کردپرس: حزب کارگران کردستان (پ.ک.ک) بنا به ویژگی پراگماتیستی آن از زمان تاسیس، در مناطق تحت نفوذ خود بیشترین استفاده را از ظرفیت های انسانی و روابط با قدرت های منطقه ای برده است و می برد. روابط حسنه با حکومت بعث سوریه به رهبری حافظ اسد در دهه 80 و 90 سده بیست و استفاده بهینه از امکانات مادی و کمک های نظامی سوریه در رقابت های این کشور با ترکیه که خود را در جبهه غربی و عضو ناتو و تنها کشور مسلمان همپیمان اسرائیل می دید، مثال بارزی از رویکرد پ.ک.ک در استفاده از تمامی ظرفیت ها برای بقا و تداوم حیات می باشد. پ.ک.ک همزمان که خود را از نزاع با سوریه و عراق به دور می گرفت، با فراغ بال از مفرهایی که کشورهای منطقه برای این دشمن بالقوه فراهم می کردند، بیشترین بهره برداری را می برد. جدای از جذب اعضا از میان جامعه کُردی کشورهای منطقه، با انجام فعالیت های تبلیغاتی، زمینه را برای گسترش نفوذ خود مهیا می کرد و در بلند مدت، شاخه‌ های خود در کشورهای دارای جامعه‌ کُردی را تاسیس می کرد.

حزب اتحاد دمکراتیک در شمال سوریه از جمله‌ این احزاب بود که همگی بنا به ویژگی و وابستگی تام به حزب مادر یعنی پ.ک.ک اجرا کننده سیاست ها و فرامین فرماندهان و تئوریسین های مستقر در قندیل بودند. بنا به تحولاتی که طی چند سال اخیر در منطقه روی داد برخی از شاخه‌ های پ.ک.ک در کشورهای منطقه‌ برخلاف شعارها و مانیفست اعلام شده‌ نتوانستند نقش محوله را ایفا نمایند و همچنان به عنوان کارت فشار غیر فعال برای نقش آفرینی در تحولات آینده در دست پ.ک.ک باقی مانده اند. اما به فراخور تحولات در سوریه، شاخه سوری پ.ک.ک توانست در توافقی نانوشته با دمشق کنترل مناطق شمالی این کشور (عمدتا کردنشین ) را در دست بگیرد (بیشترین شمار کشته های پ.ک.ک از سال 1984 تاکنون از میان اعضای سوری این حزب می باشد و پ.ک.ک توانسته است پایگاه خود را در مناطق شمالی سوریه طی چند دهه اخیر مستحکم نماید). تحولات سال های پس از 2011 پای روسیه و آمریکا را نیز به مسئله کُردی در شمال سوریه باز کرد و بازیگری کُردها در تحولات این کشور رنگ و رویی متفاوت به خود گرفت. همزمانی این تحولات با دوران تنش در روابط آنکارا – واشنگتن، کُردهای سوری وابسته به پ.ک.ک را به اشتباه در پیش بینی تحولات آینده انداخت. تحولاتی که در دورنمای آن، حمایت بی چون و چرای آمریکا از خود در مقابل ترکیه و هر قدرت خارجی و تشکیل یک کیان مستقل کُردی را می دیدند. اشغال عفرین توسط ترکیه در سکوت کامل واشنگتن و پس از آن، توافق بر سر منبج و محتمل بودن توافق های دیگر میان طرفین بر سر دیگر مناطق تحت کنترل کردهای وابسته به پ.ک.ک و احتمال نزدیک شدن کانتون های کُردی به دمشق، شرایطی را به وجود آورده است که حکومت ترکیه و رئیس جمهور آن یعنی رجب طیب اردوغان که بر سیستم سیاسی جدید این کشور تکیه زده، در پی اجرای سیاست های توسعه طلبانه خود در منطقه، این بار در شمال عراق باشد. رویکردی که تامین امنیت مرزهای خود با عراق از طریق عقب راندن پ.ک.ک با کنترل مثلث مرزی میان ایران – عراق و ترکیه است. کنترل منطقه سوران در خاک اقلیم کردستان به عنوان منطقه ای استراتژیک که دارای اهمیتی حیاتی برای همه بازیگران یعنی ترکیه، عراق، ایران، اقلیم کردستان و پ.ک.ک است؛ می تواند تغییر معادلات در آینده به نفع آنکارا را به دنبال داشته باشد. این منطقه محل تردد عناصر پ.ک.ک میان کوهستان قندیل، خنیره، خواکورک و بادینان و همچنین مناطق صعب العبور شمزینان و حکاری است و به صورت چشمگیری نیز تداوم حیات پ.ک.ک در منطقه به شرایط و ویژگی های جغرافیایی این منطقه وابسته است.

با توجه به درخواست های دولت های پیشین ترکیه در خصوص تغییرات در مرزها با عراق در شمال این کشور به ویژه در منطقه مذکور که خواستار ورود تا عمق 20 کیلومتری به خاک اقلیم کردستان است، حاکمیت جدید ترکیه که تحقق اهداف خود در شمال سوریه به ویژه در همراهی آمریکا با این سیاست ها را می بیند، این بار به دنبال اجرایی کردن پروژه خود در شمال عراق است. هر چند به دلیل ویژگی های جغرافیایی قندیل، کنترل کامل این دژ پ.ک.ک و دیگر گروه های مسلح کُردی مخالف کشورهای منطقه، توسط ترکیه دشوار به نظر می رسد، اما کنترل منطقه سوران به عنوان مثلث مرزی میان سه کشور؛ کنترل و نفوذ آنکارا بر عراق و اقلیم کردستان و مرزهای مشترک با ایران را افزایش خواهد داد.

هر چند در آغاز، سخن از مخالفت آمریکا با لشکرکشی ترکیه به شمال عراق بود، اما شرایط جدید منطقه ای به ویژه در ارتباط با افزایش فشارهای آمریکا به ایران، همراهی آمریکا با سیاست های ترکیه در عراق و به ویژه شمال این کشور با هدف راضی و همراه کردن آنکارا با تحریم ها و فشارهای جدید به ایران و جلوگیری از دور زدن احتمالی بخشی از تحریم ها از مرزهای غربی توسط ایران، محتمل است.

با توجه به وجود نزدیک به 19 پایگاه نظامی و اطلاعاتی ترکیه در خاک عراق و شمال این کشور و منافع مشترکی که دو کشور در منطقه دارند بعید به نظر می رسد که بغداد نیز با این تحرکات آنکارا مخالفت کند.

مقامات اربیل توافق پنهانی آنکارا و بغداد در خصوص عملیات نظامی ترکیه در شمال عراق را محتمل می دانند. از سوی دیگر، نباید این را از نظر دور داشت که حزب دمکرات کردستان (پارتی) که حاکمیت اقلیم کردستان به ویژه در مناطق بادینان را در اختیار دارد، دارای رابطه ای حسنه با ترکیه به ویژه در رقابت با پ.ک.ک در عراق و سوریه و مناطق کُردی ترکیه است. اربیل توافقی 50 ساله در زمینه نفت و 26 ساله در زمینه گاز با دولت اقلیم کردستان منعقد کرده است. نیاز ترکیه به انرژی ارزان قیمت اقلیم کردستان به عنوان دروازه ورود به عراق و همچنین نیاز متقابل اقلیم کردستان برای ورود به اروپا و بازارهای غربی از طریق ترکیه و رقابت های منطقه ای، شرایطی را به وجود آورده است که طرفین را در ترازویی نا همسنگ و در جبهه ای مشترک در مقابل بازیگران کوچک و بزرگ منطقه ای قرار دهد. دورنمای این روابط با حضور 1300 شرکت بزرگ تُرک در اقلیم کردستان و بازار پر سود این اقلیم برای تُرک ها بیش از هر زمان دیگری روشن است به ویژه در مرحله پسا رفراندوم که اقلیم کردستان به دنبال احیا جایگاه خود از دری دیگر می باشد.

در مقابل، پ.ک.ک در بدترین شرایط خود طی سال های اخیر و پس از انجام عملیات موسوم به خندق در داخل شهرهای کردنشین ترکیه و زندانی شدن بخش بزرگ و فعالی از رهبران شاخه سیاسی آن یعنی حزب دمکراتیک خلق ها در ترکیه به سر می برد. عدم تحقق اهداف پ.ک.ک در شمال سوریه، شکست در اتصال سه کانتون و عقب نشینی از منبج و از سوی دیگر؛ تحلیل قوا در داخل خاک ترکیه و همچنین قندیل به دلیل تمرکز بر شمال سوریه، این حزب را در بدترین شرایط ممکن طی چند سال اخیر قرار داده است. شرایطی که نگرانی های پ.ک.ک از آینده خود در منطقه را دو چندان کرده است.

از سوی دیگر طی دهه های اخیر، مانیفست پ.ک.ک در کردستان عراق مقبول واقع نشده است و حزب حل دمکراتیک و همچنین شاخه های سیاسی دیگر با نام ها و عناوین مختلف و گاه متفاوت، نتوانسته اند کمترین جایگاه را در جامعه کردستان عراق برای پ.ک.ک فراهم آورند. در شرایط کنونی و با وضعیتی که شرح آن رفت، تنها برگ برنده پ.ک.ک در مقابل ترکیه، حضور سه دهه ای در کوهستان قندیل و صعب العبور بودن آن در مقابل ارتش های کلاسیک و از سوی دیگر، استفاده از کارت رقابت های کشورهای منطقه در مقابل ترکیه است.