دکتر ژگار حسن کارشناس مسائل کردها و استاد دانشگاه کینگ در کانادا، در مصاحبه با کردپرس به جوانب مختلف تحولات اخیر اقلیم کردستان پس از برگزاری رفراندوم و خروج نیروهای کرد از مناطق مورد مناقشه پرداخت. به عقیده این پژوهشگر، کردهای عراق از آزادی عمل و خودمختاری زیادی برخوردار بودند اما اکنون توازن قوا به نفع دولت مرکزی عراق تغییر زیادی کرده است و کردها به آسانی نمی توانند موقعیت قبلی خود را به دست بیاورند.

متن کامل مصاحبه دکتر ژگار حسن با کردپرس:

کردپرس: نظر شما درباره نتایج رفراندوم برگزار شده در اقلیم کردستان چیست؟ آیا کردهای عراق توانستند به نتایج مورد نظر خود برسند؟ با توجه به تحولات پس از آن می توان گفت که آنها با برگزاری رفراندوم خیلی چیزها را از دست دادند؟

دکتر ژگار حسن: با توجه به آنچه که اتفاق افتاد می توان گفت که رفراندوم نتیجه معکوس برای مسعود بارزانی، حزب دموکرات کردستان و منطقه اقلیم کردستان داشت. توازن قدرت اکنون به شدت به نفع دولت مرکزی عراق تغییر پیدا کرده است. کردها از سال 2005 تا 2017 تاثیر و نفوذ زیادی روی دولت مرکزی عراق داشتند و استقلال زیادی از بغداد داشتند. استقلال غیررسمی که کردهای عراق داشتند به شدت آسیب دیده است. کردهای عراق عقب گرد زیادی تجربه کردند. موقعیت آنها در بغداد قبل از برگزاری رفراندوم آزادی عمل زیادی به آنها برای پیگیری اهداف سیاسی و اقتصادی داده بود آینده سیاسی و اقتصادی آنها پس از برگزاری رفراندوم مبهم است. زمان زیادی لازم است تا آنها دوباره آن استقلال عمل و خودمختاری را که در اختیار داشتند دوباره به دست بیاورند.

کردپرس: مسعود بارزانی و برخی دیگر از رهبران کرد عراق رابطه خوبی با غرب و جامعه بین الملل در طول 25 سال گذشته داشته اند. اما آنها امروزه می گویند که غرب به کردها پشت کرد و آنها را تنها گذاشت. آنها اکنون می گویند کردها فقط کوهها را به عنوان دوست در کنار خود دارند. اینها نشانه نامیدی کردها از غرب است؟

دکتر ژگار حسن: کردهای عراق از سال 1991 تا 2003 هم از سوی بغداد و هم از سوی هسایگان آن نادیده گرفته شدند. کردها پس از 2003 به عنوان یک بازیگر کلیدی در عراق و هم متحد کلیدی برای آمریکا و جامعه بین الملل در خاورمیانه ظاهر شدند. کردهای عراق از سقوط صدام و اشغال عراق حمایت کردند و در بنیان نهادن نهادهای سیاسی در عراق نقش مهمی ایفا کردند. این مسئله از نظر توسعه سیاسی، اقتصادی و رابطه با کشورهای خارجی و جامعه بین المللی یک دوره غیرمنتظره محسوب می شد.

اما کاملا مشخص بود که حمایت جامعه بین الملل از بارزانی و کردها مشروط بود. آمریکا، کانادا، انگلیس و دیگر کشورهای اروپایی به این شرط از کردها حمایت نظامی کردند که با داعش مبارزه کنند و برای بهبود روابط با بغداد تلاش کنند. به عبارت دیگر، جامعه بین المللی بر این باور بود که عراق متحد امنیت و ثبات عراق و در کل خاورمیانه را تامین می کند. بنابر این، وقتی مسعود بارزانی بر خلاف مخالفت جامعه بین المللی بر برگزاری رفراندوم استقلال اصرار کرد، جامعه بین المللی به کردها پشت کرد.

این مسئله نباید موجب تعجب و شگفتی کردها شود. علاوه بر آن، ایالات متحده، سازمان ملل و دیگر دولتها به صراحت عدم رضایت خود را با برگزاری رفراندوم بیان کردند. اما این هم درست است که دوستان کردها آنها را تنها گذاشتند. کشورهایی مانند آمریکا، آلمان، فرانسه و کانادا از کردها و مسعود بارزانی در مقابله با داعش حمایت سیاسی و نظامی کردند. کردها این حمایت ها را حمایت روشن از برگزاری رفراندوم تلقی کردند.

کردپرس: درباره آینده استقلال اقلیم کردستان چه فکر می کنید: آیا بر این باور هستید که دیگر تمام شد؟ آیا کردها روزی خواهند توانست از عراق جدا شوند؟

دکتر ژگار حسن: به نظر من هدف اصلی مسعود بارزانی و کردها از برگزاری رفراندوم رسیدن به استقلال نبود؛ هدف اصلی از برگزاری رفراندوم شکل بخشیدن دوباره به روابط اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق بود. آنها بر این باور بودند با تهدید به جدا شدن می توانند استقلال سیاسی و اقتصادی بیشتری به دست بیاورند. شکست رفراندوم، بدون شک رویای استقلال کردهای عراق را به عقب برد. کردها بدون حمایت همسایگان خود و ابرقدرتها مانند (آمریکا، انگلیس، فرانسه و روسیه) به سختی خواهند توانست از عراق جدا شوند. به همین دلیل، اصرار مسعود بارزانی و مشاوران وی بر برگزاری رفراندوم برخلاف خواستهای آمریکا و دیگر کشورها مایه تعجب بود. در کوتاه مدت، بهترین چیزی که کردها می توانند به آن امیدوار باشند استقلال غیررسمی یا دوفاکتو است.

کردپرس: کردها کرکوک مهم ترین منطقه تحت کنترل خود را از دست دادند. این مسئله چه تاثیری بر روی استقلال اقلیم کردستان می گذارد؟ آیا کردها می توانند به بازپس گیری این شهر نفت خیز و استراتژیک امیدوار باشند؟

دکتر ژگار حسن: از دست دادن کرکوک نمایانگر آسیب جدی به تمایلات استقلال طلبانه کردها است. استقلال اقلیم کردستان بدون کرکوک نمی تواند دوام بیاورد. از دست دادن کرکوک یک شکست نمادین برای کردهای عراق محسوب می شود.

من نمی توانم موقعیتی را پیش بینی کنم که کردها به تنهایی بتوانند کرکوک را دوباره تحت کنترل خود در بیاورند. امکان دارد کردها دوباره بتوانند در اداره کرکوک مشارکت داشته باشند. در چنین شرایطی، مقامات کرد می توانند در اداره کرکوک و منابع عظیم نفتی آن نفوذ داشته باشند.

کردپرس: چرا آمریکا در مسئله ورود ارتش عراق به کرکوک و به تبع آن عقب نشینی نیروهای کرد دخالت نکرد؟

دکتر ژگار حسن: حیدر العبادی و شاخه طالبانی حزب اتحادیه میهنی با هم توافق کردند که ارتش عراق کنترل کرکوک را در دست بگیرد. آمریکاییها نقش ثانویه را در مذاکرات میان دولت مرکزی عراق و اتحادیه میهنی ایفا کردند. مقامات ایالات متحده بر این باور بودند که توافق میان اتحادیه میهنی و بغداد خطر بروز جنگ میان بغداد و کردهای عراق را کاهش خواهد داد.

کردپرس: چه کسانی رهبری سیاسی اقلیم کردستان را بعد از کناره گیری مسعود بارزانی از ریاست اقلیم کردستان و فوت جلال طالبانی رهبر حز باتحادیه میهنی در دست می گیرند؟

دکتر ژگار حسن: فوت جلال طالبانی همزمان با تلاش حزب اتحادیه میهنی برای مدیریت کشمکش های داخلی قدرت میان سه طیف در این حزب، باعث افزایش تفرقه در حزب می شود. فوت جلال طالبانی کمترین تاثیر را روی جریان رهبری کردهای عراق خواهد داشت. علاوه بر آن، جلال طالبانی به عنوان اولین رئیس جمهور عراق پس از سقوط رژیم صدام، مدافع عراق دموکراتیک، فدرال و متحد بود.

از طرف دیگر، استعفای مسعود بارزانی به عنوان رئیس اقلیم کردستان پیامدهای زیادی برای کردهای عراق در پی خواهد داشت. باید اشاره کرد که مسعود بارزانی تاثیر زیادی روی سیاست های حزب دموکرات کردستان در اقلیم کردستان و فعالیت های آن در بغداد خواهد داشت. با این حال، استعفای وی حائز اهمیت است. از آن جایی که جنبش تغییر و اتحادیه میهنی تلاش زیادی برای تاثیرگذاری بر تصمیم گیری های دولت اقلیم کردستان خواهند داشت، در کوتاه مدت، کناره گیری مسعود بارزانی باعث ایجاد عدم قطعیت در سیاست های اقلیم کردستان عراق خواهد شد. در میان مدت، کناره گیری مسعود بارزانی باعث ایجاد فضای فعالیت برای دیگر مقامات اقلیم کردستان به منظور پر کردن خلاء موجود بر اثر کناره گیری بارزانی خواهد شد. امکان دارد شخصیت هایی مانند نیچروان بارزانی و مسرور بارزانی و طالبانی ها ایده های تازه ای برای روابط اقلیم کردستان با دولت مرکزی عراق داشته باشند.

کردپرس: برخی مقامات اقلیم کردستان و از جمله مسئولان حزب دموکرات کردستان مانند مسعود بارزانی بر این باورند که کنترل نیروهای کرکوک توسط نیروهای عراقی حاصل توطئه پنهانی برخی احزاب اقلیم کردستان مانند اتحادیه میهنی با بغداد بوده است. این افراد حتی از واژه خیانت برای توصیف تحولات کرکوک استفاده می کنند. آیا به این مسئله باور دارید؟ تاثیر این اتفاق بر روابط دو حزب چگونه خواهد بود؟

دکتر ژگار حسن: تحویل کرکوک به نیروهای عراقی در پی توافق و هماهنگی میان بافل طالبانی از حزب اتحادیه میهنی و بغداد بود. اگرچه مسعود بارزانی و حزب دموکرات با تحویل کرکوک مخالف بودند اما از آن مطلع بودند. به این خاطر است که مسعود بارزانی اتحادیه میهنی را خائن می خواند.

این بحران به آینده روابط میان حزب دموکرات و اتحادیه میهنی کمکی نخواهد کرد. با این حال، این جریان لطمه زیادی به روابط میان این دو حزب نخواهد زد. علاوه بر آن، دو حزب اتحادیه میهنی و حزب دموکرات از قبل هم بر سر سیاست های اقلیم کردستان از جمله رفراندوم اختلاف نظر داشتند. در نهایت، این دو حزب زمینه های مشترکی را برای حل بحران ها در اقلیم کردستان، عراق و در منطقه پیدا خواهند کرد.

کردپرس: در مورد کردهای سوریه چه فکر می کنید؟ برخی مقامات دولت سوریه هشدار داده اند که کردهای سوریه باید از تحولات عراق و اقلیم کردستان درس عبرت بگیرند. آیا شاهد چنین سناریویی در مورد کردهای سوریه نیز خواهیم بود؟

دکتر ژگار حسن: برخی همسانی ها میان کردهای عراق و سوریه وجود دارد. کردهای سوریه به درجه ای عالی از خودمختاری دست یافته اند.آنها با چالش هایی در چندین جبهه روبه رو خواهند شد. در یک جبهه، بشار اسد سعی خواهد کرد دستاوردهای کردها را از آنها بگیرد و خودمختاری کردها را ناکارامد کند. در جبهه دیگر، ترکیه با ایجاد هماهنگی با دولت سوریه و همکاری با آن و یا حتی با استفاده از قوای نظامی عرصه را بر کردها در سوریه تنگ کند.

درسی که کردهای سوریه باید از کردهای عراق بگیرند این است که آنها نباید زیاد روی دستاوردهای خود اغراق کنند. اگر آنها منابع سیاسی و نظامی خود را زیاد گسترش دهند تاثیرات غیرسازنده ای خواهد داشت. کردهای سوریه باید از خطابهای خصمانه علیه ترکیه و سوریه پرهیز کنند زیرا بهانه ای برای ترکیه و یا سوریه جهت تقابل با کردها بوجود خواهد آورد.

کد خبرنگار: 40101