به گزارش خبرگزاری کرد پرس، به باور کارشناسان بازنگری در کارکرد بازارچه‌های مرزی می‌تواند مبادلات مرزی را در مسیر جدیدی قرار دهد، توسعه بازارچه‌های مرزی امکانی برای افزایش تجارت با همسایگان و کشورهای منطقه است و باید از این فرصت در حوزه تجارت خارجی با یک برنامه مدون و کارشناسی شده استفاده بهینه به عمل آید.

در استان های کُردنشین علاوه بر گمرکات رسمی چندین بازارچه مرزی هم امکان فعالیت دارند که می توان با بهره گیری از ظرفیت های این بازارچه ها تحولی در حوزه تجارت خارجی را در ایران شاهد بود.

استان آذربایجان غربی در حال حاضر 5 بازارچه، کردستان سه بازارچه، کرمانشاه چهار بازارچه، کردستان سه بازارچه و استان ایلام نیز حداقل سه بازارچه مرزی دارند که نیازمند ساماندهی جدی است. هر چند تعدادی بازارچه دیگر هم در هر یک از استان ها یا از قبل وجود داشته است که اکنون غیر فعال است یا می تواند ایجاد شود.

استان آذربایجان‌غربی از جمله استان‌های با ظرفیت و ارزشمند صادراتی است که با وجود هزارکیلومتر مرز مشترک با ترکیه، عراق و آذربایجان از ۹ گمرک و پنج بازارچه بهره‌مند است این ظرفیت می‌تواند تاثیر بسزایی در عرصه واردات و صادرات داشته باشد و در این میان، مناطق آزاد،گمرک‌ها و بازارچه‌های مرزی نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کنند همچنین ارتباط اقتصادی میان کشورهای همسایه به توسعه اقتصادی روابط سیاسی و امنیت پایدار استان کمک می‌کند.

استان ایلام دارای بیشترین مرز مشترک با کشور عراق است، یکی از گام‌های اساسی و اثر بخش در مناطق مرزی برای حفظ جمعیت، کاهش مهاجرت و ایجاد اشتغال، تشکیل و تأسیس بازارچه‌های مرزی است. استان ایلام با ۴۲۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق تنها دارای گذرگاه و بازارچه مرزی مهران است که آن‌هم به‌خوبی برای توسعه و اشتغال استان به کار گرفته نشده است و سه بازارچه دیگر این استان روی کاغذ مانده است.

در استان کردستان چهار شهرستان مریوان، بانه، سروآباد و سقز با کشور عراق (منطقه اقلیم کردستان عراق) مرز دارند. دولت برای کمک به اشتغالزایی و کسب درآمد مرز نشینان معابری را برای ورود و خروج آن‌ها باز گذاشته و ساکنان این مناطق می‌توانند با حضور در این بازارچه‌ها و داد و ستد، کالاها زندگی و خانواده‌های خود را تأمین کنند.

استان کرمانشاه نیز با ۳۷۱ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق ۲ مرز رسمی و چهار بازارچه مرزی دارد که با توجه به ظرفیت های صنعتی و تولیدی این استان تعداد این بازارچه ها هم می تواند افزایش یابد و برخی بازارچه های مرزی هم در استان امکان احیا دارند.

متاسفانه در سال های اخیر ظرفیت مهم بازارچه های مرزی به فراموشی سپرده شده است و دولت و وزارت صمت در این مدت به این ظرفیت بیشتر به چشم یک مزاحم یا معضل نگاه کرده اند و راهکارهایی هم که برای ساماندهی پیشنهاد شده است بیشتر معطوف به نوعی ایجاد یارانه برای مرزنشینان بوده که البته باید توجه داشت همین مسئله هم به رانتی بزرگ برای عده از ذی نفعان بدل شد. چه رقم هایی که به نام مرزنشینان به جیب های مبارک عده ای رفت.

تغییر موضع در دولت سیزدهم نسبت به بازارچه های مرزی

بر اساس آنچه تاکنون از مواضع رییس جمهور جدید ایران شنیده می شود، می توان استنباط کرد، نگاه راس دولت به موضوع بازارچه های مرزی تغییر کرده و بر اساس یک نگاه کارشناسی دولت در پی بهره برداری از این ظرفیت به نفع تجارت کشوراست که این نگاه می تواند به رونق معیشت مرز نشینان به شکلی آبرومندانه کمک کند و همچنین با این تغییر نگاه می توان امیدوار بود بسیاری از رانت ها هم حذف شود.

رییس جمهور، چندی پیش در این باره گفته است: «تبادلات مرزی مرزنشینان را در قالب یک بازار کاملا قانونمند و سامان‌یافته، بسیار سودمند می‌دانم. این تبادلات هم ایجاد اشتغال می‌کند و هم نحوه تجارت و داد و ستد با کشورهای همجوار را سامان می‌دهد و از قاچاق کالا جلوگیری می‌کند.»

از سوی دیگر رییس جمهور و همچنین وزیر جدید صمت بر ضرورت افزایش مبادلات تجاری با کشورهای همسایه تاکید کرده اند که نشان می دهد سیاست های کلان تجاری در کشور به نوعی قرار است در جهتی قرار گیرد که استفاده از ظرفیت های بالقوه بازارچه های مرزی را میسر گرداند.

مناطق کُردنشین از دیرباز به عنوان یکی از مهم ترین شاه راهای افزایش مبادلات تجاری با کشورهای همسایه دارای ظرفیت بوده اند، مرز مشترک با عراق و ترکیه خصوصا با اقلیم کردستان عراق همواره این مناطق را به عنوان یکی از گزینه های مهم افزایش تجارت با همسایگان ایران در کورس رقابت نگاه داشته است و حالا که قرار است، خسران بی توجهی های فلج کننده گذشته در این زمینه جبران شود و سیاست منطقی تجاری با در نظر گرفتن منافع کشور اتخاذ شود، این استان ها از هر حیث آمادگی و ظرفیت این را دارند که مورد توجه جدی قرار بگیرند.

برای دستیابی به این هدف اما باید با جایگزین کردن نگاهی جامع به بازارچه های مرزی و خارج کردن سیاستگذاری در این حوزه از نگاه های محدودنگر معطوف به معیشت و امنیت مرزنشینان، از این فرصت به عنوان یک مزیت بزرگ اقتصادی در سطح ملی با محوریت استان های مرزی بهره برد.

حال که نگاه رییس جمهور به بازارچه ها یک نگاه کارشناسی و عمیق است و کارشناسان تجاری هم بر اهمیت این موضوع تاکید می کنند و تجربه های بسیاری از کشورها هم نشان می دهد که کارکردهای مهم این بازارچه ها می تواند تجارت خارجی یک کشور را دگرگون کند، بازنگری در کارکردهای این نوع بازارها یک امر ضروری است و به اعتقاد بسیاری از کارشناسان می تواند مبادلات مرزی و تجاری کشور را در مسیر جدیدی قرار دهد.

برای استفاده هر چه بیشتر از این ظرفیت ها لازم است از تجربیات کشورهای دیگر در این زمینه هم استفاده شود تا بازارچه های مرزی از حالت خنثی خارج شوند، در شرایط کنونی مرزهای کشور، فضایی برای قاچاق فراهم کرده است که در صورت داشتن برنامه مناسب برای تجارت خارجی، بازارچه مرزی می تواند توسعه صادرات و واردات را رقم بزند.

اقتصاد مناطق مرزی می‌تواند نقش اساسی در ترقی و پیشرفت توسعه اقتصادی، بهبود استانداردهای زندگی مردم، کاهش فقر، توزیع مناسب درآمد، ایجاد روابط دوستی و آشنایی بیشتر، تسریع همکاری‌های بیشتر بین نواحی مرزی داشته باشد؛ بازارچه‌های مرزی ظرفیت مناسبی برای توسعه اقتصادی، تجاری و معیشتی دارند و در صورت استفاده از چنین پتانسیل‌هایی در استان شاهد کاهش آمار بیکاری و پیشرفت اقتصادی خواهیم بود.

مناطق مرزی به دلیل تماس با محیط های گوناگون داخلی و خارجی از ویژگی های خاصی برخوردارند. در صورت بی توجهی به نواحی مرزی شاهد چالش های عمده ای مانند تخلیه مناطق مرزی از جمعیت و ضعف امنیت خواهیم بود. مسئلخ جغرافیایی دوری از مرکز کشور به عنوان یکی از آثار منفی در این مناطق بیشتر از طبیعت آن و سیاست های غیرآمایشی و مرکز محور بودن نشایت می گیرد که یکی از جلوه های نامطلوب مناطق مرزی است و پیامد های نامطلوبی همچون محرومیت شدید و حاشیه ای بودن این مناطق و قرار نگرفتن آنها در مسیر امواج آمایشی توسعه کشور را به دنبال دارد.

به نظر می رسد برای فرار از این پیامدها از یک سو و استفاده از ظرفیت های مناطق مرزی از سوی دیگر باید برنامه ریزی دقیق برای استفاده از ظرفیت بازارچه های مرزی از سوی دست اندرکاران در دستور کار قرار بگیرد.