اگر همه پرسی همانگونه که انتظار می رود انجام شود، کردستان می تواند برای اعلام استقلال رسمی از عراق و تقسیم این کشور به دو بخش آماده شود. روز دوشنبه، نخست وزیر عراق، حیدر عبادی، خواست که این رأی گیری تا پایان جنگ بر علیه داعش به حالت تعلیق درآید.

نفت در مرکز این مسئله قرار دارد. کردستان غنی از نفت است و دارای ذخایر معادل 45 میلیارد بشکه است و احتمالا می تواند به تولید کننده ی بزرگتری از نیجریه تبدیل شود. بر اساس آمار منتشره از سوی اقلیم کردستان، در حال حاضر روزانه 600000 بشکه صادر می شود، با این وجود، محاسبه دقیق آن دشوار است. گزارش های دیگر حاکی از این است که صادرات نفت اقلیم حدود 430000 بشکه یا در حدود ده درصد از کل صادرات نفت عراق است.

بیشتر نفت کردستان از طریق یک خط لوله به بندر جیهان ترکیه منتقل می شود. از سال 2014 حکومت اقلیم کردستان شاهد سرمایه گذاری شرکت های اکسون موبیل، شورون و توتال اس ای بوده است.

تولیدات نفت عراق از زمان رکود قیمت نفت در سال 2014 کاهش یافته است و مدیریت صنعت نفت این کشور از زمانی که داعش خدود یک سوم این کشور را از جمله شهر موصل در نزدیکی مرز کردستان و عراق را تسخیر کرد به یک چالش مبدل شده است. دولت اقلیم کردستان با هزینه های بالا، افزایش بدهی ها و کاهش تولید در برخی از میدان های نفتی توسعه یافته خود روبه رو شده است.

با این وجود، مهمترین مشکل نفت اقلیم کردستان ارتباط آن با بغداد بوده است. بر طبق قانون اساسی عراق، درآمدهای حاصل از صادرات نفت باید میان بغداد و کردستان، به مرکزیت شهر کردنشین اربیل، تقسیم شود. اما کردها مدت ها است که دریافته اند که این رابطه ناعادلانه است و به دنبال راه هایی برای توسعه منابع نفتی به طور مستقل از بغداد هستند.

حکومت اقلیم کردستان در سال 2007 بر خلاف خواسته های دولت مرکزی بغداد، پیشنهاد قراردادهای نفتی را به شرکت های خارجی آغاز کرد. در سال 2014 دولت عراق تهدید کرد که از هر شرکتی که از کردستان نفت خریداری کرده است، شکایت خواهد کرد.

در حالی که جنگ علیه داعش چالش هایی را برای حکوکت اقلیم کردستان به همراه داشته است اما فرصت هایی نیز برای آنها فراهم اورده است. در حالی که نیروهای نظامی عراق در مقابل داعش عقب نشینی کردند، نیروهای کرد در بازپس گیری مناطق از دست رفته، نقش کلیدی داشتند. شهر کرکوک در نزدیکی مرز حکومت اقلیم کردستان، از سال 2014 توسط نیروهای کرد کنترل می شود. میدان های نفتی بزرگی که در غرب شهر واقع شده اند نیز تحت کنترل آنان هستند و نیروهای کرد هنوز از آنجا خارج نشده اند. در حالی که کردها در کرکوک مستقر شده اند، دولت مرکزی عراق هم اکنون کمتر از نیمی از ذخایر نفتی کشور را تحت کنترل دارد.

یکی از جنبه های کلیدی این همه پرسی، تحکیم ادعای کردها در مورد کرکوک و میدان های نفتی مجاور آن است.

موانع مهمی در مقابل استقلال کردستان وجود دارد. این رفراندوم از حمایت بین المللی بسیار کمی برخوردار است و ایالات متحده، اتحادیه اروپا و دیگران با آن مخالف کرده اند. در بغداد، جایی که حیدر عبادی، نخست وزیر عراق آن را «بر خلاف قانون اساسی و غیر قانونی» دانست با مخالفت شدیدی روبه رو است.

ترکیه، ایران و سوریه، همه شدیدا با این همه پرسی مخالف هستند: با وجود اقلیت های کرد در مرزهای این کشورها، آنها نگران تاثیرات دولت مستقل کردستان بر ثبات منطقه هستند.

در حالی که ایران از نفوذ سیاسی در داخل عراق برخوردار است، کشوری که بیشترین نفوذ را بر حکومت اقلیم کردستان دارد ترکیه است. این کشور دارای یک اقلیت بزرگ کرد است و شدیدا در تلاش است تا از تبدیل شدن کردستان مستقل به واقعیت جلوگیری کند. این کشور همچنین مسیر اصلی انتقال نفت کردستان به خارج از این اقلیم محصور در خشکی است. اگر ترک ها تصمیم بگیرند که خط لوله جیهان را قطع کنند، حکومت اقلیم کردستان هیچ راهی برای صادرات نخواهد داشت. بنابراین بعید به نظر می رسد که کردها کاری کنند که ترکیه را برنجاند.

همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می دهد این رأی گیری از سوی دولت اقلیم کردستان و حزب حاکم دموکرات کردستان برای تحت فشار قرار دادن دولت عراق، آغاز مذاکرات جدید بر سر کرکوک، سهم درآمدهای نفتی و عناصرگسترده تر استقلال کردستان طراحی شده است.

سیاست داخلی کردها نیز از جمله عوامل مهم است. مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، از دوره ریاست خود فراتر رفته و پیش از انتخابات ماه نوامبر کناره گیری خواهد کرد. اما بارزانی امیدوار است که پیش از کناره گیری، روند استقلال کامل کردها را اغاز کند.

این همه پرسی ممکن است در حال حاضر به کردستانی مستقل منتهی نشود اما خواسته کردها و جدی گرفتن آن از سوی بغداد را تقویت می کند. از آنجایی که کردها کنترل نیمی از ذخایر کشور را در دست دارند، ممکن است خواستار جمع آوری نیمی از درآمدهای صادرات نفتی عراق باشند.

با توجه به وضعیت جهانی نفت این تفسیر منطقی به نظر می رسد. با کاهش قیمت نفت به 50 دلار و یا کمتر از آن، اقتصاد کردستان در سال های جنگ رکود داشته است و حکومت اقلیم کردستان نتوانسته است بدهی های خود را به شرکت های بزرگ نفتی پرداخت نماید. اقلیم کردستان نفوذ کمی نیز بر ترکیه دارد که اگر جنبش همه پرسی پیشروی زیادی داشته باشد، کل صادرات کردستان را تعطیل خواهد کرد.

آمریکا که در جنگ با داعش با کردها همکاری تنگاتنگی داشته است، مخالف این همه پرسی است، اما به احتمال قوی به توسعه روابط خود با گروه های کرد در عراق و سوریه، برای مقابله با نفوذ ایران و روسیه ادامه خواهد داد. این امر باعث می شود تا کردها بر عراق نفوذ داشته باشند اما استقلال کامل از عراق کافی نیست.

با این وجود، این رفراندوم می تواند پیامدهای عمده ای برای ژئوپلیتیک خاورمیانه و همچنین قیمت نفت داشته باشد. اگر اختلاف بین اربیل و بغداد پس از رأی گیری شدیدتر شود، احتمال دارد که صادرات نفت کردستان یا عراق از بین برود. اگر این کشور خود به دو بخش تقسیم شود، ممکن است صدها هزار بشکه نفت در روز به طور مستقل صادر شود و عراق را مجددا به بحران بکشد.

با این وجود، اگر کردها بتوانند به طور موفقیت آمیز از این رأی گیری برنده شده و شرایط بهتری را نسبت به عراق فراهم کنند می توان شاهد ورود یک تولید کننده بزرگ نفت به صحنه جهانی بود. همانطور که بلومبرگ اشاره کرد، اگر حکومت اقلیم کردستان به کشوری مستقل تبدیل شود، احتمالا بلافاصله درصدد فراهم آوردن شرایط عضویت در اوپک برخواهد آمد و به سرعت به یک تولید کننده بزرگ نفت تبدیل خواهد شد.

منبع: اویل پرایز

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101