اما با نزدیک شدن به انتخابات زودهنگام 24 ژوئن که با درخواست حزب حاکم عدالت و توسعه یا AK Party به رهبری وی صورت می گیرد، نشانه هایی وجود دارد که مهارت سیاسی که از مدتها پیش به اردوغان اجازه داده صحنه سیاسی ترکیه را تعیین کند می تواند زوال یابد. اگرچه باید نتایج نظرسنجی ها را به دقت مطالعه کرد اما به احتمال زیاد انتخابات ریاست جمهوری ترکیه به دور دوم کشیده شود و این که حزب حاکم به رهبری اردوغان اکثریت پارلمانی را از دست بدهد. این امر یک تصویر سیاسی کاملا جدید و چالش برانگیز ایجاد خواهد کرد که اپوزیسیون ترکیه در آن نسبت به حداقل یک دهه پیش حرف های زیادی در سیاست گذاری در ترکیه خواهد داشت.

گسترده شدن چالشها

بسیاری فکر می کردند که اقدام اردوغان به پیش انداختن انتخابات و 16 ماه زودتر برگزار کردن آن در جهت جلوگیری از تاثیرگذاری اقتصاد شکننده ترکیه بر میزان حمایت از وی صورت گرفته است. تورم و بیکاری بالای 10 درصد است و همچنان در حال صعود است، در سال گذشته کسری بودجه به 58 درصد رسید و فقط در سال جاری، لیره 20 درصد ارزش خود را در مقابل دلار آمریکا از دست داده است.( ارزش دلار نسبت به لیره در حال حاضر یک به 4.6 است، این مقدار در ماه ژانویه یک دلار در مقابل 3.75 لیره بود و در اواسط سال 2013 حدود یک دلار در مقابل دو لیره بود.) دولت ترکیه نمی تواند مانع سقوط لیره شود. برعکس، این طور برداشت می شود که اعلامیه های مکرر ایدئولوژیکی اردوغان علیه نرخ بالای سود و وعده وی برای دخالت بیشتر در سیاست گذاریهای بانک مرکزی ترکیه بعد از برگزاری انتخابات به سقوط هرچه بیشتر ارزش لیره کمک می کند.

اردوغان در میان این نگرانی های اقتصادی، با طیف متنوع و جدی نامزدهای اپوزیسیون از زمان وارد شدن وی به قدرت در سال 2003 روبه رو شده است. همپیمانی جدید انتخاباتی که به دنبال کنار زدن اردوغان است هم حزب چپ میانه جمهوریخواه خلق (CHP) را در بر گرفته و هم حزب جدید راست میانه «خوب». از قضای روزگار، حزب اسلامی کوچک اما تاثیرگذار سعادت نیز که ماوای سیاسی اردوغان در زمان اوج گرفتن وی در جرگه سیاسی در دهه 1990 بود در این طیف قرار گرفته است.

احزاب متحد اپوزیسیون هر کدام نامزد مستقل خود را معرفی کرده اند اما قول داده اند از نامزدی که به دور دوم انتخابات ریاست جمهور در مقال اردوغان راه پیدا کند حمایت کنند. محرم اینجه، نامزد سخنور و آتشین حزب CHP است. وی زمانی به حامی سفت و سخت سکولاریسم معروف بود که نسبت به نیازهای جامعه متدین ترکیه و اقلیت بزرگ کردها بی توجه است. با این حال، او اخیرا لحن آشتی جویانه ای در کارزارهای انتخابتی در پیش گرفته و با این لحن در پی جذب جوامع و اقوام متنوع ترکیه بوده و قول داده است زبان کردی در مدارس ترکیه تدریس شود. وی اعلام کرده که تمایلی ندارد برنامه بدنام ممنوع کردن روسری را دوباره احیا کند. مرال آکشنر، رهبر حزب خوب و تنها زن رقیب در این کارزار، اولین چالشگر دست راستی برای اردوغان در طول یک دهه گذشته است. در نهایت، تمل کرم اولا اوغلو، نامزد و رهبر حزب سعادت که تحصیل کرده انگلیس است در نقش یک دولتمدار مسن فرو رفته و انتقادهای اخلاقی زیادی نسبت به حزب حاکم عدالت و توسعه کرده است. حزب طرفدار کردها یعنی دموکراتیک خلق ها یا HDP که از سوی دولت تحت فشار شدید قرار گرفته از سوی اتحاد انتخاباتی احزاب اپوزیسیون کنار گذاشته شد اما صلاح الدین دمیرتاش، رهبر و نامزد این حزب، از نظر کردها و جوانان سکولار ترکیه همچنان یک رهبر کاریزماتیک محسوب می شود. این تنوع انتخاب موجود برای ترکها از همه طیف های سیاسی و رویکردهای مذهبی مختلف به این معنی است که اردوغان از چند طرف با چالش مواجه شده و به نظر می رسد جایگاه اپوزیسیون در نظرسنجی ها هر روز بهتر می شود.

آسیب پذیری اردوغان

در واقع، اردوغان به این دلیل اقدام به جلو انداختن انتخابات کرد تا با چنین جبهه سیاسی گسترده ای مواجه نشود. احزاب اپوزیسیون ترکیه از آنچه آنها به عنوان تلاش برای جلوگیری از حضور حزب تازه تاسیس خوب ترکیه در انتخابات خواندند خشمگین شدند. حزب جمهوریخواه خلق با دادن 15 نمیانده خود به حزب خوب که اقدامی جسورانه و غیرمنتظره بود زمینه حضور این حزب تازه تاسیس را در انتخابات زودهنگام فراهم کرد زیرا حزب خوب با داشتن 15 نماینده قرضی از CHP جوز حضور در این انتخابات را کسب کرد. خود اردوغان هم در اقدامی که از نظر بسیاری یک خطا محسوب می شد از کمیسیون عالی انتخابات ترکیه به خاطر جلوگیری نکردن از اقدام دو حزب و آنچه وی استراتژی غیراخلاقی اپوزیسیون خوانده انتقاد کرد. شاید موضوع جالب تر این باشد که صلاح الدین دمیرتاش که با اتهامات مختلف از سال 2016 در زندان به سر برده و هنوز حکم داده نشده، مجبور شده است از پشت میله ها در کارزار انتخابات شرکت کند و نامزدهای مختلف احزاب اپوزسیون خواستار آزادی وی شده اند.

برخوردهای سخت گیرانه حزب حاکم عدالت و توسعه در آستانه برگزاری انتخابات با غرورهمراه شده است. وقتی مشخص شد که امتحانات بسیار مهم ورودی دانشگاه های ترکیه با روز برگزاری انتخابات همزمان شده دولت آن را به تعویق انداخت در حالی که این امتحانات حاصل سالها تلاش دانش آموزان و صرف هزینه های زیاد توسط والدین آنها بوده است. در یک حرکت دیگر، مهمت شمشک وزیر اقتصاد ترکیه به بیان مسئله ای پرداخته که ممکن است انتخابات حکم سیاسی خود وی را تحت تاثیر قرار دهد وی اشاره کرده است که بازارهای دچار مشکل ترکیه بعد از انتخابات مورد اصلاح قرار گرفته و به حالت عادی بازخواهند گشت.

با وجودی که حتی حزب حاکم AKP امکان این که سرنوشت رییس جمهور بعدی ترکیه در دور دوم انتخابات تعیین شود را دست کم گرفته اما خود اردوغان خوراک لازم برای تغذیه اپوزیسیون ترکیه را که روحیه خود را بازیافته تامین کرده است. عبارت هایی از برخی لحظات کارزار انتخاباتی که ناشیانه از سوی اردوغان بیان شده به شعارهای خنده دار اپوزیسیون تبدیل شده است. اردوغان یک بار گفت که اگر رای دهندگان به وی و حزبش رای ندهند و بگویند «تمام»، وی و حزب آک پارتی قدرت را ترک خواهند کرد. فعالان اپوزیسیون در شبکه اجتماعی توییتر 2 میلیون بار کلمه « TAMAM » را توییت کردند و این کلمه وارد گفتگوهای روزانه شهروندان شده است. عبارت Sıkıldık mı?” “نیز که رییس جمهور خطاب به کنگره جوانان حزبش ایراد کرد توجه اپوزیسیون را به خود جلب کرده است. اینجه، آکشنر و کرم اولااوغلو هر سه متفقا از این عبارت در شبکه های اجتماعی استفاده می کنند. در واقع این دو عبارت چیزی بیشتر از مد شدن عباراتی در دنیای فضای مجازی ترکیه را نشان می دهد. گسترش آسان این عبارات در فضایی شادمانه نمایانگر اپوزیسیونی است که به طور فزاینده ای قادر است حول مفاهیم عمومی متحد شده و کشف مجدد لحن جوان ترکیه ای است که حزب حاکم را در جریان اعتراضات 2013 خشمگین کرد. در واقع، افزایش تعداد مفسران ترکی نشان دهنده این است که با توجه به خطابه های ناشیانه و تهاجمی مقامات حزب حاکم عدالت و توسعه، این اپوزیسیون است که به طور فزاینده ای لحن و روند مباحث سیاسی را در ترکیه تعیین می کند.

نکته این است که شاید خود دولت تحت حاکمیت عدالت و توسعه پاشنه آشیل اردوغان را نمایان کرده باشد. به نظر می رسد که نمایندگان حزب عدالت و توسعه در پارلمان ترکیه برای تغییر قانون اساسی در جهت تمرکز قدرت در دست رییس جمهور بوده اما برخی قانونگذاری ها و حق وتو را برای نمایندگان محفوظ نگاه داشته اند و فکر نکرده اند که ممکن است این حزب همیشه در پارلمان اکثریت را در دست نداشته باشد. این حقیقت که قبل از اصلاح قانون اساسی، آراء این حزب در مقابل آراء تک تک دیگر احزاب زیاد بود به این معنی بود که این حزب به آسانی بر پارلمان ترکیه غلیه داشت اما ایجاد ائتلاف های چند حزبی به تاسی از سیستم جدید و نیز عرصه سیاسی گسترده تر، معادلات انتخاباتی را به گونه ای تغییر می دهند که رسیدن به اکثریت برای حزب حاکم عدالت و توسعه سخت تر می شود.

روشن است به دلیل این که رای دهندگان به اصلاح قانون اساسی فکر می کردند که چون AKP در انتخابات شکست ناپذیر بوده و اپوزیسیون متفرق ترکیه توانایی رسیدن به هر گونه سازماندهی داخلی را ندارند بنابر این، بوجود آمدن یک پارلمان اپوزیسیون در دوران ریاست جمهوری اردوغان کم است. سیستم جدید چنین وضعیتی را که اپوزیسیون قوی در پارلمان در مقابل رییس جمهور قرار گیرد پیش بینی نکرده است و وجود اپوزیسیون قهرآمیز می تواند بیشتر سیاست های اردوغان را فلج کند. در واقع، اگر حزب عدالت و توسعه اکثریت خود را در دور اول انتخابات از دست بدهد، اردوغان با پیش ذهنیش از شکست ناپذیری و سلطه سنتی بر سیاست های به شدت تضعیف شده ترکیه وارد دور دوم انتخابات ریاست جمهوری ترکیه خواهد شد.

جذب آراء

هر دو طرف برای دست بالا داشتن در انتخابات، باید پیشنهادهای منسجم به منظور ترمیم اقتصاد بیمار، اثبات تمایل آنها به از بین بردن سیاست خفقان و قطبی سازی در کشور و به دست آوردن قلب و فکر رای دهندگان تحصیل کرده و جوانی بدهند که یک و نیم میلیون نفر از آنها برای اولین بار است که در انتخابات شرکت می کنند.

اپوزیسیون اخیرا شروع به اعلام برنامه های انتخاباتی خود کرده است.این برنامه ها باید آنهایی را که به چیزی بیشتر از خانه نشین کردن اردوغان فکر می کنند متقاعد کند. برای مثال، هنوز مشخص نیست که ایده بازگشت به سیستم پارلمانی که از نظر سیاسی و قانونی کاری طاقت فرساست اما همه اپوزسیون نوید آن را داده اند، چگونه ممکن است. در زمینه اقتصادی هم، محرم اینجه از گذر از بخش ساخت و ساز و تقویت صنایع تولیدی با تکنولوژی پیشرفته صحبت می کند و مرال آکشنر از بیکاری جوانان انتقاد کرده است. اما نه اردوغان و نه رقبای آن نقشه راه منسجم و مورد نیاز برای یک اقتصاد کلان مانند ترکیه ارائه نداده اند. اینجه در زمینه سیاست خارجی، طرفدار توسعه روابط با اتحادیه اروپا و متحدان کشورهای آن طرف اقیانوس اطلس شامل آمریکا و کاناداست. مرال اکشنر ضمن تاکید بر لزوم شراکت قدرتمند میان ترکیه و اتحادیه اروپآ، منتقد اتحادیه اروپا به خاطر به بن بست رساندن مذاکرات عضویت ترکیه در اتحادیه اروپاست و بر اهمیت روابط با کشورهای ترک زبان و مسلمان هم تاکید دارد.

اما همه طرفها چه اپوزیسیون و چه دولت مستقر باید این اطمینان را ایجاد کنند که قانون انتخاباتی مناقشه برانگیز باید صادقانه اعمال شده و انتخابات 24 ژوئن آزادانه و عادلانه و بدون هیچ گونه تردید و شک برگزار شود. ایجاد هر گونه استنباط و شبه دستکاری در انتخابات در داخل یا جامعه بین المللی، مصیبت های رو به افزایش ترکیه را بدتر خواهد کرد. اگر ترس برخی مفسران تایید شود و تهدید و ارعاب و خشونت انتخابات پیش رو را لکه دار کند، صحنه سیاسی ملتهب کنونی ترکیه می تواند به مرحله گسست برسد.

در پاسخ به پرسشی که در ابتدا مطرح کردیم، باید بگوییم؛ بله، هم اردوغان و هم چالشگران وی واقعا شانس پیروزی در این انتخابات را که ممکن است به چالش برانگیزترین صحنه انتخابات تاریخ معاصر ترکیه تبدیل شود، دارند و اشتباهات حزب عدالت و توسعه باید نشان دهد که در صورت بی توجهی به صحنه سیاسی ترکیه نمی توان دستاورد زیادی کسب کرد.

منبع: موسسه بروکینز

نویسندگان: کمال کیریسچی و کوتای اونایلی

ترجمه :خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان

کد خبرنگار: 40101