به گزارش کردپرس، ارومیه، شهری مشهور به رنگین‌کمان اقوام و ادیان است که در کوچه‌ها و خیابان‌های آن که گام برداری مساجد و کلیساهای تاریخی را خواهی دید که هر کدام از تاریخ و دوره‌ای خاص برایت سخن می‌گویند.

این مکان‌های مذهبی علاوه بر تاریخ، همزیستی مسالمت‌آمیز اقوام و ادیان مختلف را طول تاریخ، در این دیار نیز به نمایش می‎گذارند و در حال حاضر نیز در ارومیه اقوام مختلفی چون کرد، ترک، آشوری و ارمنی زندگی می‌کنند که هر کدام مکان‌های عبادت مختص خود را دارند.

در ارومیه به دلیل تعداد بالای مسلمانان بیشترین تعداد مکان‌های مذهبی مانند مساجد نیز به آنها تعلق داشته و در کنار آنها، 60 کلیسا نیز در ارومیه وجود دارد که 40 مورد از آنها متعلق به ارامنه و مابقی متعلق به آشوریان است.

تفاوت‌های کلیسای آشوریان و ارامنه

تفاوتی که بین کلیساهای آشوری و ارمنی وجود دارد به دلیل معماری خاص آنها است برای مثال در کلیساهای آشوری ساخته شده تا قرن 18 میلادی استفاده از سنگ‌های لاشه بیشتر مورد توجه بوده و پس از قرن 18 میلادی استفاده از مصالحی مانند آجر در ساخت کلیسا نیز دیده می‌شود که این کلیساها بیشتر به سبک بازلیک و مستطیل مانند هستند.

به طور کلی باید گفت که الگوی اولیه نقشه کلیساهای آشوری عموماً به صورت تالار نیایشی تک ناو با محراب در ضلع شرقی(با چند پله اختلاف سطح) و اتاقی در پشت محراب است و پوشش سقف تالار نیایش در این کلیساها طاق گهواره‌ای داشته و پوشش سقف اتاق پشت محراب گنبدی‌شکل بوده و تعداد ناقوس بیشتری دارد.

در میان کلیساهای آشوری برخی از آوازه و قدمت بسیاری برخوردار هستند که کلیسای ننه‌مریم یا کلیسای شرق آشور ارومیه از جمله آنها است، برای دیدن این کلیسا باید به خیابان خیام جنوبی ارومیه رفت جایی که در میان پاساژ‌های مدرن و مغازه‌های کیف، کفش و لباس اثری تاریخی با نمایی از آجرهای سنتی و نماد صلیب بر بالای برج ناقوس آن خودنمایی می‌کند و مشاهده همین نماد کافی است تا شما به سمت کلیسا، مسیر خود را تغییر داده و بازدیدی از آن داشته باشید.

مکانی که در آن ایستاده‌ای مقدس است

وارد کلیسا که می‌شوید با کمی دقت متوجه خواهید شد که این کلیسا از دو قسمت قدیمی و جدید ساخته شده است که قسمت قدیمی یک در قدیمی و کوتاه دارد و سرت را که خم می‌کنی تا از در کوتاه کلیسا داخل شوی، چشمت به تابلویی می‌افتد که در آن نوشته: «نعلینت را از پا بیرون کن، مکانی که در آن ایستاده‌ای مقدس است».

قسمت قدیمی کلیسا برخلاف سایر کلیساها، هیچگونه نیمکتی برای نشستن و وعظ و اعتراف کشیش ندارد، داخل کلیسا شبیه به دالان‌هایی تودرتو بوده که با سقفی کوتاه و مصالحی مانند سنگ و ملات ساخته شده‌اند که در بخشی از آن محرابی بسیار ساده و در عین حال حذاب وجود دارد که در پشت آن دالانی آبی رنگ و تزیین شده با عکس عیسی مسیح قرار دارد و هنگام مراسم، کشیش در آنجا می‌ایستد.

سادگی، زیباترین ویژگی کلیسای ننه مریم ارومیه است

در مجموع باید گفت که سادگی در این کلیسا به خوبی نمود دارد چرا که آشوریان عقیده دارند که باید از تزئین کلیساها پرهیز کرد بنابراین در داخل کلیسا اتاقی کوچک با سقفی گنبدی‌شکل قرار دارد که محرابی بسیار ساده و عاری از هر گونه تکلف که تنها با تصویری از حضرت عیسی(ع) آراسته شده است در آن به چشم می خورد و خبری از تزئینات رایج در کلیساهای دیگر نیست.

در داخل دالان‌های کلیسا چندین قبر نیز وجود دارد که فلسفه وجود آنها به باور مردم مبنی بر متبرک بودن صحن اين كليسا در قرون گذشته برمی‌گردد که براساس این باور، دفن اموات در اين محل انجام می‌گرفته که تا چند سال پيش نیز كاملاً پوشيده از سنگ قبر بوده كه در حال حاضر نیز تعدادی از آنها در داخل کلیسای قدیمی و تعدادی نیز در قسمت پشتی کلیسای جدید قرار دارند.

کلیسایی که احتمالا روزی یک آتشکده بود

کلیسای ننه مریم دارای طاق‌های زیبا و قرینه است که به گفته کارشناسان، معماری آن شبیه آتشکده‌های دوران ساسانی است و حتی برخی نویسندگان آشوری بر این باور هستند که این کلیسا قبل از ورود مسیحیت به منطقه، یک آتشکده بوده که موبدان زرتشتی در این مکان مشغول راز و نیاز با خداوند بوده‌اند که روایت‌هایی از این موبدان نیز توسط برخی نقل شده که تاکنون به اثبات نرسیده است.

شنیدن داستان این موبدان زرشتی نیز برای بازدیدکنندکان از کلیسای ننه مریم ارومیه خالی از لطف نیست؛ گویا یک شب این موبدان در حالی که در حال عبادت بودند به ناگاه در آسمان یک شی نورانی را از طرف شرق مشاهده می‌کنند که به باور آنها این شی نورانی به معنی تولد یک منجی بوده است و بنابراین برای اطمینان از این موضوع، همان شب از ارومیه به سمتی که نور را مشاهده کرده‌اند، یعنی اورشلیم راهی می‌شوند.

مسیح کجاست؟

داستان سفر این موبدان به اورشلیم در سرآغاز باب دوم انجيل متی اینگونه آمده است: « و چون عيسی در ايام هيروديس، پادشاه بيت‌اللحم يهوديه تولد يافت ناگاه مجوسی چند از مشرق به اورشليم آمده گفتند كجاست آن مولود كه پادشاه يهوديه است، زيرا كه ستاره او را در مشرق زمين ديده‌ايم و برای پرستش او آمده‌ايم، اما هيروديس پادشاه چون اين را شنيد مضطرب شد و تمام اورشليم با وی، پس همه روسای كهنه و كاتبان قوم را جمع كرده از ايشان پرسيد كه مسيح كجاست؟ بايد متولد شود.»

سرانجام با مشخص شدن میلاد حضرت مسیح(ع) این سه موبد زرتشتی نیز پیرو ایشان شده و پس از بازگشت از اورشلیم، این آتشکده را تبدیل به کلیسا می‌کنند که این داستان نیز بنا بر روایتی بر روی سنگی حک شده است که سنگ مذکور توسط ارتش شوروی از کشور خارج و در موزه کیف نگهداری می شود و موضوع جالب‌تر اینکه که امروزه برخی بر این عقیده هستند که مقبره یکی از آن موبدان زرتشتی نیز در داخل این کلیسا قرار دارد که در صورت اثبات این موضوع، کلیسای ننه مریم ارومیه تبدیل به یکی از مقدس‌ترین کلیساهای مسیحیان خواهد شد که سالانه هزاران گردشگر را به سوی خود جذب خواهد کرد.

داستان‌های تاریخی و شنیدنی کلیسای ننه مریم تنها به این داستان خلاصه نمی‌شود بلکه یک داستان دیگر در مورد این کلیسا این است که یک شاهزاده چینی به نام «بافری» نیز برای ملاقات با اسقفی در بین‌النهرین عازم این سرزمین شده بود که در راه بازگشت در شهر ارومیه در این کلیسا توقف کرده و با مشاهده کلیسا و اعتقاد به آن، هزینه مرمت و بازسازی آن را در حوالی سال 642 میلادی پرداخت می‌کند.

از آنجایی که کلیسای ننه مریم ارومیه یک کلیسای قدیمی متعلق به دوران ساسانی بوده در طول سالیان گذشته چندین بار مورد مرمت قرار گرفته که در این مرمت‌ها به بافت اصلی بنا دست زده نشده است و سعی شده است با مهارتی خاص، بافت اصلی کلیسا حفظ شود.

قسمت جدید کلیسا نسبت به قسمت قدیمش قدمت کمتری دارد و این قسمت صحن نسبتا بزرگی دارد که از سال 1342 شمسی برجی جدید نیز به عنوان سالن برگزاری مراسم رسمی به آن اضافه شده است.

گزارش/ سمیرا محمدی (منبع: میراث فرهنگی ارومیه)