تغییر دادن رفتاری که سال ها به آن عادت و خو کرده ایم بسیار سخت و جایگزینی آن با رفتار و سبک جدید جنگی طاقت فرسا می باشد. از طرفی برنامه ریزان حوزه سلامت معتقدند ، برای رسیدن به رفتار و سبک جدید نیازمند بکارگیری مدل های علمی روان شناختی و جامعه شناختی هستیم .

یکی از مدل های علمی و کاربردی در حوزه تغییر رفتار ، نظریه مراحل چرخه تغییر رفتار پروچسکا و دی کلمنت می باشد. بر اساس نظریه چرخه تغییر رفتار پروچسکا ، ایجاد تغییر اصلا آسان نیست و ممکن است افراد مدت زمان زیادی در یک مرحله از مراحل چرخه و تغییر رفتار باقی بمانند و هرگز به هدف نهایی هم نرسند .

ایجاد و افزایش انگیزه فرد در تغییر رفتار استراتژی اصلی مدل چرخه تغییر رفتار می باشد . تاکید این مدل بر پایه سه اصل پذیرش بیماری ، رفتاری همدلانه با مردم ، مشارکت مردم می باشد. در این نوشتار سعی بر آن داشته ایم که توصیفی از اولین مرحله چرخه تغییر را تحت عنوان مرحله غفلت و نا آگاهی ( مرحله پیش تاملی ) را به بحث بگذاریم.

چرخه تغییر در این نظریه مبتنی بر مراحلی است که در ابتدا فرد بر رفتار خود آگاهی ندارد و اصولا معتقد است که رفتارش هیچگونه مشکلی برای وی و اطرافیان ایجاد نمی کند و در صورت تذکر ، نسبت به آن مقاومت و واکنش نشان می دهد و رفتار مشکل ساز خود را انکار می کند .

در شرایط فعلی به نظر می رسد افرادی که دست به رفتارهای بی محابا زده و از هر گونه رعایت فاصله گذاری اجتماعی و زدن ماسک پرهیز می کنند در این مرحله بسر می برند .

این گونه افراد معتقدند که رفتارشان طبیعی و به دور از هر گونه تهدید و آسیب به خود و دیگران بوده و در صورت یادآوری نمودن و تذکر ، علل شکست در کنترل بیماری را در خارج از رفتارهای خود و دیگران جستجو می کنند و با مکانیسم های دفاعی و روانی از جمله توجیه ، انکار ، مقاومت ، دلیل تراشی ، فرافکنی ، ریز نمایی ، پرخاشگری ، هر گونه نقش و تلاش فردی و جمعی را در کنترل بیماری بیهوده می دانند و با نشخوار های فکری از جمله " هیچ کس رعایت نمی کند " " با یک گل بهار نمی شود !!" معمولا چنان نا امید می شوند که دیگر انگیزه و علاقه و مهمتر انرژی برای تغییر رفتار نخواهند داشت .اصولا بدلیل بی اعتمادی انگیزه ای برای تغییر ندارند .

در این مرحله مداخله موثر مبتنی بر بیان و شفاف سازی صریح و بدون پرده پیامدهای ناخوشایند و ناگوار رفتار نابهنجار می باشد .

بنابراین از منظر این دیدگاه ، رویکرد فعلی می بایستی بر اساس آموزش مبتنی بر تبعات و عوارض شدید بیماری باشد در این خصوص پیامدهای بیماری بصورت تصویری و مستند بدون حاشیه و سانسور می بایستی در معرض دید همگان قرار گیرد .

تاکید بر اینکه بیش از دیگران ،خود افراد می بایستی به ضرورت تغییر رفتارهای شان پی ببرند و آن را انتخاب کند . که در یادداشت های بعدی در همین زمینه به مراحل بعدی چرخه تغییر رفتار خواهیم پرداخت .