روز 4 ژوئن مایک پومپئو وزیر امور خارجۀ ایالات متحده و مولود چاوش اوغلو همتای ترک وی بر سر یک نقشۀ راه برای اخراج مبارزان کرد یگان های مدافع خلق (YPG) از شهر منبج واقع در شمال سوریه و عقب نشینی آنها به مناطق شرقی رودخانۀ فرات به توافق رسیدند.

به دست آوردن این نتیجه بدون توسل به نیروی نظامی موفقیت بزرگی برای ترکیه بود. تلاش برای نگاه داشتن ترکیه در کنار کشورهای اروپا – آتلانتک نقش مهمی در حصول این نتیجه داشت. دستاورد دیگر ترکیه در این میان متقاعد کردن ایالات متحده بود به این که توافق های دو جانبه نیازی به تأیید کنگره که مملو از عناصر ضد ترکیه است، ندارد. چاوش اوغلو اعلام کرد تعیین یک برنامۀ زمانی دقیق دشوار است، اما عقب نشینی ظرف چند ماه کاملاً اجرا خواهد شد.

ماندن در منبج برای YPG مهم بود، زیرا مبارزانش این منطقه را از عناصر دولت اسلامی عراق و شام (داعش) پاکسازی کردند. اما، مناطقی که ایالات متحده تلاش می گرد در کنترل خود نگاه دارد استان های غنی از نفت شرق فرات بودند، از این رو برآورده کردن انتظارات ترکیه چندان دشوار نبود. از این گذشته، پافشاری ایالات متحده بر ماندن نیروهای YPG در منبج نیز مشکل بود، زیرا کردها کمتر از 10 درصد جمعیت این منطقه را تشکیل می دهند.

نیروی نظامی که کنترل منبج را بر عهده دارد تحت تسلط مبارزان YPG است و ترکیه اسناد زیادی مبنی بر ارتباط تنگاتنگ این گروه با حزب کارگران کردستان (PKK)، که گروهی تروریستی شناخته شده و بیش از سه دهه با ترکیه مبارزه می کند، به مقامات ایالات متحده ارائه کرده است. اما ایالات متحده همچنان YPG را قابل اعتماتد ترین متحد خود در نبرد با داعش می داند.

مرحلۀ نخست نقشۀ راه مورد توافق ترکیه و ایالات متحده تعیین پارامترهای لازم برای برنامۀ مشترکی است که باید برای خارج کردن نیروهای YPG از منطقه اجرا شود.

انتظار می رود مشکلات زمانی آغاز شود که اعضا، یا دست کم مقامات ارشد YPG، که ترکیه آنها را تروریست می داند، به خروج از منبج وادار شوند. بسیاری از آنها احتمالاً اهل همین منطقه هستند و اخراج آنها از وطن خود با واکنش ایالات متحده و واکنش شدید YPG مواجه خواهد شد.

مرحلۀ دوم نقشۀ راه برنامه ریزی برای کنار گذاشتن اعضای YPG از مدیریت محلی است. این مرحله نیز مستلزم اخراج برخی کردها از شهر و دیار آنها است.

در مرجلۀ پایانی گشت های ترکیه و ایالات متحده مسئولیت تأمین امنیت و صلح منطقۀ منبج را به عهده خواهند گرفت.

دشواری اصلی پس از انجام کامل توافق منبج آغاز خواهد شد. وقتی همۀ مبارزان YPG به شرق فرات عزیمت کردند می توانند تهدید جدی تری علیه ترکیه ایجاد کنند؛ نخست به این خاطر که مبارزان کرد زیادی گرد آمده و متمرکزتر خواهند شد، و دوم، ایالات متحده خود را ملزم نمی بیند که از نفوذ خود علیه مبارزان کرد مستقر در شرق فرات استفاده کند.

در مقابل، ایالات متحده به مبارزان YPG نیاز دارد تا این مناطق نفت خیز را به عنوان برگ برنده برای مذاکرات بعد از پایان بحران سوریه حفظ کند. با توجه به حمایت گستردۀ ایالات متحده از کردها، افزایش تمرکز مبارزان کرد در مناطق شرقی فرات می تواند به دردسر بزرگ تری برای ترکیه بدل شود، به ویژه به این خاطر که ترکیه اعلام کرده است قصد دارد تحکات نظامی خود را به این مناطق نیز گسترش دهد.

شرق فرات منطقه ای است که ایالات متحده مشتاق است کنترل آن را به دست داشته باشد. این سازمان تروریستی که منافع ملی ترکیه را در سوریه تهدید می کند با کمک سازمان اطلاعات مرکزی ایالات متحده (سیا) زمانی که وزیر فعلی امور خارجۀ این کشور ریاست آن را به عهده داشت، برای این کار آماده شده است.

روسیه از کردها و تمامیت ارضی سوریه حمایت می کند. ایران تلاش می کند حکومت سوریه بر کردها مسلط شود و برای کنترل این مناطق از حکومت این کشور حمایت می کند. فرانسه در تلاش است با اعزام نیرو به بهانۀ مبارزه با تروریسم به بازیگری در منطقه تبدیل شود. مشخص نیست نگرش شهروندان عرب منبج نسبت به ترکیه پس از خروج YPG از این منطقه چگونه خواهد بود.

در چنین شرایط پیچیده ای ترکیه باید مهارت دیپلماتیک زیادی به خرج دهد تا بتواند عملیات نظامی خود را به مناطق شرقی فرات نیز گسترش دهد.

* یاشار یاکیش وزیر اسبق امور خارجۀ ترکیه و سفیر اسبق این کشور در دفتر سازمان ملل متحد در وین، مصر و عربستان سعودی بوده است. وی از سال 2002 تا 2011 نمایندۀ حزب عدالت و توسعه (AKP) در پارلمان ترکیه بود.

منبع: پایگاه خبری – تحلیلی احوال

ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه