از مدت ها پیش انتظار می رفت که ترکیه به نیروهای کرد سوریه به نام ypg که شاخه سوری پ.ک.ک محسوب می شود حمله کند. از نظر بسیاری از کارشناسان حمله ترکیه قطعی بود اما پرسش این بود که حمله چه وقت و تحت چه شرایطی صورت خواهد گرفت. اکنون پاسخ پرسش را یافته ایم: ترکیه بیانیه جنجالی آمریکا - که بعدا اصلاح شد- را در مورد همکاری این کشور با نیروهای سوریه دموکراتیک به رهبری ypg بهانه ای برای حمله هوایی و زمینی علیه منطقه محصور عفرین تحت کنترل ypg در شمال غرب سوریه قرار داد.

به نظر می رسد این نبرد برای دو طرف پر هزینه و بی سرانجام باشد. این برد همین الان هم درد سری بزرگ برای آمریکا متحد هر دو طرف بوده و روابط میان ناتو و آمریکا را تحت تاثیر قرار داده است. تا زمانی که طرفین درگیر استراتژی های خود را شامل بازگشت به روند صلح با پ.ک.ک تطبیق ندهند احتمال بدترشدن اوضاع وجود دارد.

اوج گرفتن تنش ها میان واشنگتن و آنکارا

از مدت ها پیش روشن بود که سرانجام استراتژی تهاجمی آمریکا علیه داعش در سوریه جوی حساس در شمال سوریه بوجود می آورد. آنکارا که از سال 2015 از حمایت آمریکا از کردها که به قدرت گرفتن ypg و یا حتی تهاجم پ.ک.ک علیه ترکیه منجر شده بود خشمگین بود، امیدوار بود آمریکا پس از تصرف مهم ترین پایگاههای داعش به حمایت خود از نیروهای کرد سوریه پایان دهد.

به نظر می رسد که واشنگتن تصمیم گرفته کاملا بر خلاف آن عمل کند و در کنار کردها بماند و روی شرکایش سرمایه گذاری کند. آمریکا با ثبات کردن مناطق بازپس گرفته شدن از داعش را برای جلوگیری از ظهور دوباره جهادیها اقدامی مهم می داند، نمی خواهد متحد قابل اعتماد خود را در مبارزه با داعش و در مقابل دولت سوریه تنها بگذارد و امیدوار است از حضور نظامی خود به عنوان اهرمی برای تقویت امکان انتقال سیاسی در دمشق استفاده کند. ساختار منسجم داخلی ypg ، تصمیم گیریهای موثر آن و عملکرد خوب این نیرو باعث شده است آنها تنها نیروی ممکن برای حفظ امینت و اداره مناطق مذکور باشند. تنها دلیل هم برای سرپا ماندن نیروهای سوریه دموکراتیک و بدنه محلی آن نیز همان است.

آمریکا مقاصد خود را در تاریخ 11 ژانویه 2018 و در جلسه استماع از سوی دیوید ساترفیلد معاون وزیر خارجه و نیز سخنرانی 6 روز بعد رکس تیلرسون وزیر خارجه به اطلاع افکار عمومی رساند. این بیانیه سیاسی بود که ناامیدی ترکیه را بیشتر کرد نه بیانیه ضعیف 13 ژانویه آمریکا درباره تشکیل نیروهای امنیت مرزی. آنکارا با ادامه حمایت آمریکا از YPG مخالف است زیرا معتقد است این حمایت ها به پ.ک.ک این امکان را می دهد تا به تثبیت حکم رانی YPG و مشروعیت بخشیدن به آن در بخش های بزرگی از مرزهای جنوبی این کشور اقدام کند و همچنین به گسترش نفوذ سیاسی و حرمت بیشتر پ.ک.ک به عنوان سازمان مادر می شود.

نبرد سختی در راه است

آنکارا در واکنش، تاثیرگذارترین عملیات نظامی خود را تا الان علیه YPG در سوریه و در جایی مانند عفرین که کمترین برخورد را با متحد خود آمریکا داشته باشد آغاز کرده است. آمریکا در این منطقه جغرافیایی محصور و تحت کنترل کردها در شمال غرب سوریه حضور ندارد و همواره تاکید کرده در خارج از حوزه مبارزات ضدداعش این کشور قرار دارد.

عفرین در شمال غرب سوریه که از سوی نیروهای آمریکایی محافظت نمی شوند نسبت به مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه هدف آسانتری برای ترکیه است. این روسیه بود که در گذشته محافظت محدودی در منطقه ایجاد کرده بود. روسیه بر آسمان این منطقه سیطره داشته و تعدادی از نیروهای این کشور در عفرین حضور دارند. تایید حملات هوایی ترکیه از نظر روسیه و حداقل رضایت دادن آن به این حملات شرط لازم برای تهاجم ترکیه به عفرین توصیف شده است. در واقع، هاکان فیدان رییس سازمان اطلاعات ترکیه و حلوسی آکار رییس ستاد نیروهای مسلح این کشور درست چندی قبل از آغاز تهاجم ترکیه به عفرین به مسکو رفته بودند. بعد از سفر آنها، روسیه نگرانی های امنیتی ترکیه را تایید کرد، بحران ایجاد شده را نتیجه سیاست آمریکا در ایجاد نیروی امنیت مرزی توصیف کرد و نیروهای خود را از منطقه عفرین خارج کرد. این تصمیم روسیه به شدت به رابطه خوب با کردهای سوریه لطمه زد اما این برای روسیه هزینه زیادی نبود زیرا قبال اعتماد نبودن آمریکا را ثابت کرد و در مقابل نشان داد که توانایی روسیه برای کنترل حوادث به همراه ترکیه ارزش بیشتری در مقابل این هزینه دارد.

با این حال، منطقه عفرین از نظر نظامی چالش خاصی برای ترکیه ایجاد می کند. نیروهای کرد سوریه موسوم به YPG کنترل نظامی این منطقه را در دست دارند و اداره آن در دست این گروه است. عفرین بر خلاف سایر مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه در شرق این کشور، دارای تراکم جمعیتی بالا، درختان انبوه و کوهها و تپه های فراوان است. درست است که نیروهای YPG در عفرین از سوی نیروهای رقیب یعنی ترکیه در غرب و شمال، نیروهای مورد حمایت ترکیه در شرق، نیروهای دولت سوریه در جنوب شرق و جهادیهای تحریر الشام در جنوب محاصره شده اند اما یک جاده از طریق مناطق تحت کنترل نیروهای دولتی سوریه عفرین را به دیگر مناطق تحت کنترل کردها متصل می کند. بنابر این، YPG ممکن است بتواند با مذاکره با دولت اسد از این جاده برای ارسال تدارکات به عفرین استفاده کند.

ترکیه و شورشیان مورد حمایت آن که در طی عملیات سپر فرات تلاش هایی برای پیشروی در این مناطق در اواخر 2016 و اوایل 2017 کردند جنگ سختی در برابر نیروهای کرد که آموزش های نظامی بهتری دیده و از هدایت نیروی بهتری نیز برخوردار هستند، در پیش دارند. آنها حتی اگر این منطقه محصور را تصرف کنند معلوم نیست آنکارا با توجه به مواجهه با جمعیت مخالف خود در عفرین چگونه می تواند این منطقه را که محل مناسبی برای جنگ های چریکی و گریلایی است امن کند. به احتمال زیاد، ترکیه مجبور به نبردی طولانی با تهاجملات شدید در این منطقه خواهد بود.

اگر ترکیه جنگ را به منبج شهری در لبه شرقی مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه همان طور که رجب طیب اردوغان گفته هدف بعدی ترکیه خواهد بود، بکشاند وضعیت شکل بغرنج تری به خود خواهد گرفت. منبج یک منطقه حساس و مورد مناقشه است. آمریکا به نیروهای دموکراتیک سوریه در بازپس گیری این شهر از داعش در سال 2016 کمک کرد و به ترکیه اطمینان داد که نیروهای YPG بعد از بازپس گیری آن از این شهر و دیگر مناطق مجاور آن در کرانه شرقی رود فرات خارج خواهند شد. اما YPG از طریق نیروهای محلی همچنان کنترل این منطقه را در دست دارد. آمریکا که می دانست خواسته اش به طور کامل اجرا نشده است برای جلوگیری از حمله ترکیه به این منطقه نیروهای خود را به منبج فرستاده است. اگر آنکارا تصمیم بگیرد عملیات خود را به این منطقه گسترش دهد خطر در معرض قرار دادن خود را در برابر YPG بیشتر کرده و با توجه به این که احتمال برخورد میان نیروهای ترکیه و آمریکا در این منطقه وجود دارد ممکن است آسیب شدیدتری به روابط میان آنکارا و واشنگتن وارد شود.

راه بهتر پیش رو

ممکن است تهاجم ترکیه به عفرین موقعیت رهبران ترکیه را در خانه بهتر کند اما خطرات زیادی به دنبال دارد و به نظر نمی رسد بتواند به طور موثری YPGرا تضعیف کند. حتی این تهاجم ترکیه به عفرین ممکن است پ.ک.ک را ترغیب کند تا به بمبگذاری دوباره در داخل ترکیه دست بزند. پ.ک.ک این فعالیت خود را در یک سال گذشته و شاید به دلیل تعامل خوب واشنگتن با YPG متوقف کرده است. به نظر نمی رسد این جنگ پایان خوبی برای هیچ کس داشته باشد. این جنگ لزوم اهمیت پرداختن به تقابل میان آنکارا و پ.ک.ک و نیز تغییر سازنده سیاست های متناقض آمریکا را نمایان می کند.

آنکارا در جنگ سه ساله اخیر خود با پ.ک.ک در مناطق جنوب شرق خود که بعد از پایان آتش بس صورت گرفته این گروه را تضعیف کرده است. با اینحال، هزینه زیادی برای ترکیه به همراه داشته است. پ.ک.ک همچنان در پایگاه های خود در شمال عراق محکم نشسته است و ترکیه با خطرات زیادی در آینده در سوریه که یک منطقه جغرافیای عالی بر ضد ترکیه محسوب می شود روبه رو خواهد شد. ترکیه می تواند یک تهاجم ویران کننده علیه YPG انجام دهد و مناطق تحت کنترل این گروه را بی ثبات کند اما چشم انداز روشنی برای پیروزی نظامی در این منطقه ندارد.

پ.ک.ک نیز به نوبه خود و همانطور که یکی از کادرهای آن به گروه بین المللی بحران گفته، نسلی از جنگجویان خود را از دست داده و تقویت قدرت سیاسی حریفان آن را نیز به دنبال داشته است. پ.ک.ک انتظار ندارد نتیجه بهتری در عملیات های آینده خود در داخل ترکیه به دست بیاورد. پ.ک.ک می تواند از ادامه موفقیت های عقبه خود در سوریه که چشم اندازهای سیاسی و نظامی بهتری دارد سودمند شود اما همان طور که گروه بین المللی بحران در ماه می 2017 گزارش داد این مسئله در گروه یافتن راه های مطمئن برای حفظ حیات خود در برابر حملات دامنه دار ترکیه است.

ترکیه و پ.ک.ک بهتر است به جای پیگیری اهداف آرمانی که زمینه دست یابی به آن ضعیف است به دنبال یک بده بستان باشند. یعنی پ.ک.ک آتش بس فوری را قبول کند و در خاک ترکیه عملیات نظامی انجام ندهد و ترکیه نیز در مقابل به روند صلح باز گردد و به کنترل YPG بر بیشتر مناطق شمال سوریه رضایت دهد.

موانع بسیار زیاد است اما قابل رفع هستند. با وجود تلاش آمریکاییها برای متوقف کردن جنگ میان دو متحد خود، پ.ک.ک و ترکیه باید به دنبال یافتن راهی برای تعاملی باشند که در آن پ.ک.ک در یک طرف مرز در مقابل مصالحه ترکیه در طرف دیگر مرز امتیاز دهد. رویکرد جدید آمریکا در سوریه بدون درک این مسئله به لطمه زدن به هر دو متحد آن در سوریه که همکاری آنها برای ایفای نقش واشنگتن در ایجاد صلح در سوریه لازم است منجر خواهد شد.

منبع: گروه بین الملل بحران

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار:40101