به گزارش خبرنگار کردپرس، صدای باد در دشت می پیچد، باد پاییزی می وزد و سوز سردی را به جان مرد کشاورز و کارگران زن و مردی که داخل زمین مشغول کارند، می اندازد. مرد کشاورز یقه کاپشن رنگ و رو رفته اش را بالا می کشد و دست هایش را به زانو می گیرد تا بلند شود، هنوز سر زانوهایش خاکی و پاچه شلوارش گِلی است. نگاهی به سیب زمینی های سربرآورده از زمین می کند و زیرچشمی سرعت عمل کارگرانش را می پاید. تا چشم کار می کند گونی های سیب زمینی را می بینی که به ردیف پشت سر هم چیده شده اند. سیب زمینی هایی که برای تولید آن ها بین ۴ هزار تا ۷ هزار مترمکعب در هکتار آب مصرف می شود. آبی که بسته به شرایط آب و هوایی و میزان بارندگی هر ۵ تا ۱۰ روز از جان زمین گرفته شده و به محصول سیب زمینی می خورانند.

اینجا شهرستان های قروه و دهگلان که بیش از ۹۰ درصد از سطح زیر کشت سیب زمینی در کردستان را از آن خود دارند. دو منطقه ای که در حالی درگیر بحران آب و خشکسالی اند اما در تولید سیب زمینی میدان دار تمام و کمال اند، به طوری که براساس گفته های مدیر امور زراعت جهاد کشاورزی کردستان ۸ هزار و ۳۰۶ هکتار از مزارع استان به کشت سیب زمینی اختصاص دارد و پیش بینی شده در سال جاری ۳۴۱ هزار تن از این محصول برداشت شود.  

ورشکستگی آبی در این دو شهرستان تا جایی است که کارشناسان اصلی ترین مقصر آن را بخش کشاورزی به ویژه در کشت سیب زمینی دانسته اند. محصولی که مطابق اظهارات «فریدون حامدی» کشت آن حتی از میانگین کشوری هم بالاتر است، به طوری که از ۴۲ تن میانگین تولید سیب زمینی در هر هکتار از مزارع استان، ۱۰ تن آن بالاتر از متوسط کشوری بوده و این وضعیت نابسامان تولید این محصول پرآب بر را نشان می دهد.

کشت سیب زمینی به چه قیمتی!؟

متولیان جهاد کشاورزی در حالی سخن از برتر بودن کردستان از نظر تولید سیب زمینی می گویند و معتقدند که سیب زمینی این استان برند است که آبخوان های دشت های ممنوعه قروه و دهگلان دیگر توانی برای بقا ندارند و روز به روز هم با افت همراه می شوند. درست همین جاست که باید گفت کشت سیب زمینی هرچقدر برند هم باشد به چه قیمتی همچنان تولید می شود!؟ به قیمت تمام شدن آب های زیرزمینی!؟ به قیمت خشک شدن زمین و نابودی زندگی مردم!؟

در پاسخ به این سؤال متولیان جهاد کشاورزی از برنامه ارائه شده دولت برای تولید سیب زمینی در سطح استان می گویند و چنین اذعان می دارند که در کشت این محصول و اجرای این برنامه الزام صورت گرفته! این در حالی است که بسیاری از کارشناسان حوزه آب تأکید دارند که جهاد کشاورزی می تواند وقتی استان با کمبود آب دست و پنجه نرم می کندزیر بار اجرای این برنامه نرود! آیا تولید سیب زمینی و دیگر محصولات پر آب بر مهم هستند یا حفظ آب و زندگی مردم!؟

جهاد کشاورزی روراست نیست!

هم کارشناسان حوزه آب و هم خود کشاورزان از کم کاری جهاد کشاورزی در اجرای برنامه های الگو و تغییر کشت می گویند. کم کاری که آسیب اصلی آن به مردم و نسل های آینده می رسد.

در واقع آنچه مانع اساسی به حساب می آید نگاه مسئولان جهاد کشاورزی و کارشناسان این نهاد به تولید محصولات کشاورزی منجمله سیب زمینی است. تا زمانی که بیشتر کارشناسان جهاد کشاورزی از تولید سخن می گویند اما هیچکدام از کمبود آب و خشکسالی که با هر تولید سیب زمینی بیشتر می شود، سخن نمی گویند! نمی توان انتظار داشت وضعیت آبی منطقه بهبود یابد.

به نظر می رسد متولیان جهاد کشاورزی الگوی کشت را فقط شامل نصب کنتور هوشمند و پایین آوردن میزان سطح کشت می دانند! در حالی که به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه ای کردستان تغییر الگوی کشت بدین معنی نیست که کشاورز زمین زراعتی خود را به باغ تبدیل کند بلکه در تغییر الگوی کشت نگاه به ارزش افزوده محصول مهم است.

«آرش آیانژاد» چندی پیش از تولید سیب زمینی بیش از نیاز کشور به عنوان یک معضل بزرگ یاد کرد. از نظر او وقتی تولید بیش از نیاز باشد نشان دهنده این است که عرضه با تقاضا نخوانده و آن وقت آسیب های بسیاری را هم به کشاورز و هم به خاک و آب و... وارد می کند.

مطابق اظهارات «آریانژاد» اگر بحث تغییر الگوی کشت می شود برای این است که کشاورز در همان زمین با پارامترهای موجود، محصول پر آب خود را در همان سطح و با همان خاک با آب کمتر به محصول دیگری تبدیل کند؛ مورد مهمی که توسط جهاد کشاورزی مدنظر قرار نمی گیرد و همچنان کشت سیب زمینی با برداشت بی رویه انجام می شود.

تمام صحبت مسئولان جهاد کشاورزی این است که اگر کشاورزی نباشد چه باید کرد!؟ اما هرگز نمی گویند اگر آب نباشد چه می توان کرد!؟ کشاورزی خود نیاز به آب دارد و اگر آب تمام شود آن وقت کشاورز می تواند تولید کند!؟ چرا متولیان جهاد کشاورزی روی این مسئله توجه ندارند و فقط به تولید نگاه می کنند!؟

اگر هدف جهاد کشاورزی کمک به کشاورز است باید روراست بوده و به کشاورزان واقعیت را بگوید و هرگونه برداشت از آب های زیرزمینی را متوقف کند و به سمت کشت های جایگزین بدون نیاز به آب های زیرزمینی برود نه اینکه با نام تولید وظیفه نظارتی خود را نادیده گرفته و همراه با کشاورزان به نابودی آبخوان ها اقدام کند.

ضرورت توقف برداشت از آبخوان ها

تنها راه نجات قروه و دهگلان از خشکسالی، توقف برداشت از آبخوان هاست. کشاورزی در این دو منطقه یا باید تعطیل شود یا اینکه آبیاری محصولات کشاورزی به گونه ای باشد که برداشت از آب های زیرزمینی صورت نگیرد. چاه های کشاورزی باید برای همیشه مسدود شوند و جهاد کشاورزی، کشاورزان را به سمت و سوی کشت محصولات گلخانه ای ببرد و آنان را از هرگونه برداشت از آبخوان ها و حفر چاه منع کند.

کشت محصولی مانند سیب زمینی که مازاد بر نیاز هم تولید می شود و برای مدت ها در انبارها می ماند نه تنها شامل امنیت غذایی نمی شود بلکه با مصرف بی رویه آب برای کشت این محصول، امنیت حیات جامعه هم از بین می رود.

مطابق هشدار سرپرست معاونت امور زراعت وزارت جهاد کشاورزی در سال ۱۴۰۰ «اگر همچنان آبیاری با چاه های زیرزمینی در قروه ادامه یابد، این شهرستان تا ده سال آتی کویر می شود». کویری که دیگر نه کشاورز دستش به جایی بند خواهد شد و نه جهاد کشاورزی می تواند از آن برای راندمان کاری خود بهره بگیرد. آیا می صرفد برای منفعت طلبی و سیاست کاری، چنین دست به مادرکشی زد و زمین سوخته تحویل داد!؟

* گزارش و عکس: زیبا امیدی فر