به گزارش کُردپرس، جنگ و صلح دوگانه همیشگی خاورمیانه و رویداد جدایی ناپذیر مردمان سرزمین نفت و زَر ، هر روز پیچیده تر از دیروز این منطقه نفرین شده را با خود درگیر می کند تا حسرت روزی بی تنش را مدام با خود به راه بکشاند.تنشی که حاصل جمع منافع دول بیگانه غربی و برخی کشورهای متجاوز و توسعه طلب منطقه است.
وقتی که پس از ۷ ماه از آخرین سفر خود به شنگال از جاده تلعفر به این منطقه آمدم ،خیلی چیزها تغییر کرده بود.دیگر ترسی از حضور داعش وجود نداشت و علاوه بر آن حزب دموکرات کردستان هم دیگر حاکم شنگال نبود.در کنار پرچم دولت عراق و حشدالشعبی، پرچم‌های نیروهای مدافع شنگال (ی.ب.ش) برافراشته شده بود. سیمای شهر خرابی زیادی به خود دیده و مشخص نیست چه زمانی چهره جنگزدگی از رخسار شهر زدوده خواهد شد.
شنگال و روایت مظلومیت
و اما قصه شنگال و مناطق ایزدی نشین بیگانه از تراژدی های نقاط دیگر عراق نیست ولی متفاوت تر است؛قصه دردناکی است که با سقوط آن در سال ۲۰۱۵، قریب به ۵۰۰ هزار نفر از مردم کُرد ایزدی از این نواحی آواره شده و نزدیک به ۶۰۰۰ زن و دختر ایزدی توسط داعش به اسارت گرفته شد و هنوز هم‌سرنوشت بسیاری از آن ها نامشخص است.
شنگال و رقابت کُردها
پیشتر دو مرتبه به سنجار آمده بودم.در نبود دولت مرکزی، شهر محل کشمکش نیروهای حزب دموکرات کردستان(پارتی) و نیروهای موسوم به مدافع شنگال(ی.ب.ش) قرار داشت. روند بازگشت آوارگان به مناطق جنگزده به دلیل رقابت بین گروه های کُرد به سختی انجام می گرفت.
رفراندوم استقلال اقلیم و سرنوشت شنگال
با پایان یافتن رفراندوم استقلال اقلیم کردستان،خزان آرزوی کنترل بر مناطق کُردی توسط کُردها نیز پایان یافت و شنگال نیز از این قاعده مستثنی نشد.بعد از موضوع کرکوک و بازگشت حاکمیت مناطق مورد مناقشه به دولت مرکزی ،شنگال نیز در محور این موضوع قرار گرفت و برای دومین‌بار حزب حاکم در شنگال(پارتی) ،این شهر را به جای گذاشت و نیروهای دولتی، مرکب از (ارتش،پلیس فدرال و حشدالشعبی) کنترل منطقه را به دست گرفتند.ستاره اقبال حزب دموکرات در شنگال غروب کرد اما نیروهای مدافع شنگال که گروهی متشکل از جوانان ایزدی منطقه شنگال هستند و از لحاظ فکری خود را نزدیک به عبدالله اوجالان رهبر حزب کارگران کُردستان(پ.ک.ک) می دانند با توافق با بغداد در مقرهای خود ماندند.
《ریبر شنگالی》 از فرماندهان (ی.ب.ش) در شنگال در این باره گفت:بعد از آن که دولت مرکزی به شنگال آمد و پارتی از این منطقه عقب نشینی کرد،《سرتیپ مقداد》 فرمانده محور شنگال تا موصل به ما گفت، که نیروهای شما و حشدالشعبی باید با هم توافق کنند چرا که اگر کنترل منطقه ای به شما داده شود حشد ناراحت می شود و اگر این وظیفه به حشد داده شود شما ناراحت می شوید ،لذا واجب است که برای حفاظت از منطقه ، دو طرف با هم به توافق برسید.
به گفته این‌فرمانده (ی ب ش) شمار نیروهای "ارتش عراق" در شنگال بیشتر از "حشد الشعبی" است.ترکیب ارتش عراق در شنگال، اکثرا متشکل از کُردهای ایزدی و ترکمن های شیعه است.همچنین یگان های حشدالشعبی هم از ترکمان های شیعه مرکب گردیده و مسئولیت حفاظت از شهر و روستاهای اطراف به آن ها سپرده شده است.
آن چیزی که مشاهده می شد،زندگی مردم آرام است و آن‌تعداد از مردمی که به شهر بازگشته اند مشغول زندگی روزمره خود هستند، اما می توان نگرانی از آینده را در چهره ی آن‌ها دید.
داعش و جنایات علیه ایزدی ها
در دشت شنگال ،گورهای دسته جمعی زیادی پیدا شده و نیروهای کُرد سَمبُل های آن را به من نشان دادند.به گفته کُردهای ایزدی هزاران نفر در گروه های ۷۰۰ و ۸۰۰ تایی به صورت جمعی اعدام شده بودند که به جز استخوان چیزی از جنازه های آن‌ها باقی نمانده است.نیروهای کُرد می گویند نهادهای حقوق بشری و دولت آمار درستی از تعداد اسرا و شهدا ندارند.آن‌ها می گویند در هنگام هجوم داعش ۱۰ هزار نفر به اسارت این گروه درآمدند که تا امروز نزدیک به ۱۰۰۰ نفر آزاد شده اند و از این تعداد اسرا،۵ هزار نفر زن و دختر بوده اند.
شنگال و آوارگان‌ایزدی
بنا به آمار کشور عراق، ۵۰۰ هزار نفر در منطقه شنگال،ربیعه،بعشیقه و ... زندگی می کردند که تا کنون ۲۵ هزار نفر از این‌جمعیت به خانه های خود بازگشته اند.تنها نزدیک به ۲ هزار نفر آواره کوه شنگال هستند و ده ها هزار نفر در کمپ های اقلیم کردستان و کردستان سوریه به سر می برند.۲ هزار نفر از مردم ایزدی هنوز بر روی کوه معروف سنجار زندگی می کنند و از آن خارج نمی شوند.دلیل آن را از 《دژوار مظلوم》فرمانده کل نیروهای(ی ب ش) در شنگال پرسیدم، که پاسخ داد:این بیم می رود که دوباره حالت دیگری همچون هجوم داعش یا گروه دیگری به شنگال روی دهد ،لذا از کوه به عنوان پشت جبهه خود استفاده می کنند.
کُردها و حشدالشعبی
پس از آن که دولت مرکزی عراق تصمیم گرفت به مناطق مورد مناقشه بیاید و با درگیری های پراکنده ای در کرکوک عزم خود را برای بازگشت به نقاطی که کردها از داعش پس گرفته بودند،جزم کرد؛حزب دموکرات، شنگال را تخلیه و نیروهای (ی.ب.ش) همسایه حشدالشعبی و ارتش عراق شدند.با رفتن نیروهای پارتی از شنگال،( ی ب ش) همه سنگرهای پیشمرگ ها را کنترل کرد و نقاط مورد نفوذ خود را گسترش داد.در حال حاضر شهر شنگال و شهرک سنون مشترکا توسط کُردها و حشد و ارتش عراق حراست می شود و در ناحیه خانه سور ،تنها( ی ب ش) حضور دارد.با وصف آن که رابطه کُردها و حشدالشعبی خوب به نظر می رسد،اما احتمال درگیری بین نیروهای کُرد و حشدالشعبی محتمل است.با توجه به نگرانی دولت مرکزی از وجود نیروهای موازی در عراق ،پیشبینی می شود پس از بازگشت امنیت سراسری به عراق، دولت مرکزی وجود گروهی خارج از نظام سازمانی خود را نپذیرفت و کُردها یا باید در واحدهای دولتی ادغام شوند و یا سلاح های خود را تحویل دهند و یا با نیروهای دولتی بجنگند.در این باره با 《ابو محمد》یکی از فرماندهان حشدالشعبی منطقه شنگال،گفت و گویی انجام دادم؛وی اظهار کرد: وجود چند گروه نظامی خارج از ارگان های مسلح قانونی، مورد قبول نیست.
نتیجه
اما در این منطقه دو چیز کاملا هویدا است، آن‌هم حضور دو ایدئولوژی در کنار هم و شاید در آینده در مقابل یکدیگر است. یکی روش مدیریت کُردهای ایزدی که متاثر از کردهای سوریه هستند و دیگری وجود حشدالشعبی در این مناطق است.اساسا دو طیف، خوانش فکری نزدیک به همی ندارند و روش اداره آن ها در منطقه متفاوت است.با توجه به آن که دولت عراق و نیروهای رسمی این کشور متولی تامین امنیت هستند،انتظار می رود تحمل حضور کردها در آینده برای دولت مرکزی متاثر از سطح و نوع ارتباط آن‌ها با کردهای سوریه به عنوان حامیان کردهای ایزدی منطقه شنگال باشد.دو مبحث برای این ارتباط مهم است.اول، ادامه حضور آمریکا در شرق فرات و همکاری با کُردهای سوری و نگرانی برخی گروه های عراقی از این‌ارتباط .دوم،سازگاری کردهای ایزدی موسوم به(ی.ب.ش) با سیاست های دولت مرکزی و حشدالشعبی در شنگال.
در مورد اول باید گفت،حزب حاکم عراق با عنوان ائتلاف انتخاباتی نصر و ائتلاف انتخاباتی فتح که متشکل از تعدادی از گروه های حشدالشعبی است،هر هر حرکت آمریکا و کُردها در دوسوی مرز عراق و سوریه را تحت نظر دارند و سیاستگذاری خود را بر مبنای تغیر بازیگری کُردها در نظر خواهند گرفت به همین خاطر کردهای ایزدی که مایحتاج و بودجه شان از سوی کردهای سوری تقبل می گردد در معرض هرگونه تغییر سیاستی قرار خواهند گرفت.در طرف دیگر هر چقدر کُردهای ایزدی در برابر بغداد رفتاری مبتنی بر همکاری و همزیستی در پیش بگیرند احتمال این که دوام ارتباط آن ها طولانی تر شود،وجود خواهد داشت.
گزارش: افشین غلامی
نظر شما