به گزارش خبرنگار کردپرس، قروه به عنوان شرقی ترین شهرستان استان کردستان یکی از مناطقی است که در گزارش تحقیقات علمی ناسا مبنی بر گرفتار شدن در بحران خشکسالی بر اثر تغییرات اقلیمی به آن اشاره شده است.

این گزارش که تقریباً نزدیک به ده سال پیش منتشر شد در آن به کاهش بارندگی و افزایش دما در مناطق شرقی ایران اشاره و هشدار خشکسالی داده شده بود.

با وجود چنین هشدار علمی، شهرستان قروه در زمره مناطق در معرض خشکسالی مفرط قرار گرفت به طوری که براساس تغییرات اقلیمی بارش ها در این منطقه یا کاهش یافته یا بارندگی اثربخش نخواهد داشت.

نکته جالب توجه در این مسئله تنها به این تحقیق علمی نیست بلکه جریان بحران آب قروه باز می گردد به چندین سال قبل از هشدار ناسا؛ یعنی قبل از انتشار تحقیقات ناسا کمبود آب در قروه اعلام شده بود اما در سالیان اخیر شدت یافته و بیشتر خود را نشان داد.

دشت های ممنوعه فوق بحرانی

سه دشت ممنوعه با کسری مخزن فراوان که سال به سال هم بیشتر می شود در قروه و دهگلان وجود دارند. سه دشتی که اگر تا دیروز بحرانی بودند امروز دیگر به فوق بحرانی تبدیل شده اند.

از میان این سه دشت ممنوعه براساس گفته های رئیس امور آب شهرستان قروه «دشت دهگلان» که بیشترین میزان کسری مخزن را داراست از سال 84 به عنوان دشت ممنوعه معرفی شده است.

«عباد بشیری» دومین دشت ممنوعه با کسری مخزن بالا را شامل «دشت چاردولی» دانست و گفت که این دشت از سال 82 در لیست دشت های ممنوعه کشور قرار گرفت.

اما در «دشت قروه» آن طور که «بشیری» می گوید از سال 71 برچسب دشت ممنوعه را گرفت و کسری مخزن آن کمتر از دو دشت دیگر است.

به گفته رئیس امور آب شهرستان قروه از میان دو دشت ممنوعه در قروه «دشت چاردولی» از حالت بحرانی درآمده و به فوق بحرانی تبدیل شده و بیشتر چاه های این منطقه به شوری زده اند و قابل استفاده نیستند.

«عباید بشیری» مهمترین معضلات خشکسالی در قروه را فرونشست زمین در روستای «شانوره» و در «دشت چاردولی» دانست. او معتقد است که اگر فکری به حال آب های زیرزمینی نشود این فرونشست ها افزایش خواهد یافت.

براساس تحقیقات علمی صورت گرفته دشت های «قروه و چاردولی» دارای آب و هوای نیمه خشک سرد است که در آن به علت تغییرات اقلیمی، نامنظم بودن توزیع بارندگی از نظر زمانی و مکانی، افزایش تقاضا برای منابع آب و محدودیت منابع آب سطحی؛ وابستگی زیاد به آب های زیرزمینی به چشم می خورد، لذا بهره برداری بیش از حد آب های زیرزمینی موجب کاهش روزافزون منابع آب زیرزمینی و تغییر در کیفیت آن می شود.

«دشت قروه-چاردولی» با وسعت حوضه آبخیز 2975.32 کیلومتر مربع و شامل آبخوان های قروه و چاردولی با مساحت های به ترتیب 170.25 و 316.55 کیلومتر مربع در شرق استان کردستان واقع و از مناطق کم باران به حساب می آیند.

تأثیر خشکسالی بر کیفیت آب های زیرزمینی

میزان افت آب های زیرزمینی تنها مشکل مردم شهرستان قروه نیست در واقع براساس تحقیقاتی که در سال 95 انجمن علوم و مهندسی منابع آب انجام داده مشخص شده که علاوه بر کمبود آب، خشکسالی بر کیفیت آب های زیرزمینی هم تأثیر می گذارد.

برای همین است که اکثر روستاهای درگیر بحران آب جدای از اینکه از کمبود آب گلایه دارند از طمع بد آن هم شاکی اند و این را می توان به همین تحقیق علمی بسط داد.

طبق تحقیق صورت گرفته که در مجله تحقیقات منابع آب ایران سال دوازدهم شماره 3 انتشار یافته در بررسی خشکسالی با شاخص SPI (بارش استاندارد شده) سال 69 تا 71 در این منطقه دوره خشکسالی بوده و سال 73 تا 75 دوره ترسانی نشاده داده شده است.

بررسی کیفیت آب زیرزمینی از نظر آبیاری در آبخوان های مورد بررسی نشان داد که در دوره خشکسالی، منطقه در دو کلاس C2S1 و C3S1 (طبقه بندی آب از نظر کیفیت برای مصارف مختلف) بوده و در دوره ترسالی به دلیل افزایش میزان برداشت، کیفیت تغییری پیدا نکرده و حتی در برخی از مناطق هم بحرانی تر شده است.

همچنین در این تحقیق عنوان شده که سطح آب زیرزمینی در مدت این 25 سال بر اثر برداشت از آن دارای روند نزولی بوده و بیشترین افت ها در سال 90 نسبت به سال 65 در قسمت های شرقی و جنوبی دشت رخ داده است.

رنج روستاها از بی آبی

شهرستان قروه با 122 روستای دارای سکنه و 4 بخش از نظر تأمین آب هم برای شرب و هم کشاورزی با مشکلات عمده ای مواجه است.

از 122 روستای قروه براساس آمار اعلامی از طرف آبفار قروه در سال گذشته، 38 روستا با بحران آب به ویژه در فصل تابستان روبرو هستند که اکثریت در دشت چاردولی قرار دارند و 4 روستا هم دچار بی آبی اند.

38 روستایی که دچار کمبود آب هستند بیشتر در فصل تابستان با این بحران به وسیله آبرسانی سیار دست و پنجه نرم می کنند.

اما 4 روستای «دوسر، قزلجه کند، جداقایه و سلطان آباد» به طور کامل در طول سال آبرسانی سیار می شوند. از این 4 روستا «دوسر و قزلجه کند و جداقایه» به دلیل اینکه آب آشامیدنی این روستاها درگیر آلودگی شیمیایی است با آبرسانی سیار روزگار خود را می گذرانند و روستای «سلطان آباد» هم به دلیل نبود شبکه توزیع، آبرسانی سیار می شود.

در واقع تمامی روستاهایی که از دشت های «قروه و چاردولی» تأمین آب می شوند به شدت درگیر معضل کمبود آب و بی آبی هستند که «دشت چاردولی» به دلیل وخامت اوضاع بیشترین مشکلات را برای روستاییان به همراه دارد.

تناقض آماری در اعلام روستاهای بحرانی

در حالی تا سال گذشته از 42 روستای درگیر بحران آب سخن گفته می شد که در سال جاری همزمان با ادغام شدن آبفا شهری و روستایی ناگهان تعداد روستاهای گرفتار بحران آب افزایش پیدا کرد به طوری که از 42 روستا براساس گفته های رئیس آبفا شهرستان قروه یک بار به 45 روستا و چندی بعد به 47 روستا تغییر یافت!

این تناقض آماری برخلاف گفته های مسئولان از فرماندار گرفته تا خود رئیس آبفا شهرستان است چرا که هم «حسین الماسی» از حفر چاه برای تعدادی از روستاهای قروه خبر داده بود و هم «جبار کلوندی» از مدیریت و تأمین آب روستاها سخن می گفت...!

نکته جالب توجه در این تناقض این است که حتی با پیگیری خبرنگار کردپرس مشخص شد که نه روابط عمومی آبفا از تعداد دقیق روستاهای بحرانی خبر دارد و نه معاون عمرانی فرماندار قروه و نه دیگر متولیان امر!

این در حالی است که تمامی متولیان در نشست ها و برنامه های مختلف بدون اطلاع دقیق از آمارها، مدعی رفع مشکلات هستند و همین می شود که سالیان سال است در حوزه مدیریت آب دست به عصا راه می روند.

آبرسانی سیار درمان نیست

با این وجود گرچه تنها راه چاره را متولیان در آبرسانی سیار می بینند اما مشاهدات میدانی خبرنگار کردپرس نشان می دهد که اکثر اهالی روستاهای در معرض خطر، از نحوه تأمین آب اطمینان کافی ندارند چرا که بسیاری از اهالی این روستاها همانند «دوسر، قزلجه کند، مجین و شیخ جعفر و...» تأکید داشتند که طعم آب نامناسب است و همچنین تانکری که آب داخل آن ریخته می شود از نظر بهداشتی مشکل دارد و اینکه این تانکرها درست زیر نور شدید آفتاب بدون هیچ گونه تمهیدات لازم بهداشتی و استاندارد قرار گرفته اند و همین باعث می شود آب داخل تانکر دیگر قابل استفاده نباشد.

همین معضل باعث شده که روستاییان تنها با درد بی آبی سر نکنند بلکه مشکلات بسیاری در این مسیر وجود دارد. مشکلاتی از قبیل کاهش دفعات استحمام و یا استفاده اجباری از آب آلوده در روستاهایی مانند «دوسر و قزلجه کند» که خود منجر به بروز بیماریهای پوستی شده است.

برای همین معضلات است که روستاییان بر این باورند که آبرسانی سیار راه درمان نیست و باید فکری دیگر داشت. آنان خواستار تسریع در پروژه انتقال آب هستند.

پروژه انتقال همچنان نامشخص

دلخوشی مسئولان به پروژه انتقال آب از سدهای ژاوه و آزاد به گونه ای شده که مثل همیشه تنها در قالب حرف خوش می درخشد و در عمل بررسی ها نشان می دهد که فعلاً خبری از انتقال آب نیست. پیگیری های خبرنگار کردپرس نشان می دهد پروژه سد ژاوه به دلایلی که بعداً اعلام می شود متوقف شده و پروژه سد آزاد هم در حال حاضر تکمیل نشده و در انتظار تأمین اعتبار است!

با این وصف وقتی تمامی متولیان امر از وضعیت سامانه انتقال آب مطلع هستند چگونه می توانند مردم را به این پروژه امیدوار سازند؟! پروژه ای که در سکوت مسئولان به سر می برد و حتی کسی حاضر نیست واقعیت امر را به زبان بیاورد که آیا این انتقال انجام می شود یا فقط وعده ای است طولانی مدت؟

بنابراین نیاز است برای مبارزه با جنگ آبی که به زودی شهرستان قروه را در بر می گیرد فکری اساسی جدای از حرف زدن های کلیشه ای داشت.

در واقع کوتاهی مسئولان امر در گذشته تا به امروز به گونه ای است که هربار در انتخابات مجلس اجازه دست اندازی سیاسی به بحران آب قروه را می دهند و هرگز هم در پایان دوره مجلس از نمایندگانی که بهره کشی کردند از این وضعیت، کسی نپرسید که پس آبرسانی به قروه چه شد؟!

خلاء قانونی برای متخلفان حوزه آب

خلاء قانون در خصوص استفاده بی رویه از منابع آب های زیرزمینی دردی است که در نشست شورای حفاظت از منابع آب قروه دادستان وقت شهرستان به آن اشاره داشت.

به گفته «سیدجلال حاجی نصیری» قانون مجازاتی برای مصرف بی رویه آب تعیین نکرده و همین باعث شده افرادی که دسترسی به چاه مجاز دارند بیشتر دست درازی کرده و مانعی بر سر راه آنان وجود نداشته باشد.

او با بیان اینکه هیچکدام از مسئولان به دنبال اصلاح موارد نیستند، خواستار اصلاح قانون توسط نمایندگان مجلس شد.

«حاجی نصیری» در ادامه خطاب به تمامی متولیان امر عنوان کرد که باید اقرار کنیم در حوزه حفاظت از آب موفق نبوده ایم.

باور نداشتن به کم آبی

باور اینکه کم آبی در شهرستان بیداد می کند و اعلام آن به صورت همگانی کاری است که هرچند رسانه های ارتباط جمعی تا جای ممکن هشدار داده اند؛ اما آنچه این زخم را مرهم نمی شود در این است که مسئولان امر خود به باور هشدار بی آبی در شهرستان نرسیده اند.

نمونه بارز این مهم را می توان از خبرهایی که مسئولان ارائه می دهند دید. خبرهای ضد و نقیضی که با واقعیات موجود همخوانی ندارد و همین عامل بی اعتمادی افکار عمومی می شود.

اینجا باید گفت متولیان به جای باور کردن کم آبی آن را دستمایه ای برای رزومه های خود قرار داده اند و مدام نسبت به بحران آب مانور تبلیغاتی راه می اندازند و این نه معنای باورپذیری دارد و نه معنای حل مشکل!

در واقع آب و تشنگی زمین مقوله ای نیست که آن را مانور تبلیغاتی دانست و مردم را نسبت به آن بی اعتنا کرد. آب را باید شناخت و به جامعه گفت که مراقب باشید و برای نسل های بعدی هم آب بگذارید.../

^* گزارش و عکس: زیبا امیدی فر