به گزارش خبرنگار کرد پرس، آب بسیاری از چاه های کشاورزی دشت های ممنوعه قروه یا خشک شده یا به شوری رسیده؛ این معضل نه تنها باعث کاهش تولیدات کشاورزی و افت امنیت غذایی می شود بلکه با بالا رفتن مصرف آب های سطحی شاهد خشکی تالاب ها و افزایش گرد و غبار که سلامت مردم را به خطر می اندازد، خواهیم بود.

از میان دشت های قروه، دشت چاردولی که بیشترین چاه های کشاورزی را دارد به وضعیتی فوق بحرانی رسیده به طوری که شوری آب های استحصالی چاه ها دو برابر شده و کار به جایی رسیده که بسیاری از چاه ها به طور کامل خشک و زمین های کشاورزی بر اثر خشکسالی رها گشته اند.

براساس اطلاعات به دست آمده از جهاد کشاورزی قروه، ۱۵ تا ۲۰ درصد از زمین های کشاورزی به ویژه زمین های دیم به دلیل خشکسالی پی در پی رها شده اند و با افزایش خشکسالی تعداد زمین های رها شده به ۳۰ درصد هم می رسد.

با توجه به همین مسئله اما برداشت های غیرمجاز توسط بخش کشاورزی ادامه دارد و نه تنها کشاورزان تقصیر خود را نمی پذیرند بلکه تعدادی از آنان با حمایت های صاحبان قدرت همانند نماینده مجلس، به حفر چاه و برداشت های بی حد خود ادامه می دهند و در برابر هیچ نهاد ناظری پاسخ گو هم نیستند!

در واقع تا زمانی که هر صنفی بدون در نظر گرفتن منفعت دیگران و نسل آینده تنها به دنبال منافع شخصی و کاری خود پیش می رود این هشدارها و زنگ خطرها انگار آب در هاون کوبیدن است و بس!

منفعت طلبی مانع توسعه پایدار است

در همین زمینه «محمد جواد ضیایی» پژوهشگر و جامعه شناس با نگاهی جامعه شناسانه هر نوع نگاه منفعت طلبانه را مانعی برای توسعه و زندگی آیندگان می داند. «صاحب نظران در تعریف توسعه پایدار عنوان می کنند هرگونه پیشرفت بدون در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی و منافع نسل های آینده و اقتضائات توسعه انسانی پذیرفتنی نیست. توسعه ای که منجر به از بین رفتن تمامی منابع شده و محیط زیست را نابود کند، نمی تواند توسعه پایدار قلمداد گردد».

به گفته او «توسعه یکجانبه نگری که صرفاً اهداف اقتصادی و تولیدی محض را محور قرار داده و به منافع و سهم نسل های آینده از منابع معدنی، منابع آبی و مواهب طبیعت بی توجه باشد، از منظر دانشوران مروج نظریه توسعه پایدار،  غیرموجه است».

از نظر «ضیایی» نمونه بارز این نگاه یک جانبه برای توسعه در مصرف آب برای کشاورزی است. «امروز در شهرستان قروه بیش از دو هزار حلقه چاه آب کشاورزی وجود دارد، در زمین های تحت پوشش کشت آبی، بیش از چند برابر مجوزهای قانونی کشت کشاورزی صورت می گیرد و در برداشت از منابع آبی هم به نحوی افراط می شود که دشت قروه دارای تراز منفی برداشت بوده و سطح آب های زیرزمینی به صورت مداوم در حال افت هست و وضعیت آبخوان ها در شهرستان به شدت بحرانی است».

او حتی به جبهه گیری کشاورزان و مدیران در برابر انتقادات فعالان محیط زیست اشاره می کند. «همه این موارد در حالی است که معدودی از مدیران و کشاورزان به اصطلاح پیشرو در برخی از اظهارنظرها، خود را تأمین کنندگان امنیت غذایی منطقه و کشور معرفی و اجازه هرگونه شکل گیری فضای انتقادی از وضعیت بحرانی فعلی در برداشت های بی رویه از منابع آبی را به فعالان محیط زیست نمی دهند».

پیامدهای بی آبی...

آن طور که این جامعه شناس می گوید «در غیاب نظارت های مستمر بر وضعیت برداشت از منابع آبی مشکلات متنابهی برای شهرستان و در سطوح اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی رخ داده است».

یکی از مشکلات شکل گرفته را «محمدجواد ضیایی» در افزایش فقر و حاشیه نشینی عنوان می کند. «یکی از مشکلات این است که در پایین دست شهرستان (مناطق شرقی و شمال شرقی) بسیاری از روستاها به واسطه برداشت های بی رویه در بالادست به تدریج با چشمه های آب و قنات های خشک شده مواجه و اقتصاد زراعی و دامداری این روستاها از بین رفته و مهاجرت ها در این روستاها به مناطق شهری گسترش یافته و نهایتاً شاهد افزایش حاشیه نشینی، فقر و مسائل اجتماعی توسط روستاییان هستیم که از بی آبی روستاها به شهر پناه آورده اند».

دیگر مشکلی که این پژوهشگر حوزه جامعه شناسی به آن می پردازد به نبود فرهنگ قانون گرایی در میان قشر کشاورز می رسد. «معضل دیگر فرهنگ مصرف آب در بخش کشاورزی منطقه و از سوی قشر کشاورز است؛ عموم کشاورزان منطقه درگیر رقابت پایان ناپذیری برای بیشترین برداشت هستند، فرهنگ قانون گرایی و تبعیت از منطق صرفه جویی در میان کشاورزان شهرستان جایگاهی ندارد».

مطابق سخنان «ضیایی» در این حوزه معضل دیگر، فقدان فعالیت مؤثر نهادهای مردمی و سمن های منطقه ای است و در کنار آن دولت هم توانایی ارائه بسته فرهنگی در ارتقا نگرش های کشاورزان را ندارد.

او سپس در پایان عنوان کرد که «عمده بهره برداران بخش کشاورزی آبی منطقه از زحمتکش ترین اقشار جامعه هستند و درج مطالبی در مورد وضعیت نگران کننده برداشت از آبخوان ها، نباید مستمسکی برای تخریب دوست داران محیط زیست تلقی گردد».

 به گفته «ضیایی» بی شک با تغییر در الگوهای کشت، ترویج فرهنگ بهینه مصرف آب، ایجاد صنایع تبدیلی در بخش کشاورزی و افزایش راندمان آبیاری، در این بخش می توان ضمن توجه به رفع دغدغه معیشت این قشر، ملاحظات زیست محیطی و منافع نسل های آینده را هم در گذار به سمت توسعه در نظر گرفت.

بیدار شوید...

گرچه این نگرانی ها و دغدغه ها با هشدار سرپرست معاونت امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی که اعلام کرده بود «اگر همچنان آبیاری با چاه های زیرزمینی ادامه یابد، این شهرستان تا ده سال آتی کویر می شود» شدیدتر شده، اما گویا هرچقدر زنگ خطر بی آبی بلندتر می زند بی تفاوتی متولیان امر و عده ای از کشاورزان هم بیشتر می شود!

چندی پیش رئیس هواشناسی قروه بیان کرد که بارندگیهای اخیر در شهرستان امیدبخش نبوده چرا که برداشت از منابع زیرزمینی ۸ برابر بارندگی هاست بنابراین اگر می خوهیم شهرستان از خطر خشکسالی نجات یابد حداقل باید ۸ سال تمام تمام چاه ها تعطیل و برداشت از آبخوان ها متوقف شود.

با این وصف آیا زمان آن نرسیده که مسئولان به جای انجام کارهای وارون، بیدار شده و این رنج آبی در قروه را مرهم نهند!؟ /   

* گزارش: زیبا امیدی فر