ممکن است عملیات شاخه زیتون ترکیه در عفرین اهداف شخصی و امنیتی اردوغان را تامین کند اما تهاجم به عفرین پیامدهای جدی برای ترکیه و منطقه و مصائب انسانی به همراه خواهد داشت. پویایی و همراستا بودن گروه های سیاسی و مسلح کرد این پیامدهای احتمالی را بر اقدام بعدی آمریکا خواهد گذاشت.

دست کم گرفتن نیروهای ypg

اگرچه اردوغان قول داد ارتش ترکیه ظرف چند ساعت عفرین را تصرف کند اما بیش از 4 هفته از عملیات نظامی ترکیه گذشته است و ترکیه هنوز از انتظارات خود در عملیات بسیار فاصله دارد. به نظر می رسد که اردوغان و ارتش ترکیه قدرت ypg را در جنگ شهری دست کم گرفته اند و فرض کرده اند که نیروهای مسلح کردی که از شیوه های جنگ پارتیزانی پ.ک.ک استفاده می کنند نمی توانند با یک ارتش قدرتمند مانند ترکیه که عضو ناتو بوده و با شیوه های جنگ پ.ک.ک آشناست رقابت کنند. به نظر می رسد که شکست نیروهای پیشمرگ از ارتش عراق در کرکوک در 16 اکتبر و شکست واحدهای مدافع غیرنظامیان طرفدار پ.ک.ک در سال 2015 در ترکیه آنکارا را به اشتباه انداخته است.

علاوه بر این، ترکیه بر این باور بود که ypg بدون حمایت ائتلاف به رهبری آمریکا در عراق و سوریه نمی توانست در مقابله با داعش به پیروزی دست پیدا کند. اما پیشروی محدود ترکیه در عفرین کارآمدی نیروهای ypg را نشان می دهد زیرا این نیرو علاوه بر مبارزات خود در سوریه، در طول 5 سال گذشته و به منظور مقابله با حمله احتمالی ترکیه به اندازه کافی سلاح فراهم نموده و خود را آماده دفاع از مناطق تحت کنترل خود کرده بود. علاوه بر همه اینها، نیروهای کرد سوریه در چهارسال همکاری مشترک با نیروهای آمریکا و در مبارزه با داعش تجربه و مهات لازم را کسب کرده است.

اداره خودگردان روژاوا یا فدراسیون دموکراتیک شمال سوریه که منطقه عفرین بخشی از آن است و حزب اتحاد دموکراتیک کُرد سوریه بر آن نفوذ زیادی دارد، موضع خاصی را در سوریه به پیش برده و نه از دولت بشار اسد و نه اپوزیسیون سوریه حمایت نکرده است. اداره خودگردان روژاوا باور داشت که این رویکرد به روسیه اجازه می دهد در مقابل ترکیه که مخالف حکومت بشار اسد بوده و از حمایت روسیه سوء استفاده کرد و فکر هم نمی کرد آمریکا که عضو ناتوست از کردها دفاع کند، مانع ایجاد کند. منطقه تحت کنترل کردها در سوریه تا حدی هم با ائتلاف روسی-سوری همکاری کرده و در 6 سال گذشته در مقیاس بزرگتری با ائتلاف به رهبری آمریکا همراهی کرده است. اما با توجه به نزدیک شدن به پایان جنگ با داعش و برنامه درازمدت طرف های درگیر برای بحران سوریه، شاید دیگر سیاست کردهای سوریه برای در پیش گرفتن راه میانه که به نوعی همه طرفها را خشمگین کرده جواب ندهد.

سیاست عدم مخالفت با حکومت بشار اسد و اپوزیسیون سوریه قبل از تهاجم ترکیه به عفرین فضای لازم برای مانور دادن داشت اما به دنبال تهاجم ترکیه شاید دیگر این سیاست عملگرایانه برای روژاوا مفید نباشد. ایجاد توازن میان آمریکا و روسیه ممکن است در نهایت روژاوا را که یک عامل کوچک بوده و آینده نامعلومی دارد به قربانی سیاست های خود تبدیل کند. منطقه تحت کنترل کردها یا روژاوا که خودمختاری دموکراتیک آن از سوی حکومت بشار اسد رد شده همچنان در مقابل خواست های روسیه ضعیف و شکننده است. هنوز روژاوا از حمایت کامل روسیه برخوردار نیست زیرا این منطقه اگرچه هنوز از سوی آمریکا به طور کامل به رسمیت شناخته نشده است، از نظر روسیه مدافع منافع آمریکاست.

کردهای سوریه سالها نتوانسته اند به حقوق خود دست پیدا کنند. اگرچه سابقه مناطق کردنشین سوریه از نظر رعایت حقوق سیاسی و دموکراتیک دارای نقاط سیاهیست اما همواره در راستای ایجاد یک منطقه خودگردان و دموکراتیک برای کردها و سایر تشکل های قومی و مذهبی دیگر تلاش و مبارزه کرده است. اکنون زمان مناسبی برای مناطق تحت کنترل کردها در جهت ایجاد توازن و تقویت روابط با آمریکا برای آینده سوریه متحد و منطقه فدرال دموکراتیک در شمال سوریه است.

اگرچه آمریکا یک اتحاد استراتژیک با ترکیه دارد و آنکارا عضو ناتوست، مواضع آمریکا درباره تهاجم ترکیه شدیدالحن بوده است. کردها درک خوبی از روابط میان امریکا و ترکیه دارند: آنها انتظار ندارند آمریکا از میان ترکیه و آنها یکی را انتخاب کند اما از آمریکا انتظار دارند از حملات بیشتر ترکیه به مناطق کردنشین سوریه جلوگیری کند. کردها می دانند که اگر عفرین سقوط کند اهداف آمریکا در سوریه به خطر می افتد، جنگ با داعش تحت تاثیر قرار می گیرد و احتمال همکاری روژاوا با روسیه، سوریه و ایران در مقابل دستاوردهای ترکیه افزایش می یابد.

استراتژی پ.ک.ک

بسیاری از ناظران داخلی و خارجی از این که پ.ک.ک در مقابل تهاجم ترکیه سکوت کرده ابراز شگفتی کرده اند. درست است که پ.ک.ک چند بیانیه شدیدالحن صادر کرده و رهبران آن در رسانه های طرفدار پ.ک.ک در این باره صحبت کرده اند اما این گروه به پایگاه های ترکیه حمله نکرده و درگیریها تاکنون جزئی بوده است. چند دلیل برای این سکوت پ.ک.ک وجود دارد: پ.ک.ک نمی خواهد به نظر برسد که با ypg ارتباط دارد و آمریکا هم این را ترجیح می دهد. پ.ک.ک بر این باور است که نیروهای کرد سوریه یا ypg به تنهایی می تواند با تهاجم ترکیه مقابله کند. دلیل دوم این است که پ.ک.ک می خواهد جامعه بین الملل و بویژه آمریکا و اتحادیه اروپا اقدامات مسئولانه انجام داده و تهاجم ترکیه را متوقف کند. دلیل دیگر این است که پ.ک.ک نمی خواهد در حال حاضر با درگیری با اردوغان قدرت وی را تحت نام مبارزه با تروریسم بیشتر کند. و در نهایت، پ.ک.ک باور دارد که مسئله کردها به نقطه ای رسیده که باید از سوی ترکیه و جامعه بین الملل و از طریق مذاکرات صلح حل و فصل شود.

با این وجود، اگر تهاجم ترکیه به سقوط عفرین منجر شود پ.ک.ک دست به هر اقدامی از جمله حمله به شهرهای ترکیه خواهد زد تا با آن مقابله کند. پ.ک.ک به دنبال شکست واحدهای مقاومت غیرنظامی کرد ترکیه در سال 2015 در شهرهای جنوب شرق ترکیه در حال بازبینی تاکتیک های خود بوده و روی یک استراتژی منسجم کار کرده است. پ.ک.ک پس از تلاش نافرجام کودتا در سال 2016 انتظار داشت حکومت ترکیه به سمت خودکامگی بیشتر رفته و اردوغان کشور را به یک منطقه جنگی تبدیل کند. علاوه بر آن، تهاجم ترکیه به مناطق تحت کنترل کردها در سوریه ممکن است به جنگ میان پ.ک.ک و نیروهای حامی آن علیه ترکیه نه تنها در سوریه و ترکیه بلکه در عراق نیز منجر شود. پ.ک.ک احتمالا جنگ با ترکیه را در مرزها و داخل شهرها تشدید می کند. پ.ک.ک احتمالا توسط هسته های مخفی خود در عراق، پایگاه های نظامی ترکیه در مناطق تحت کنترل حزب دموکرات کردستان عراق را که نزدیک به مناطق کوهستانی تحت کنترل این گروه است هدف قرار خواهد داد. Ypg نیز در سوریه به هر اقدامی از جمله بیرون بردن نیروهای خود از دیرالزور و رقه دست خواهد زد تا خود را در عفرین در مقابل ترکیه و نیروهای شورشی تحت حمایت این کشور تقویت کند. اما برخی کردها -که تعدادشان کم است- از پ.ک.ک در مقابل ترکیه حمایت نخواهند کرد. حتی شورای میهنی کرد سوریه که طرفدار ترکیه و حزب دموکرات کردستان عراق است و رقیب حزب کردی اتحاد دموکراتیک کرد سوریه یا pyd و شاخه نظامی آن یعنی ypg محسوب می شود از پ.ک.ک در دفاع از عفرین حمایت خواهد کرد. شاهین های آزاد کردستان که یک گروه افراطی کُرد جوان ترکیه بوده و از پ.ک.ک دستور نمی گیرد پلیس، ارتش و نهادهای حکومتی ترکیه را در داخل کشور هدف قرار داده است. در صورتی که ترکیه عفرین را تصرف کند ممکن است این گروه هم حملات خود را از سر بگیرد.

پیامدها

تصرف عفرین از سوی ترکیه احتمالا به یک فاجعه انسانی ختم خواهد شد: ساکنان آن راه مفری برای پناه گرفتن نخواهند داشت. تلفات زیادی میان غیرنظامیان و کردهای مسلح وجود خواهد داشت و بحران آوارگان وخیم تر خواهد شد. این مسئله همچنین القاعده را قدرتمند ساخته و از تمرکز بر مبارزه با داعش می کاهد و در نهایت حل نهایی بحران سوریه را به تعویق می اندازد. تشکل هایی که بر ضد بشار اسد می جنگند روبه روی هم خواهند ایستاد و گروه های عرب به دنبال بیرون رفتن ارتش ترکیه روبه روی کردها خواهند ایستاد و ائتلاف کرد-عرب سوریه به مخاطره می افتد.

در صورت عدم دخالت آمریکا برای متوقف کردن تهاجم ترکیه از جمله فشار بر ترکیه برای مذاکره با عبدالله اوجالان رهبر پ.ک.ک، ypg به دولت سوریه و برخی کشورهای همپیمان آن برای کسب حمایت روی خواهد آورد. رویای ایجاد کیان کردی دموکراتیک در سوریه با حمایت آمریکا علیرغم این که کردها در سوریه تعهد خود را به حمایت از منافع آمریکا با مبارزه با داعش، القاعده و دیگر گروه های افراطی به انجام رسانده اند بر باد خواهد رفت. احتمال درگیر شدن دو متحد آمریکا – ترکیه و نیروهای کرد سوریه - دستاوردهای سال گذشته از طریق مسلح کردن نیروهای دموکراتیک سوریه به خطر می افتد. سقوط عفرین و تضعیف ypg مردم این منطقه را در چنگ گروه های افراطی اسلامگرا خواهد انداخت.

*تحلیل گر کُرد مسائل سیاسی و عضو غیرمقیماندیشکده TIMEP

منبع: اندیشکده تحریر

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101