به گزارش خبرنگار کردپرس، ساخت پروژه تونل انتقال آب از رودخانه زاب پیرانشهر به دریاچه ارومیه به عنوان بزرگترین و شاخص ترین پروژه احیای دریاچه ارومیه و تیر آخر مسئولان برای احیای دریاچه، بهار سال ٩٩ با بیش از ٣هزار میلیارد تومان هزینه، آغاز شد و هنوز هم عملیات و هزینه کرد بیت المال ادامه دارد.

پروژه ای که در طول ساخت با مشکلات فنی زیادی روبه رو شده و در حالی که هنوز به افتتاح نرسیده تبعات فراوانی به همراه داشته از آن جمله رانش زمین و کاهش تراز آب های زیرزمینی دشت پیرانشهر، خشک شدن بسیاری از چشمه ها و چاه های منطقه، قطع شدن حق آبه کشاورزان پیرانشهر، بحران آب در این شهرستان و ... .

آثار تخریبی این انتقال بر فرونشست زمین در اطراف روستای گردشگری "خورینج" از توابع شهرستان پیرانشهر هم نمایان شده و در مزارع کشاورزان فروچالە‌هایی کە بزرگ‌ترین آن‌ها بە عمق ١٠ متر و شعاع ٣٠ متر بود مشاهدە شده است و تا کنون مسئولان به این وضعیت پاسخی درخور توجه نداده اند!

نتایج برخی مطالعات انجام گرفته هم نشان می‌دهد که «روند افت تراز آب زیرزمینی دشت پیرانشهر در پایین‌دست سد سیلوه، در دورهٔ پس از انتقال آب به حوضهٔ دریاچه ارومیه تشدید خواهد شد.

دشت پیرانشهر بر رسوبات جوان آبرفتی منطبق است و در حاشیهٔ شمالی و غربی دشت که منطبق بر رأس مخروط افکنه‌ها و رسوبات دانه‌درشت است، نشست زمین به‌صورت ناگهانی و در پایین‌دست دشت که منطبق بر قاعده مخروط افکنه‌ها و رسوبات مارن و رس است، نشست زمین به‌صورت تدریجی رخ می‌دهد». برگرفته از؛ «ارزیابی اثرات انتقال آب بین حوضه ای بر مخازن آب زیرزمینی و نشست زمین (مطالعه موردی: انتقال آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه) پژوهش های ژئومورفولوژی کمی سال چهارم پاییز 1394»

از سوی دیگر هر چند ادله فیزیکی در خصوص ارتباط بین عملیات اجرایی حفر تونل و رخداد زلزله های احتمالی وجود ندارد، اما پیشتر عضو هیئت مدیره انجمن ژئوفیزیک ایران به خبرنگار کردپرس گفته بود: «باید توجه داشت که ۲۰ میلیارد متر مکعب آب دریاچه ارومیه طی ٢٥ سال گذشته از دست رفته و در طی چهار یا پنج سال گذشته نیز سعی شده تا ۳ میلیارد آب دوباره به این دریاچه بازگردانده شود، این تغییرات محیطی به لحاظ فیزیکی ممکن است، منجر به تغییرات استرس در آن ناحیه و اثر سوء گسل ها شود».

به گفته مهدی زارع، استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله؛ «حذف آبهای زیر زمینی و آبهای سطحی حوضه دریاچه ارومیه شرایطی را ایجاد کرده است که دریاچه از نظر زیست محیطی آسیب ببیند و همانطور که می بینید احتمال خشکسالی دریاچه ارومیه بر لرزه خیزی گسل های اطراف نیز موثر بوده و همچنان این مورد می تواند در فعال شدن گسل های لرزه خیز اطراف دریاچه هم تاثیرگذار باشد».

او همچنین با اشاره به رانش منطقه جلدیان در پیرانشهر نیز بیان کرده بود: «گسل پیرانشهر یکی از گسل های فعال ایران است و اتفاقاً از معدود گسل هایی است که کششی است. سایر گسل های ایران معمولا فشاری نامیده می‌شوند، اما گسل پیرانشهر ساز و کار کششی دارد یعنی بخشی از روی سطح گسل به سمت پایین حرکت می کند که در موارد قبلی نیز این حرکت را نشان داده است. به هر حال هرچه کانون زلزله به دریاچه ارومیه نزدیک تر باشد، احتمال اینکه تحت تاثیر تخلیه و خشک شدن دریاچه ارومیه و تغییرات بعدی آن رخ داده باشد، بیشتر است».

با این همه اصرار دولت ها بر اتمام پروژه ایی که با همه تبعات مخرب زیست محیطی اش، هنوز هم کفاف تشنگی دریاچه ارومیه را نمی دهد، عجیب است و حالا که بعد از برخورد با اراضی آبرفتی منطقه، به طول ٧٠٠ متر هم تونل ترک خورده است!!

مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیرو در یک گفت‌وگوی خبری ضمن تایید این مطلب می گوید: «در حال حاضر بخشی از فعالیت تکمیلی تونل به طول 2 کیلومتر با سازند آبرفتی در مرحله اجرا مواجه شده است. باوجود اینکه پیمانکار همه تمهیدات را برای عبور بدون مشکل سنجیده بود اما در زمان حفاری در دولت گذشته در طول 700 متر، تونل به مشکل برخورده و دچار ترک‌خوردگی شده است».

کریم شیبانی وجود مشکل در طول 700 متر از تونل کانی‌سیب را به دولت قبلی انتساب داده و اضافه می کند: «آب‌اندازی عجولانه و افتتاح‌های نمایشی در دولت گذشته مسئله‌ای است که به صلاح این تونل نبوده زیرا این پروژه یک سرمایه بزرگ ملی به حساب می‌آید».

او با تأکید بر عزم دولت به منظور تکمیل پروژه انتقال آب به دریاچه ارومیه تاکید می کند: «استفاده از ظرفیت دانش‌بنیان کشور به منظور حل مسئله تونل کانی‌سیب در دستور کار قرار گرفته و دو هفته است که عملیات اجرایی ترمیم 700 متر آسیب‌دیده تونل، آغاز شده و از پوشش بتنی منحصر به فرد استفاده می‌کنیم تا میزان آسیب‌دیدگی به حداقل برسد».

شیبانی با اشاره به بازدید وزیر نیرو از پروژه و صدور دستورات لازم می گوید: «عملیات اجرایی ترمیم نقاط ضعف گذشته با سرعت به پیش می‌رود و امیدواریم تا پایان سال زمینه انتقال 300 میلیون متر مکعب آب به صورت سالانه از سد کانی سیب به دریاچه ارومیه را مهیا کنیم».

اما نکته مهم در این جا، مطرح کردن انتقال 300 میلیون متر مکعب آب به صورت سالانه از سد کانی سیب به دریاچه ارومیه از سوی مدیرعامل شرکت توسعه منابع آب و نیرو است، در حالی که قرار بود این تونل سالانه ٦٠٠ میلیون مترمکعب آب رودخانه زاب به دریاچه ارومیه انتقال دهد!

مشکلات فنی، صرف هزینه کرد گزاف و بدون نتیجه، پاسکاری مشکلات به دولت و مدیران قبلی و عدم شفافیت مشخصات پروژه و هدف غایی آن در حالی صورت می گیرد که این پروژه در صورت افتتاح کامل، با پذیرش تبعات فراوان زیست محیطی، هنوز هم نمی تواند جلوی خشک شدن دریاچه ارومیه را بگیرد چرا که دریاچه سالانه به ٣ هزار و ۴۲۶ میلیون مترمکعب آب برای رسیدن به تراز اکولوژیک دریاچه است!!

روز گذشته نیز علی اکبر محرابیان وزیر نیرو در حاشیه بازدید از طرح‌های احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان‌غربی در گفت وگو با خبرنگاران با اشاره به مشکلات فنی تونل انتقال آب زاب گفت: «تلاش می‌کنیم که تونل هم با رفع مشکلات فنی، هر چه سریعتر تکمیل شده و انتقال آب به خوبی انجام شود». اما وزیر از ترک خوردگی تونل چیزی نگفت! و از این رو انتقال پساب بهداشتی شهرهای تبریز و ارومیه به دریاچه را اولین طرحی خواند که به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسد.

دو خط انتقال پساب تصفیه شده هم که وزیر نیرو وعده افتتاحشان را زودتر از تونل انتقال آب داده در مجموع توانایی انتقال ١٧٢ میلیون متر مکعب به دریاچه دارند!

تونل انتقال آب زاب درمان درد یا درد بی درمان؟! اکنون در این شرایط تونل انتقال آب زاب به دریاچه هم ترک خورده است و شرایط دریاچه ارومیه و منطقه بیش از پیش بحرانی تر می شود. ٩٥ درصد حجم آب دریاچه ارومیه از دست رفته، بخش جنوبی کاملا خشک شده و دولت سیزدهم هم متاسفانه به دوباره کاری های دولت های قبلی روی آورده است و عملا برای احیای دریاچه کار خاصی انجام نمی شود به غیر از دخالت بیشترعوامل انسانی در محیط و نظاره گر بودن از بین رفتن نگین فیروزه ایی ارومیه!

گزارش/ تانیا شعفی

در کردپرس بیشتر بخوانید؛

دریاچه ای که «بازیچه» شد!

خشک شدن دریاچه ارومیه یکی از عوامل لرزه خیزی گسل ها و زلزله نقده است

ستاد احیای دریاچه ارومیه، ستاد مرگ بود/تونل کانی سیب پیامدهای مخربی در منطقه دارد