دولت ترکیه همین چند وقت پیش برگزاری انتخابات زودرس پارلمانی و ریاست جمهوری را که قرار است در 24 ژوئن برگزار شود اعلام کرد. بیشتر تحلیلگرها پیش بینی می کنند رجب طیب اردوغان، رییس جمهور ترکیه و حزب حاکم وی به نام عدالت و توسعه، به دلیل کنترل کامل وی بر رسانه ها و ضعف احزاب اصلی اپوزیسیون برنده انتخابات شوند. به نظر می رسد که وی امکان استفاده از ظرفیت های قانونی را نیز برای تقلب در صورت لزوم فراهم کرده است.

با این حال، حتی در صورت پیروزی اردوغان در انتخابات، این پیروزی پرهزینه خواهد بود. قبل از همه، مشروعیت انتخابات زیر سوال خواهد رفت. احساس عادلانه نبودن نتیجه انتخابات رو به فزونی است و این ناشی ازاین واقعیت است که انتخابات تحت تدابیر تشکل گرفته با عنوان شرایط اضطراری برگزار می شود. یکی از قوانین انتخاباتی بسیار مورد علاقه اردوغان که در سایه رفراندوم قانون اساسی ترکیه در سال 2017 بوجود آمد و در آخرین دقایق تصویب شد به حساب آوردن آرایی است که مهر حوزه انتخاباتی را ندارند. مشکل مهم تر اردوغان، امکان محبوبیت بیشتر شخصیت صلاح الدین دمیرتاش رهبر سابق حزب دموکراتیک خلق ها و تبدیل شدن وی به سیاستمداری فوق القاعده و «نلسون ماندلا»ی کُردها بر اثر حکومت سلطه گرایانه و روش های سخت گیرانه رجب طیب اردوغان است.

صلاح الدین دمیرتاش که جمعه گذشته نامزد شدن خود را در انتخابات اعلام کرد با یک مانع روبه روست و آن محبوس بودن وی در زندان است. وی در 4 نوامبر 2016 و به اتهام واهی حمایت از تروریسم بازداشت شد و در صورت محکوم شدن ممکن است به 142 سال زندان محکوم شود. به دلیل این که هنوز محکوم نشده است می تواند در داخل زندان کارزار انتخاباتی برگزار کند. مطمئنا ارتباطات وی با مسئولان کارزار انتخاباتیش از سوی دولت محدود خواهد شد.

پرونده بازشده برای صلا ح الدین دمیرتاش بخشی از یک تلاش گسترده تری است که در جهت حذف رهبران جنبش کردی در ترکیه و بویژه جلوگیری از ظهور یک رهبر معتدل، مقبول و معقول کردی در ترکیه است. دولت اردوغان اقدام به اخراج و یا سلب مصونیت نمایندگان حزب دموکرایتک خلقها یا hdp به اتهام های ساختگی کرده است و از هر بهانه ای برای سلب مصونیت نمایندگان این حزب استفاده می کند. با بسته شدن رسانه ها و نهادهای غیرحکومتی و دستگیر شدن روسای این نهادها، آنها به شدت تضعیف شده اند و تا اوایل ماه مارس حدود 12000 نفر یا یک سوم اعضای حزب دموکراتیک خلقها بازداشت و روانه زندان شده اند.

کردها بین 18 تا 20 درصد جمعیت ترکیه را تشکیل می دهند و در دیگر کشورهای همسایه نیز مانند عراق، ایران و سوریه زندگی می کنند. کردها از آغاز تاسیس جمهوری ترکیه در سال 1923 سرکوب شده و از حقوق اساسی و اولیه خود محروم شده اند. صلاح الدین دمیرتاش اولین سیاست مدار کرد ترکیه است که در میان رای دهندگان غیرکرد شامل طیف سیاسی چپ ترکیه و طبقه باسواد و متوسط ترکیه نفوذ پیدا کرده است. وی یک جوان خوش ظاهر و مصمم است که در جریان محاکمه اش ورق را برگرداند و دولت را در جایگاه مجرم نشاند. مانند نلسون ماندلا که در خطابه معروف سال 1964 در ریونیا و با اتکا بر آموخته های گسترده خود از قوانین، به طور مستقیم چند اتهام مهم از سوی بازپرسان را رد کرد، صلاح الدین دمیرتاش نیز که خود یک وکیل است تلاش کرده است به صورتی منسجم پرونده مطرح شده علیه خود از سوی دولت را ناکارآمد کند. چیرگی وی در مورد قانون با دفاع مفصل و دقیق وی همراه شده تا شعار دولت مبنی بر مستقل بودن قوه قضایی را زیر سوال ببرد. مطبوعات ترکیه که تحت کنترل اردوغان قرار دارد و تقریبا همه شبکه های تلویزیونی و رادیویی و روزنامه های ترکیه را شامل می شود از صلاح الدین دمیرتاش نامی نمی برند و اگر هم اشاره کنند به منظور توهین به وی است. روزنامه ینی شفق دمیرتاش را قاتل و شومن خواند. دو ستون نویس طرفدار حزب حاکم عدالت و توسعه در یک برنامه تلویزیونی که به طور منظم پخش می شود استدلال کردند که وی به خاطر کشتن 54 نفر محبوس خواهد شد.

دمیرتاش با حرفه ای کردن حزبش و توسل به عناصر گسترده تر خارج از جمعیت کردها و بیان پیام همزیستی میان ترک-کرد روح تازه ای به سیاست در میان کردها دمیده است. وی به عنوان چالش گر هم در برابر اردوغان و هم در برابر عبدالله اوجالان رهبر زندانی پ.ک.ک که از دهه 1980در کارزاری خشونت آمیز علیه دولت ترکیه وارد شده، ظاهر شده است. درست است که کردهایی که با پ.ک.ک همسویی دارند پایگاه طبیعی دمیرتاش و حزب دموکراتیک خلقها هستند اما دمیرتاش سخت تلاش کرده است تا در میان کردهای متدین و محافظه ماری که تمایل دارند به حزب حاکم عدالت و توسعه رای دهند نفوذ کند.

دمیرتاش از قبل هم جسارت خود را نشان داده است. حزب دموکراتیک خلقها به دلیل تلاش دیمرتاش در انتخابات ژوئن 2015 بیش از 6 میلیون رای کسب کرد و با کسب 13.1 درصد ارا برای اولین بار توانست مانع حدنصاب را برای ورود به پارلمان رد کند. دستاوردهای حزب دموکراتیک خلقها باعث شد حزب حاکم عدالت و توسعه یا AKP اکثریت پارلمان را از دست بدهد. اردوغان برای برگزاری انتخابات دیگری در نوامبر همان سال فشار آورد و انتخابات تحت فضای جنگی برگزار شد که در آن اردوغان کارزار و تهاجم تمام عیاری را علیه پ.ک.ک پس از متوقف شدن مذاکرات صلح با کردها آغاز کرد که با میانجیگری دمیرتاش آغاز کرده بود. حزب HDP در این انتخابات خیلی خوب عمل نکرده است با این وجود تلاش می کند 10 درصد رای لازم را برای ماندن در پارلمان کسب کند.

شرایط امروز متفاوت است؛ اردوغان به دنبال کودتای نافرجام 2016 کارزاری تمام عیار را علیه تمام دشمنان واقعی و توهمی آغاز کرده است. پالایش و پاکسازی نهادهای آموزشی، قضایی، نظامی و مطبوعاتی ترکیه را از داشتن صداهای مستقل تهی کرده است. آنتخابات آینده در 24 ژوئن آخرین مرحله گذار در ترکیه از یک سیستم پارلمانی دموکراتیک به رژیم سلطه گرای کامل است که تقریبا هیچ ابزاری برای ایجاد توازن و یا محدودیت در قدرت رییس جمهوری وجود نخواهد داشت.

به احتمال زیاد اقدام دمیرتاش برای شرکت در کارزار انتخاباتی ریاست جمهوری ترکیه از زندان بتواند صدای رسایی متشکل از عناصر مختلف اپوزیسیون ایجاد کند. خصومت اردوغان با کردها در داخل و در کشورهای سوریه و عراق کردهای محاقظه کار را که به حزب حاکم به رهبری اردوغان رای می دادند از وی دور کرده است. ممکن است این کردها در گذشته با حزب HDP همنوایی نداشته اند با این حال، بی عدالتی های شدید که علیه کردها اعمال شده، محو کردن همه چیزهایی که رنگ و بوی کردی دارند؛ شامل تابلوهای شهرداریها و جادهها که با زبان کردی نوشته شده بودند و از بین بردن نمادهای کردی در شهر عفرین که ترکیه و عوامل وابسته به آن جنگی تمام عیار را علیه کردهای ساکن این شهر سوری به راه انداختند، حتی محافظه کارترین کردها را نیز از حزب عدالت و توسعه و اردوغان دور کرده است.

شرایطی که دمیرتاش را در سال 2015 به یک نامزد مناسب تبدیل کرد بازگشته است. بسیاری از رای دهندگان ناامید از حزب جمهوریخواه مردم ترکیه یا CHP که مهمترین حزب اپوزیسیون است میان دیگر احزاب غیرکردی ترکیه سرگردان هستند و دمیرتاش به عنوان تنها سیاستمدار اصولمداری محسوب می شود که در گذشته به شدت در مقابل جاه طلبی های مغرورانه اردوغان مقابله کرده است. ممکن است رای دهندگانی که پس از ژوئن 2015 حزب HDP را ترک کردند و طرفداران جدید که می دانند احزاب اپوزسیون سنتی نمی توانند اردوان را شکست دهند، به عنوان موثرترین راه برای نشان دادن خشم خود از رهبر مستبد کشور رای خود را به نام صلاح الدین دمیرتاش ثبت کنند.

حضور قدرتمند دمیرتاش در انتخابات آینده و احتمالا کسب رای 7.5 میلیون رای دهنده و به عبارتی 15 درصد آراء باعث تقویت موقعیت وی می شود. وی و کردها از آنجایی که هیچ کاندیدایی در دور اول 50 درصد آراء را کسب نمی کند، در دور دوم به عامل تعیین کننده تبدیل می شوند. با توجه به این که حزب دست راستی «خوب» به رهبری مرال آکشنر به عنوان یک مدعی می تواند آراء را پراکنده تر کند احتمال مورد نظر ممکن تر به نظر می رسد. در دور دوم انتخاباتی که میان اردوغان و محرم اینجه، نامزد جدید حزب جمهوریخواه خلق که به رای حزبش و اردوغان به لغو مصونیت پارلمانی نمایندگان کرد تاخت، کردها و آنهایی که از حضور در انتخابات خودداری می کنند می توانند ورق را برگردانند. این مسئله می تواند توضیح رفتار اردوغان، مطبوعات وابسته به وی و متحدان آن در دو هفته گذشته باشد که در آن از خطابه های شدید ضدکردی خود کاسته اند.

اردوان هنوز با یک معضل درازمدت و ناخوشایند روبه روست. کنترل کامل وی بر سیستم قضایی به این معنی است که وی می تواند تصمیم بگیرد که دمیرتاش دیگر هرگز روز روشن را نخواهد دید و یا آزاد خواهد شد. در هر دو صورت، موقعیت دو سر باخت برای اردوغان است. آزاد کردن دمیرتاش به این معنی است که موثرترین و مهارترین رقیب و مخالف وی با داشتن پایگاهی منسجم آزاد خواهد بود تا بر علیه اردوغان سازمان دهی کرده و برای وی مشکل ایجاد کند.

نگاه داشتن دمیرتاش پشت میله های زندان و جلوگیری از شرکت وی در انتخابات نیز نه تنها حامیان داخلی بلکه دولت های خارجی و سازمان های مردم نهاد بین المللی را به عکس العمل وا می دارد. علاوه بر آن، بسیج شدن جوامع بزرگ پناهنده کرد در کشورهای خارجی بویژه در اروپا، به گسترش این عکس العمل و واکنش و تبدیل شدنش به یک کابوس کمک خواهد کرد. محکوم کردن دمیرتاش به حبسی طولانی بر اساس اتهامات ساختگی با گذشت زمان او را به یک چهره مشهود و احتمالا کسی ماند نلسون ماندلا تبدیل خواد کرد.

منبع: فارن پالسی

*استاد روابط بین الملل در دانشگاه لیهای و پزوهشگر ارشد در شورای روابط خارجی

ترجمه: سرویس جهان- خبرگزاری کردپرس

کد خبرنگار: 40101