انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری و پارلمانی 24 ژوئن ترکیه برگزار شد و پس از اعلام نتایج شمارش آرا، رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه پیروزی خود، حزب عدالت و توسعه (AKP) و ائتلاف جمهور را اعلام کرد. اپوزیسیون ترکیه نیز که ابتدا به تقلب در اخذ، شمارش و اعلام آرا معترض بود، در نهایت شکست را پذیرفت و به اردوغان و حزبش تبریک گفت.

نتایج دو انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه به شرحی است که در دو جدول زیر مشاهده می شود. چنان که از این جداول بر می آید، اردوغان بیش از 50 درصد آرا را کسب کرده و بدون نیاز به دور دوم انتخابات به ریاست جمهوری اجرایی و مقتدر مورد نظر خود دست یافته است؛ ائتلاف جمهور با کسب 53.7 درصد آرا، 344 کرسی پارلمان را از آن خود کرده و حائز اکثریت پارلمانی شده است.

اما این تمام ماجرا نیست. این دو انتخابات برندگان و بازندگان بیشتری دارند که قصد داریم بر اساس نتایج انتخابات و مسائلی که در واقعیت در ترکیه و در درون و میان احزاب این کشور در جریان است، به معرفی مختصر آنها بپردازیم.

آشکار است که برندۀ نخست و اصلی این انتخابات اردوغان است. چنان که گفته شد وی به رؤیای ریاست جمهوری مقتدر خود دست یافت و ائتلاف حزبش با حزب حرکت ملی (MHP) حائز اکثریت پارلمانی شده است که می تواند امید داشته باشد در آینده نیز مقدمات قانونی برنامه ها و پروژه های مورد نظر وی را، مانند اصلاح قانون اساسی که در سال 2017 به همه پرسی گذاشته شد و تصویب گردید، هموار خواهد کرد.

علاوه بر این، این پیروزی قاطع برای اردوغان، به گفتۀ تحلیل گران و ناظران مسائل ترکیه، به منزلۀ «چک سفیدی» است که وی هم در در عرصۀ داخلی و هم در عرصۀ بین المللی به عنوان ضامن مشروعیت عملکرد خود برای پیشبرد اهداف اقتدارگرایانه اش از آن استفاده خواهد کرد.

برندۀ دوم این انتخابات MHP است، و تنها یکی از دلایل آن پیروزی متحد و هم پیمان این حزب در انتخابات ریاست جمهوری و پیروزی ائتلاف آنها در انتخابات پارلمانی است. می توان گفت MHP در این انتخابات به چاهی که حزب خوب برایش کنده بود در نیفتاد. MHP می ترسید جدا شدن حزب خوب باعث از دست رفتن آرا و ماندنش زیر حد نصاب شود. به همین خاطر با AKP وارد معامله شد و به شرط حمایت از نامزدی اردوغان در ریاست جمهوری با این حزب ائتلاف کرد و قانون انتخابات به نفع این حزب تغییر کرد تا دیگر در قالب ائتلاف نیازی با کسب حد نصاب 10 درصدی آرا نداشته باشد. MHP در انتخابات نوامبر 2015 تنها 11.9 درصد رأی کسب کرد، اما این بار علی رغم جدا شدن حزب خوب و در حالی که تخمین زده می شد در بهترین شرایط 7 درصد رأی داشته باشد، 11.1 درصد رأی کسب کرد.

به این ترتیب MHP نشان داد که برخلاف تصور بسیاری، از جمله ملی گرایان جدا شده از این حزب، حزبی رو به افول نیست و اینک به حزبی دارای جایگاهی کلیدی در پارلمان تبدیل شده است. یقیناً در دور جدید قانون گذاری در پارلمان ترکیه، هم حزب حاکم و هم اپوزیسیون برای جلب آن تلاش می کنند. حزب حاکم برای پیشبرد اهداف خود به رأی نمایندگان MHP نیاز خواهد داشت و اپوزیسیون نیز برای کنترل بلند پروازی های اردوغان که راه بسیاری از آنها باید در پارلمان هموار شود، تلاش خواهد کرد MHP را به جبهۀ اپوزیسیون باز گرداند.

برندۀ سوم انتخابات 24 ژوئن ترکیه HDP است. در صورتی که این حزب که در مناطق کردنشین رقیب اصلی AKP است، زیر حد نصاب می ماند اغلب کرسی هایش (حدود 67 کرسی) به AKP می رسید و کسب اکثریت پارلمانی را برای AKP تضمین می کرد. از این رو اردوغان تلاش کرد به انحاء مختلف مشروع و نامشروع، چه پیش از انتخابات و چه در روز انتخابات، HDP زیر حد نصاب بماند و علاوه بر تصاحب کرسی هایش، ضربۀ مهلک دیگری به سیاست کردها در ترکیه وارد کند. به نظر من این پروژه در مناطق کردنشین نتیجه داد و رأی کردها نتوانست HDP را به پارلمان برساند. اما پیروزی HDP آنجا رقم خورد که اپوزیسیون، به ویژه CHP، شکست HDP را شکست خود دانست و برای عبور این حزب از حد نصاب تلاش کرد. HDP که با خاطر مخالفت آکشنر نتوانسته بود وارد ائتلاف حدنصاب صفر شود و قرار بود زیر حد نصاب بماند، اینک به عنوان حزب دوم اپوزیسیون و با 67 کرسی، بالاتر از هر دو حزب ملی گرا در پارلمان حضور دارد.

برندۀ چهارم انتخابات همان بازندۀ انتخابات ریاست جمهوری است. محرم اینجه که تا کنون دو بار برای دست یابی به کرسی رهبری CHP با کمال قلیچدار اوغلو وارد رقابت شده است، با عملکرد خوب خود در دوران نسبتاً کوتاه کمپین های انتخاباتی توانست علی رغم آرای حد اکثر 25 درصدی CHP در دوره های گذشته، بیش از 30 درصد رأی کسب کند و نشان دهد که می تواند این حزب را از انفعال فعلی خارج کند. بلافاصله پس از اعلام نتایج انتخابات برخی از اعضا و نمایندگان CHP خواستار استعفای قلیچدار اوغلو شدند. شاید این طلیعۀ پیروزی درون حزبی اینجه است.

اما بازندگان. اگر چه اپوزیسیون به کلی هر دو رقابت را به اردوغان و ائتلاف جمهور واگذار کرده است، اما چنان که گفته شد برخی از بازندگان در عین شکست برنده نیز بوده اند، مانند HDP و اینجه. به نظر می رسد دو بازندۀ اصلی انتخابات آکشنر و CHP هستند.

مرال آکشنر که به خاطر مخالفت با حمایت MHP از اردوغان و AKP، با عده ای دیگر از اعضای MHP از این حزب جدا شد و حزب جدید خوب را تأسیس کرد، امیدوار بود دست کم نیمی از آرای MHP را و درصدی از آرای AKP را جذب کند و بتواند جای حزب به زعم خود رو به افول MHP را برای ملی گرایان ترکیه بگیرد. اما نتایج انتخابات نشان داد آکشنر نتوانسته است از آرای MHP کم کند و شاید اگر ائتلاف با CHP نبود زیر حد نصاب می ماند. آکشنر در دوران کمپین های انتخاباتی عملکرد ضعیفی از خود نشان داد که حتی اعتراض هم قطارانش را نیز در پی داشت، و در نهایت به کسب 7.3 درصد آرای انتخابات ریاست جمهوری، حتی کمتر از صلاح الدین دمیرتاش نامزد زندانی کُرد، منتهی شد. به این ترتیب آکشنر که حتی خود را رقیب اصلی اردوغان قلمداد می کرد نتوانست آن گونه که امیدوار بود خود را به عنوان یک رهبر قدرتمند اپوزیسون معرفی کند. حزب آکشنر به پارلمان راه یافت اما با توجه به اینکه وی نیز رقبایی دارد که مترصد تصاحب کرسی رهبری وی هستند، شاید این عملکرد ضعیف پایان حیات سیاسی فعالانۀ وی را رقم بزند.

بازندۀ دوم بدون تردید CHP است. این حزب علی رغم 30 درصد رأی نامزدش در انتخابات ریاست جمهوری، نسبت به انتخابات پارلمانی نوامبر 2015 حدود 3 درصد رأی از دست داده است. HDP و تا حدی حزب خوب از آرای CHP بهره مند شده اند. CHP تلاش کرد، حتی به قیمت کاهش آرای خودش، اپوزیسیون در رقابت با حزب حاکم پیروز شود. تاکتیک این حزب در خصوص HDP مؤثر بود و مانع از سقوط HDP و پیروزی قاطع AKP در تصاحب کرسی های پارلمان شد. اما عملکر ضعیف حزب خوب در نهایت به شکست دو جانبۀ CHP منجر شد: هم میزان آرایش کاهش یافت و هم اپوزیسیون رقابت را باخت. انتخاب اینجه برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری انتخابی هوشمندانه بود، اما اینک که عملکرد اینجه از عملکرد حزب به رهبری قلیچدار اوغلو بهتر بوده است و قلیچدار اوغلو حاضر به رها کردن کرسی رهبری حزب نیست، ممکن است جدال قدرت درون حزبی به تضعیف CHP منجر شود.

حال که برندگان و بازندگان رسمی و ضمنی انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی 24 ژوئن ترکیه مشخص شدند، این سؤال پیش می آید که جایگاه مردم ترکیه، کردها، علوی ها، ارمنی ها و سایر اقلیت های قومی و مذهبی در میان کدام گروه است، برندگان یا بازندگان؟

بیشتر بخوانید:

تحلیلی زود هنگام از انتخابات زود هنگام ترکیه / مراد یتکین

اخبار لحظه ای شمارش آرای انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه (نتایج)

جمع بندی نتایج نظرسنجی ها دربارۀ انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه / احوال

از زندان برای پست ریاست جمهوری رقابت می کنم / صلاح الدین دمیرتاش

سناریوهای محتمل انتخابات ریاست جمهوری ترکیه / هلال کاپلان

اردوغان برنده می شود، به هر وسیله ای که باشد / هنری ج. بارکی

اپوزیسیون ترکیه به پیروزی در انتخابات خوش بین است / عرب ویکلی