شناسی دانشگاه کردستان با بیان اینکه بیشترین تنوع گویشی کُردی را در ایران شاهد هستیم گفت: دلیل این امر این است که کُردی در ایران در کنار فارسی بوده و نیازی به مقابله ندیده مانند نیاز به مقابله در برابر عربی این تنوع گویشی حفظ شده است. چرا که «زبان فارسی» برای کُردی «زبان دیگری» محسوب نشده است.

حقوق باستان کُردستان شناسایی شود

در ادامه این نشست دکتر امید رشیدی، پژوهشگر حقوق فرهنگی با بیان اینکه نسخ خطی کُردی باید از جنبه «نظام حقوقی» باستان کردستان هم بررسی و مورد پژوهش قرار بگیرد، گفت: باید با مطالعه نسخ خطی کرُدی نظام حقوقی باستان کردستان را احصا و در اختیار پژوهشگران قرار دهیم.

وی دستیابی به این امر را از آرزوهای خود و مجموعه پژوهشگران حقوق عنوان کرد و گرفت:  بحث حقوق فرهنگی جزو مباحث تخصصی است که مورد کم لطفی قرار گرفته و کتب تالیفی حقوق فرهنگی در کشور به ۱۰ مورد نمی‌رسد که یک مصیبت است.

امید رشیدی افزود: حقوق باستان کردستان نیز جزو مباحثی است که تاکنون روی آن کار نشده و در این زمینه نیز باید کار شود تا در نظام حقوقی خود حرف برای گفتن داشته باشیم.

فرهنگ سازی برای نگه داری از نسخ خطی

دکتر عدنان برزنجی استاد زبان کردی و پژوهشگر هم در ادامه این نشست با اشاره به نقش و جایگاه «خوش خطی» در فرهنگ کردی گفت: نسخ کُردی شاخص های مهم فرهنگ فولکلور جوامع هستند و نیازمند این هستیم که از این نسخ به خوبی نگه داری کنیم.

وی با اشاره به لزوم و ضرورت راه اندازی مرکز اسناد در کردستان، گفت: از طرف دیگر بسیاری از این نسخ کردی در کتابخانه  ها و دست مردم است که به صورت تخصصی از آنها نگه داری نمی شود و فرهنگ سازی برای نگه داری از این نسخ هم باید به صورت جدی در دستور کار قرار گیرد و کسانی که آنها را در اختیار دارند آگاه شوند که باید به صورت تخصصی و استاندارد از این نسخ خطی نگه داری کنند.