به گزارش خبرنگار کردپرس، منطقه حفاظت‌شده «انگوران» یکی از کهن‌ترین مناطق حفاظت‌شده ایران است که در مرز ۳ استان زنجان، آذربایجان غربی و کردستان قرار گرفته‌است. این منطقه حدود ۱۲۵ هزار هکتار وسعت دارد و نزدیک به ۳۰ هزار هکتار آن پناهگاه حیات وحش انگوران و بقیه به عنوان منطقه حفاظت شده تعیین شده‌اند.

حفاظت از این منطقه از سال ۱۳۴۹ آغاز شده‌ و تا کنون بسیاری از پستان‌داران گوشت‌خوار بومی ایران همچون خرس قهوه‌ای، پلنگ ایرانی، گرگ خاکستری، کفتار راه‌راه، گربه جنگلی، شغال، گورکن و روباه قرمز و همین‌طور وشق اورآسیایی و سمور جنگلی که از حیوانات بسیار کمیاب ایران هستند، در این منطقه دیده شده‌اند.

قوچ و میش یا همان گوسفند وحشی، کل و بز یا همان بز کوهی، آهوی گواتردار ایرانی و گراز نیز از مهمترین علفخواران بومی انگوران هستند. در این منطقه همچنین حدود ۲۰۰ گونه گیاهی همچون درختان و درختچه‌های گردو، بادام وحشی، زرشک، تمشک، پسته وحشی، سنجد و... منطقه انگوران را رویشگاه خود ساخته‌اند.

در پژوهش‌هایی که بین سال‌های ۸۰ تا ۸۲ در انگوران انجام شد؛ ۱۰۰ گونه مختلف از پرندگان در این منطقه مشاهده شد که ۱۶ گونه از آن‌ها از پرندگان در معرض خطر انقراض هستند و یکی از آن‌ها یعنی پرنده کوچکی به نام مگس‌گیر قهوه‌ای برای اولین بار در خاورمیانه مشاهده شد.

چشمه ساران زيبايي در این منطقه جاري است كه آب شرب و كشاورزي روستاي «گوله گوله» در شهرستان تكاب را تامين مي كند، فراواني اين چشمه ها به حدي است كه به نام (قرخ بلاغ) يعني چهل چشمه معروف است.

زنگ خطر نابودي منطقه حفاظت‌شده «انگوران» با صدور مجوزهای معدنی

متاسفانه از سال 1389 زنگ خطر نابودي اين منطقه بكر با فعاليت يك معدن سنگ آهن در بخش خصوصي به صدا درآمده است و بارها با تلاش مطالبه گران و مردم منطقه از تخریب بیشتر آن توسط معدن داران جلوگیری شده است اما هر بار از دری تازه دوباره معدن کار قصد فعالیت دارد و دست بردار نیست.

در همین راستا؛ به سراغ یکی از مطالبه گران حوزه معدن در خصوص فعالیت این شرکت سنگ معدن در روستای گوله گوله تکاب رفتم تا از نزدیک به بررسی این موضوع بپردازم.

این فعال حوزه معادن به کردپرس می گوید: «معدن مورد نظر اواسط سال دهه ۸۰ مجوز اکتشاف دریافت کرد در حالی که این منطقه، منطقه حفاظت شده انگوران و پناهگاه حیات وحش به شمار می‌رود و هرگونه دخل و تصرف در مناطق حفاظت شده ممنوع است. از سویی دیگر منطقه حفاظت شده انگوران، تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان است اما از لحاظ جغرافیایی در استان آذربایجان غربی قرار گرفته است، لذا اخذ هر گونه مجوز فعالیت باید با اجازه اداره کل حفاظت محیط زیست زنجان باشد که در مورد مذکور این مسئله رعایت نشده و اداره کل محیط زیست زنجان هم نسبت به این موضوع در آن زمان شاکی شد».

او ادامه می دهد: «اما معدن دار با زیرکی هرچه تمام تر از دوگانگی مدیریت در این حوزه سو استفاده کرد و توانست مجوز دریافت کند. در دهه ٨٠ معدندار از میان مزارع جاده‌ای را ایجاد کرد، در حالی که تا اوایل دهه هفتاد در آن مکان هیچ جاده‌ای وجود نداشت و تا قبل از آن تراکتور که ماشین سنگین کشاورزی است به سختی از مسیر حرکت می‌کرد، اما معدن دار مذکور با شکل دادن این کوره راه تا ثبت معدن هم پیش رفت و زمانی که خواستند برای فعالیت در معدن اقدام کنند ما اهالی روستای گوله گوله به دلیل تهدید منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش و همچنین اراضی کشاورزی منطقه و مرتع ها به ادامه فعالیت آن اعتراض کردیم».

مطالبه گر معدن می گوید: «در نتیجه پرونده حقوقی شکل گرفت و معدنکار متعهد شد به مزارع و مراتع کشاورزان آسیبی وارد نکند، اما باز هم معدن دار به تعهدات خود در این زمینه عمل نکرد و شبانه با ماشین های سنگین از مزارع رد می شد و در نهایت موفق شد جاده‌ای برای حرکت ماشین های سبک از میان مزارع روستاییان ایجاد کند، این در حالیست که اداره راه و شهرسازی تکاب تایید می کند که تا قبل از آن هیچ گونه جاده‌ای در این مسیر وجود نداشته است!»

دیوان عدالت اداری رای توقف فعالیت داد/مسئولان آذربایجان غربی تمکین نمی کند!

او از ادامه پیگیری ها برای جلوگیری از فعالیت این معدن دار متخلف خبر می دهد و اضافه می کند: «به دلیل اقدامات انجام گرفته و تهدید منطقه حفاظت شده اینبار از طریق سازمان محیط زیست کشور نسبت به اقدامات معدنکار مذکور اعتراض کردیم و سازمان حفاظت محیط زیست به دلیل حساسیت منطقه، فعالیت معدن را متوقف کرد، اما بعد از ٧ ماه با تغییرات مدیریتی انجام گرفته در سطح استان آذربایجان غربی پیگیری‌ها برای وضعیت پیش آمده تا حدودی معلق ماند. پس از آن ما تغییر کاربری جاده مذکور را به مراجع قضایی کشاندیم و دادستان وقت شهرستان تکاب هم رای به توقف فعالیت معدن داد، اما دو سه ماه بعد دوباره معدن دار با بهانه جویی هایی مختلف، فعالیت خود را آغاز کرد».

او ادامه می دهد: «از سوی دیگر روستاییان در این منطقه مرتعدار بوده و حق علف چر دریافت کرده بودند. اینبار با تلاش و پیگیری های فراوان رای صادره هیات عمومی دیوان عدالت اداری سال ٩٨ صادر و اعلام شد که اداره منابع طبیعی نباید بدون اجازه مرتعداران اجازه فعالیت معدن را صادر می‌کرد».

این مطالبه گر معادن می گوید: «در حال حاضر ما موفق شده ایم ٣ رای برای توقف فعالیت و محدودیت سینه کار این معدن دریافت کنیم که یکی برای تغییر کاربری اراضی در زمین های کشاورزی روستا در دادگستری استان، دوم برای حق مشاع مرتعداران و واگذاری بدون اجازه مراتع از سوی منابع طبیعی در دیوان عدالت اداری و دیگری از سوی سازمان حفاظت محیط زیست کشور به دلیل منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش که در آن اعلام کرده‌اند به جز حق اکتشاف در یک هکتار اجازه بهره برداری به این معدن داده نمی شود».

او با اشاره به اینکه از عوارض و تخریبات جانبی این معدن در طی فعالیت منجر به تخریب حدود ۸۰ هکتار اراضی این منطقه شده است، تاکید می کند: «انتقاد ما به ادارات منابع طبیعی شهرستان تکاب و استان آذربایجان غربی است که با وجود ابلاغ ٣ بار نامه دیوان عدالت اداری به استان در برابر حکم صادره تمکین نکرده اند و حتی مسئولان شهرستان تکاب عنوان کردند که نامه به دست آنها نرسیده است!»

این مطالبه گر معدن تاکید می کند: «متاسفانه ادارات کل منابع طبیعی و صنعت معدن تجارت آذربایجان غربی نیز برای شرکت معدنی مورد بحث افزایش سینه کار و افزایش تناژ برداشت بدون استعلام از محیط زیست علی‌رغم تاکیدات رئیس کل دادگستری آذربایجان غربی مبنی بر الزام استعلام از محیط زیست صادر کرده‌اند. با توجه به آراء صادره دیوان عدالت اداری و حجم تخریب گسترده منطقه حفاظت شده انگوران بر اساس گزارش‌های متعدد کارشناسان ضروری است تا سریعا حکم صادره دیوان در این خصوص اجرایی شود».

کارشناسی که حرف خودش را بنا به دلایلی نامعلوم پس گرفت!

او بیان می کند: «در خصوص جاده ایجاد شده بین مزارع کشاورزی و زراعی توسط معدندار که پیشتر توسط کارشناس رسمی بررسی شده بود، باید اشاره کنم که در سال جاری بنا به دلایلی نامعلوم!! کارشناس مغایر با نظر قبلی خود، اعلام نظر کرده که این جاده از قبل وجود داشته است. در حالی که همه مدارک نشان می‌دهد که پیش از این جاده ای در این منطقه وجود نداشته است و متاسفانه با گزارش های این چنینی توسط کارشناسان رای به ضرر اهالی منطقه صادر شده ولی ما کماکان پیگیر این موضوع هستیم و تقاضای اعاده دادرسی کردیم».

مطالبه گران معادن اضافه می کند: «پرونده جاده بین مزارع در شعبه ۱۰۲ دادگاه کیفری دوم شهر تکاب همچنان مفتوح است ولی متاسفانه بعد از ۴ ماه هنوز رای آن صادر نشده و بلاتکلیف مانده است».

موافقتنامه ۵۴ و ممنوعیت صـدور پروانـه اكتشاف و بهره برداري معادن در «انگوران»

نکته اینجاست که اكتشاف و بهره برداري معادن طبق موافقتنامه ۵۴ که در مهر ماه سال 1354 بین سـازمان حفاظـت محـيط زيست و وزارت صنايع ومعادن صورت پذيرفت؛ اعلام شده که «صـدور پروانـه اكتشاف و اجازه بهره برداري از معادن واقع در "پناهگاه حيات وحـش انگوران" ممنوع است و هيچگونه استعلام در اين زمينه از طريق سازمان صنايع و معادن صادر نمي شود و در صورت صـدوراستعلام، سازمان حفاظت محيط زيـست بـدون هـيچگونـه بررسـي كارشناسي، مخالفت خود را اعلام مي دارد».

مديركل دفتر زيستگاه ها و امور مناطق سازمان حفاظت محيط زيست کشور نیز در سال ٩٦ و در زمان اعتراضات مردم منطقه نسبت به فعالیت دوباره معدن داران تاكيد كرده بود: «سازمان حفاظت محيط زيست تحت هيچ شرايطي با فعاليت آن بخش از معدن سنگ آهن كه در محدوده منطقه حفاظت شده انگوران در آذربايجان غربي و شهرستان تكاب قرار دارد، موافقت نمي كند».

تخلف پشت تخلف؛ مسئولان آذربایجان غربی می خواهند کارخانه افتتاح کنند

با وجود ممنوعیت قانونی اما تا کنون چندین بار فعالیت های معدنی با بهانه های مختلف در در معدن سنگ روستای "گوله گوله" شهرستان تکاب که در این منطقه حفاظت شده قرار گرفته، انجام شده است.

از سال ٨٩ که فعاليت معدن سنگ آهن در اين منطقه آغاز شده، با تلاش فراوان و اخذ حكم قضايي در سال ٩٣ ، فعاليت معدن متوقف شد و بار دیگر حكم قضايي در سال ٩٦ در پی تخریب اراضی کشاورزی، متخلفان محکوم شدند تا دوباره زمين هاي كشاورزي را به حالت اوليه خود برگردانند.

در سال ٩٨ نیز دو حکم دیوان عدالت اداری برای توقف فعالیت و محدودیت سینه کار در خصوص معدن مذکور صادر شده است اما علیرغم همه این محدودیت های قانونی و دو رای دیوان عدالت اداری، مسئولان در استان آذربایجان غربی به رای دیوان تمکین نکرده و حتی کار را به افتتاح واحد صنعتی و معدنی فرآوری و دانه بندی سنگ آهن در روستای "گوله گوله" در ایام دهه فجر سال جاری هم کشانده اند و در حال بررسی واحد کنسانتره آهن هم هستند!!.

آذربایجان غربی اصلا متولی «انگوران» نیست؛ پس چگونه اجازه فعالیت معدنی داده اند؟

صرف نظر از تخلفات موجود و عدم تمکین مسئولان شهرستانی تکاب و استان آذربایجان غربی در خصوص ممنوعیت فعالیت معدن سنگ آهن در روستای گوله گوله در منطقه حفاظت شده انگوران، مطابق رای دیوان عدالت اداری، جالب است بدانید که اصلا مسئولان آذربایجان غربی قانونا نمی توانستند حتی برای اجازه اکتشاف این معدن هم مجوز صادر کنند! چرا که منطقه حفاظت شده انگوران تحت مدیریت اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان است و مشخص نیست که چگونه اجازه اکتشاف، بهره برداری و حالا احداث کارخانه فرآوری را آذربایجان غربی به خود داده است؟!!

در همین خصوص به سراغ مدیر کل سابق اداره حفاظت از محیط زیست استان زنجان رفتم تا موضوع را جویا شوم.

حسین آبسالان، در این باره به خبرنگار کردپرس می گوید: «چندین سال قبل مجوزهایی برای معدن سنگ آهن در روستای گوله گوله شهرستان تکاب صادر شده بود و متاسفانه در داخل منطقه حفاظت انگوران قرار داشت. علیرغم اینکه در داخل این مناطق حفاظت شده هیچگونه مجوز احداث معدن نباید صادر شود.»

او ادامه می دهد: «باید بررسی شود که چرا و چگونه مسئولان وقت در آذربایجان غربی مجوز فعالیت معادنی را در آن منطقه حفاظت شده صادر کرده اند؟ حال انکه منطقه انگوران که معدن سنگ روستای گوله گوله هم در آن قرار گرفته است در سه استان زنجان، آذربایجان غربی و کردستان قرار دارد و مدیریت آن تحت نظر استان زنجان است، لذا اجازه هرگونه فعالیت مدنی در این منطقه باید اجازه اداره کل حفاظت محیط زیست استان زنجان صورت بگیرد که این اتفاق رخ نداده است».

آبسالان تاکید می کند: «متاسفانه این دوگانگی ها در مدیریت منطقه حفاظت شده و قرار گیری آن در بین استان ها و دور بودن این منطقه از اداره تحت حفاظتش، سبب شده که سوء استفاده هایی در این میان شکل بگیرد. در آن زمان پیگیری هایی از طرف زنجان انجام گرفته و هر چند مسئولان در آذربایجان غربی عنوان می‌کرد که این منطقه در خارج از منطقه تحت حفاظت شده قرار گرفته است اما پیگیری ها را ادامه دادیم و توانستیم در دیوان عدالت اداری رای را مبنی بر توقف فعالیت در منطقه حفاظت شده را دریافت کنیم».

مدیر کل سابق اداره حفاظت از محیط زیست استان زنجان می گوید: «غرب کشور به دلیل وجود پوشش های گیاهی مرتعی و اهمیت آنها در جلوگیری فرسایش خاک و سیلاب حائز اهمیت است، اما متاسفانه اکتشافات معدنی در این مناطق آن هم با روش های سنتی طبیعت را از بین برده و خسرانی که به محیط زیست وارد می کند غیر قابل توجیه است و این مورد قطعاً ظلم به طبیعت و مردمی محسوب می شود که سالیان سال از طبیعت بهره گرفته اند و در کنار آن زندگی کرده اند. اما در نهایت باید با آثار تخریب های شدید معادن در محیط زندگی خود روبه‌رو شوند. همچنین برخی از معادن با آلوده کردن آب و خاک به صدمات جبران ناپذیری به محیط زیست انسان های مجاور این معادن وارد می کنند».

او تاکید می کند: «بهترین راهکاری که می شود پیشنهاد کرد این است که معادن باید به سمت برداشت‌های زیرزمینی حرکت کنند و از تخریب طبیعت بالادست جلوگیری کنند. در غیر این صورت ادامه فعالیت معادن به شیوه‌های سنتی و برداشت های غیر فنی کنونی، در دراز مدت می‌تواند در این مناطق بکر و دست نخورده، ضمن ایجاد تخریبات گسترده تبعات اجتماعی فراوانی را هم شکل می دهد. بنابراین بهتر است با توجه به توان بالقوه آمایشی طبیعت هر منطقه از آن بهره گیری شود. چرا که تدوام فعالیت معادن در دراز مدت می‌تواند مشکلات بیشتری را شکل دهد».

عدم اعتنا به قوانین و تخریب محیط زیست

به گزارش کردپرس، قانون هم فعالیت معادن در مناطق حفاظت شده را رد می کند و بر اساس ماده ٢٤ قانون معادن، سازمان صنايع و معادن در خصوص اكتـشاف معادن داخل منطقه حفاظت شده "انگوران" باید از سازمان حفاظت محـيط زيست استعلام كرده و سازمان مربـوط ظـرف مهلـت۲مـاه نظريـه مخالف يا موافق خود را به مرجع استعلام كننده اعلام کند که در مورد اخیر این استعلام از زنجان انجام نگرفته است.

همچنین بر اساس مصوبه هيأت وزيران ۳/۲/۸۴ ضوابط زيست محيطي فعاليتهاي معدني، هـيچ معـدني در داخـل منطقـه حفاظـت شـده توانايي بهره برداري نداشته و مي بايست فاصله حـداقلي۵۰۰متـري را رعايت كند. براي نمونه اگر شخصي موفق به اخذ پروانه اكتشاف معـدن در منطقه حفاظت شده انگوران شود و پس از صرف هزينه و تعيين نوع و درجه خلوص مواد معدني، متقاضي بهره برداري باشد، عملا بايد با جمع آوري ادوات و آلات خويش از منطقه مذكور خـارج شـود.

اما متاسفانه قانون هم در خصوص فعالیت معادن در این منطقه برای مسئولان آذربایجان غربی کفایت نمی کند و حالا آنها بدون توجه به احکام صادر از دیوان عدالت اداری کشور به فکر توسعه معدن و احداث کارخانه کنسانتره در منطقه حفاظت شده انگوران هستند که با هیچ عقل سلیمی جور در نمی آید.

گزارش/ تانیا شعفی