خبرگزاری کردپرس _ گروه هم اندیشی پاوه در میزگردی با حضور پروفسور مقداد پیرصاحب استاد دانشگاه، مهندس سالم مرادی مدیر امور آبفا شهرستان پاوه، مهندس شادمان لهونی؛ مدیر شرکت مهندسین مشاور و صاحبنظر در حوزه آب به بررسی راهکارهای بلند مدت و آینده نگرانه ساماندهی فاضلاب شهر بزرگتر پاوه پرداخته است. مجری این میزگرد و محوریت مباحث مطروحه و جمع بندی مطالب، توسط مهندس نظام سلیمانی از جوانان دغدغه مند و توسعه گرای منطقه اورامانات، انجام گرفته است. در ادامه مباحث مطرح شده در این میزگرد را می خوانید:

شمشیر رود و پاوه رود را می‌توان فاضلاب‌هایی روان قلمداد کرد؛ برای ساماندهی فاضلاب و برگرداندن حیات به این رودخانه ها چه اقدام هایی باید انجام شود؛ راهکار علمی ، عملی و آینده نگرانه در زمینه ساماندهی فاضلابِ شهر بزرگتر پاوه چیست؟

مقداد پیرصاحب:

بازچرخش یا استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده امروزه در دنیا مطرح است، چون فاضلاب آب شیرین بوده که آلودگی ها متعددی توسط انسان به آن اضافه شده است. از جمله این آلودگی ها می توان به: مواد آلی و میکروب های بیماری زا و ... اشاره نماییم. عموما این آلودگی ها را می توانیم برطرف نماییم تاحدی که این فاضلاب تصفیه شده حتی قابلیت شرب را نیز را داشته باشد؛ هرچند در بسیاری از کشورها بصورت مستقیم برای آشامیدن استفاده نمی شود اما به صورت غیرمستقیم استفاده می گردد. به عنوان مثال رودخانه کارون دریافت کننده فاضلاب همه شهرها و روستاهای حوضه آبریز رودخانه به میزان تا 20 درصد؛ رودخانه کرج تا ۲۰ درصد و ... بوده، که آب این رودخانه ها به عنوان آب شرب تصفیه شده و آب آشامیدنی شهرها را تامین می نماید. بر این اساس تصفیه فاضلاب برای مصارف کشاورزی به راحتی قابل انجام است.

دو استراتژی کلی مشخص در دنیا برای سامانه فاضلاب مناطق شهری و روستایی وجود دارد. راهبرد اول جمع آوری، انتقال و تصفیه فاضلاب مناطق شهری و روستاهای پیرامونی به صورت متمرکز است. این راهبرد از متداولترین و قدیمی ترین راهبردهای سامانه فاضلاب است که در گذشته در کشورهای توسعه یافته و اکثر شهرهای کشور ما طراحی و اجرا شده است. در این راهبرد فاضلاب کل شهر و مناطق پیرامونی توسط به شبکه جمع آوری شده و از طریق یک یا بیش از یک خط انتقال اصلی به یک تصفیه خانه فاضلاب و آن هم در پست ترین نقطه منطقه هدایت می گردد. محل تصفیه خانه در یک فاصله مطمئن از شهر و منابع آبی و سایر مولفه های محیط زیست قرار دارد. هدف اصلی دور نمودن فاضلاب از شهر بدون نگاه اقتصادی و استفاده های مجدد برای مصارف فاضلاب برای کاربردهای احتمالی در محل نزدیک به تولید فاضلاب است.

چنانچه بخواهیم راهبرد متمرکز سامانه فاضلاب را برای مورد خاص پاوه تعریف نمود، باید فاضلاب تمامی مناطق مسکونی از شمشیر تا روستای دشه (شامل پاوه و همه روستاهای حاشیه پاوه رود) را جمع آوری و توسط یک خط فاضلاب اصلی به بعد از چشمه هانه کوان منتقل و تصفیه‌خانه فاضلاب را در انتهای خط اصلی فاضلاب احداث کرد. فاضلاب تصفیه شده را نیز می توان به رودخانه پاوه رود بعد از چشمه هانی کوان تخلیه نموده تا به رودخانه سیروان بپیوندد.

مزایای این روش این است که یک تصفیه خانه استفاده می شود که هزینه های سرمایه گذاری و بهره برداری و نگهداری آن قطعا از راهبرد سامانه دوم طرح فاضلاب که غیرمتمرکز است؛ کمتر است. مهمترین مشکل این راهبرد هزینه خیلی زیاد سرمایه گذاری مورد نیاز اجرای خط انتقال فاضلاب به طول حدود 20 کیلومتر در مجاورت رودخانه، منطقه ای که کاملا کوهستانی و صعب العبور است، بوده که در برخی از مسیر خط فاضلابرو احتمالاً نیاز به احداث تونل و روش های خاصی در زمینه انتقال فاضلاب دارد. بر اساس کارهای مشابه انجام شده هزینه سرمایه گذاری مورد نیاز تا 200 میلیارد تومان نیز خواهد رسید. مشکل دوم عدم استفاده مجدد فاضلاب تصفیه شده در نزدیکی محل تولید است که مشکلات جدی برای باغ هایی که با این فاضلاب چه به صورت خام یا تصفیه شده (تصفیه خانه شماره 1 پاوه) آبیاری می شدند؛ ایجاد می نماید. با توجه به قریب بیش از 10 سال از اجرای سامانه تامین آب شرب پاوه از هانی کوان که هنوز نیز به بهره برداری نرسیده است، به احتمال زیاد تامین پایدار آب این باغها برای جایگزین نمودن فاضلاب استفاده شده برای آبیاری در چشم انداز اقتصادی میان مدت کشور (تا 10 سال) دور از انتظار خواهد بود.

راهبرد دوم ساماندهی فاضلاب غیرمتمرکز یا تصفیه خانه های اقماری است که بحث روز دنیا بوده و با توجه به وضعیت سرمایه گذاری ها و نیاز به استفاده مجدد از فاضلاب تصفیه شده حتی در اقلیم های پرباران به واقعیت نزدیکتر است. این راهبرد در طرح به روز شده جامع فاضلاب تهران که بنده نیز در طراحی آن نقش داشته ام، اجرا شده است. در این راهبرد با توجه به محل و مصارف مورد نیاز فاضلاب تصفیه شده اقدام به طراحی و اجرای تصفیه خانه های فاضلاب حتی در سرشاخه های جمع آوری فاضلاب می کنند. در این حالت به جای یک تصفیه خانه بسته به محل مورد نیاز مصرف فاضلاب تصفیه شده، چندین تصفیه خانه در نظر گرفته می شود. هدف اصلی در این راهبرد استفاده حداکثری از فاضلاب تصفیه شده به عنوان یک منبع آب شیرین و نیز کاهش قطر و طول خط انتقال است. از طرفی دیگر میزان انعطاف پذیری سامانه فاضلاب و بحث مراعات پدافند غیرعامل به شدت تقویت می شود. در راهبرد اول اگر به هر دلیلی مشکلی برای خط انتقال یا تصفیه خانه ایجاد شود، کل فاضلاب خام به محیط تخلیه شده و در برخی موارد سبب ایجاد فاجعه های زیست محیطی خصوصا در هنگام زلزله در شهرهای بزرگ خواهد شد. اما در صورتیکه سامانه فاضلاب غیرمتمرکز استفاده شود به دلیل استفاده از چند سامانه مجزای جمع آوری، انتقال و تصفیه فاضلاب، ایجاد مشکل برای هر سامانه مجزا، تاثیری بر سامانه های دیگر ندارد و به دلیل کوچک بودن سامانه (تقسیم به چند سامانه کوچک می شود) نسبت به سامانه راهبردی اول، بازسازی و راه اندازی مجدد آن نیاز به انرژی و وقت کمتری دارد. راهبری تصفیه خانه های کوچک نیز خیلی ساده تر از یک تصفیه خانه بزرگ بوده، هرچند هزینه های سرمایه گذاری و بهره برداری و نگهداری برای تصفیه خانه ها در این راهبرد بیشتر از راهبرد اول است. از ویژگی های دیگر این راهبرد عدم نیاز به اجرای خط انتقال طولانی و هزینه بردار و پیچیدگی کمتر تصفیه خانه ها می باشد.

اگر بخواهیم راهبرد دوم را برای شهر پاوه و مناطق پیرامونی بازتعریف نماییم، در وضعیت فعلی شهر پاوه از این الگو تبعیت می کند. تصفیه خانه های فاضلاب موجود شماره 1 و 2 پاوه که حدود 40-35 هز ار نفر را پوشش می دهند می توانند به عنوان بخشی از این راهبرد قلمداد شوند. می توان برای سایر نواحی الحاقی به پاوه و نیز روستاهای پیرامونی نیز بسته به شرایط توپوگرافی و نیاز به استفاده مجدد فاضلاب بین 3-2 تصفیه خانه فاضلاب دیگر با جمعیت تحت پوشش 40-35 هزار نفری برای جمعیت اشباع شده کل حوضه آبریز پاوه رود در نظر گرفت. بر این اساس با ارتقای تصفیه خانه های فاضلاب موجود و احداث این تصفیه خانه فاضلاب جدید، فاضلابی در حد کیفیت رودخانه های جاری تامین نمود و در مسیر رودخانه پاوه رود برای مصارف آبیاری باغات مورد استفاده قرار داد. به دلیل مجزا نمودن سامانه ها در این راهبرد می توان با اعتبارات تخصیص یافته یک سامانه مجزای جدید را در زمان کوتاه تری اجرا و بهره برداری نمود. در حالیکه یک سامانه بزرگ و یکپارچه ممکن است اجرای کامل آن به راحتی حتی در میان مدت امکان پذیر نباشد. اگر در درازمدت امکان تامین آب پایدار منطقه برای توسعه گردشگری، آبیاری باغات و .. فراهم گرد به راحتی با اجرای خط انتقال می توان این سامانه های مجزا و غیرمتمرکز را به هم متصل و فاضلاب را به خارج حوضه آبریز پاوه رود منتقل کرد.

اما مشکلات این روش: مشکل اول این است که چنانچه این فاضلابها تصفیه نشوند، در کوتاه مدت آب های سطحی و چشمه های پایین دست آلوده می شوند. از طرفی دیگر اگر به هر نحوی تصفیه خانه های فاضلاب با مشکل راهبری مواجه شوند، احتمال آلودگی منابع آب و خاک و نیز به مخاطره افتادن سلامت جوامع پیرامونی و نیز ایجاد بو وجود دارد. مشکل دوم دفع لجن تولیدی این تصفیه خانه ها خواهد بود. همچنین هزینه های بهره برداری و نگهداری تصفیه خانه های فاضلاب راهبرد دوم بیشتر از راهبرد اول است.

پیشنهاد من آن است که در کوتاه مدت گزینه تصفیه خانه متمرکز و خط انتقال پرهزینه کل فاضلاب تولیدی برای جمعیت ساکن در حاشیه رودخانه پاوه رود و سرشاخه های آن را دستور خارج نماییم و گزینه راهبرد دوم طرح فاضلاب پاوه و مناطق پیرامونی که با واقعیت موجود نیز بیشتر همخوانی دارد را مورد توجه قرار دهیم. چنانچه منبع آب پایدار و جایگزین برای مصارف مختلف آب و از جمله باغات، گردشگری و...تامین گردید و طرح آن به بهره برداری رسید، به راحتی پساب خروجی این تصفیه خانه ها را می توان به هم متصل و توسط یک خط انتقال واحد به پایین دست چشمه هانی کوان منتقل نمود.

بعد از ارایه این توضیحات، این سوال مطرح می شود آیا برای جبران آب کشاورزی ناشی از جمع‌آوری فاضلاب به صورت بلندمدت آیا نمی‌توان بر روی انتقال آب سامانه سردسیری حساب باز کرد؟

مقداد پیرصاحب :

من در مورد انتقال آب سیروان تا حدی موافق نیستم. یکی از مهمترین مولفه هایی که در تامین آب پایدار تاثیرگذار است بحث انرژی انتقال آب از سیروان به پاوه است. چنانچه آب سیروان به شهر پاوه انتقال یابد حدود ۱۰۰۰ متر اختلاف ارتفاع خواهیم داشت، هزینه فقط برق مصرفی هر یک متر مکعب آب با این شرایط با تعرفه دولتی حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ تومان می باشد و با تعرفه های جهانی این مقدار به حدود ۵ تا ۶ هزار تومان خواهد رسید. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که اگر این انتقال آب انجام شود با این هزینه های برق مصرفی که اشاره شد، دستگاه بهره بردار این هزینه ها را چگونه باید پرداخت نماید، چه کسی این هزینه ها را متقبل می شود. بنابراین این اختلاف ارتفاع بین سیروان و پاوه باعث می شود که در اجرای آن مقاومت شود. این هزینه فقط مربوط به برق مصرفی است که اگر هزینه های بهره برداری ایستگاه های پمپاژ، خط انتقال، پرسنل بهره برداری و... را به اضافه نماییم، این مبلغ برای هر مترمکعب به بیش از دو برابر خواهد رسید. یکی از دلایل مهم توقف طرح انتقال آب سامانه سردسیری از پالنگان به کرمانشاه که هم طول مسیر و هم اختلاف ارتفاع پمپاژ آن نصف طرح انتقال آب از سیروان به مله پلنگانه بود، هزینه ها اقتصادی طرح بود، علی رغم آنکه اولین گزینه انتقال آب سیروان محسوب می شد و بیش از 20 سال کار مطالعاتی بر روی ان انجام گردیده بود. امروزه در بحث انتقال آب بین حوضه‌ای جهت مصارف کشاورزی، هزینه‌های انرژی بسیار مهم است و در صورتی که هزینه های انرژی مصرفی بالا باشد، اجرای طرح را با چالش مواجه خواهد ساخت.

پیشنهاد جایگزین بنده، استفاده از آبهای سطحی در حوضه رودخانه پاوه رود است که هم اختلاف ارتفاع و هم طول خط انتقال به مراتب کمتر از انتقال آب از سیروان را در بر دارد. حدود ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب پاوه رود به سیروان می پیوندد. به راحتی می توان در مسیر رودخانه پاوه رود و سرشاخه های آن و یا مسیل های منتهی به آن با ایجاد سد کوتاه یا مخازن ذخیره با حجم محدود، بسته به مصارف پایین دست این سازه ها، بخشی از این آب را ذخیره نمود و نیاز آبی را در زمانهای مورد نیاز تامین نمود. این روش در اسپانیا اجرا شده و کاملا از نظر اثرات زیست محیطی و نیز موارد مربوط به راهبری توسط مصرف کنندگان موفق بوده است. حتی در نواحی که به آب نیاز است و امکان زدن سد کوتاه یا مخازن ذخیره به دلیل وضعیت توپوگرافی وجود ندارد، می توان در بالای تپه ها اقدام به حفاری و ایجاد مخازن ذخیره در دل کوه نمود. حجم آب ذخیره در این سد یا مخازن ذخیره داخل زمین 500 هزار تا 1 میلیون مترمکعب پیشنهاد می شود. از مزایای این کار اجتناب از احداث سد بزرگ با هزینه سرمایه گذاری خیلی بالا که چند ده طول می کشد تا هزینه آن تامین شود و طرح به بهره برداری رسد و نیز کاهش اثرات میکروکلیماتولوژی و زیست محیطی احداث سدهای بزرگ است. از طرفی دیگر با اعتبار اندک موجود می توان هر سال یک یا دو سد کوتاه را به بهره برداری رساند و در اختیار مصرف کنندگان قرار داد. هزینه های بهره برداری و نگهداری سدهای کوتاه یا مخازن ذخیره به مراتب کمتر از سد بزرگ و به راحتی می توان هر واحد از آنها در اختیار مصرف کنندگان قرار داد. از طرفی دیگر هر سد کوتاه یا مخزن ذخیره در محل مصرف و نزدیک به آن ساخته شده که نیازی به خطوط انتقال طولانی و ایستگاه های پمپاژ متوالی نیست.

اگر بخواهیم این گزینه تامین آب پایدار را برای مصارف مختلف شهرستان پاوه تعریف نماییم، به راحتی می توان در بالادست باغات میرآباد، بیدمیری، نوسمه، خانقاه، گرال، نوسود، نودشه، باینگان، زردویی و ...اقدام به احداث این سازه ها نمود و آب آنها را از مسیل موجود در هنگام سیلابی به صورت ثقلی یا با پمپاژ با حداقل ارتفاع پمپاژ و طول خط انتقال تامین کرد. بر این اساس هر سازه ذخیره آب را می توان در اختیار مثلا 50 یا 100 نفر مصرف کننده در قالب تعاونی قرارد داد که مدیریت راهبری آن نیز بر عهده خودشان باشد. البته ین ایده نیاز به مطالعات مکانیابی و طراحی دارد که در صورت پذیرش، مشاوران توسعه منابع آب به راحتی قادر به انجام این کار خواهند بود، هر چند قطعا دیدگاه و نظرات بهره برداران و مصرف کنندگان را باید مورد توجه قرار دهند و بیشترین مشارکت آنها را جلب نمایند. حتی توسعه گردشگری، پرورش ماهی، اشتغال پایدار و ... نیز در این گزینه تامین آب برای جوامع پیرامونی بیشتر متصور خواهد بود.

در نتیجه به نظر اینجانب انتقال آب سیروان به سمت پاوه اقتصادی نبوده و در صورت اجرا مشکلات خیلی زیادی را برای بهره برداران در آینده ایجاد خواهد نمود، مضاف بر آنکه تخریب محیط زیست به دلیل عبور خط انتقال، جاده دسترسی، احداث ایستگاه های پمپاژ و .. بیشتر خواهد بود. به نظر می رسد نیاز آبی غیر آب آشامیدنی از شمشیر تا بعد از نوریاب زیاد نبوده و حدود ۱۰ میلیون متر مکعب برآورد می گردد که به طور متوسط با احداث حدود ۱۰ سد کوتاه یا مخازن ذخیره این پیشنهاد دست یافتنی تر خواهد بود. برای بقیه نواحی شهرستان پاوه نیز حدود همین تعداد مخازن یا کمی بیشتر به نظر می رسد که کفایت نماید که البته نیاز به مطالعات و بررسی های دقیق دارد. همچنانکه توضیح داده شد قرار نیست که این مخازن ذخیره در مسیر رودخانه ها احداث شوند و می توانند خارج از مسیلها، زمینهای مزروعی، باغها و سایر موارد دیگر که که امکان ذخیره سازی آب وجود داشته باشد، ایجاد شوند. مجددا پیشنهاد می شود که مطالعات جامع احداث این مخازن در شهرستان پاوه با مشارکت ذینفعان و متخصصان بومی ابتدا تهیه شود و پس از تصویب، نقشه های اجرایی و اسناد مناقصه آنها تهیه گردد.

جناب مهندس شادمان لهونی لهونی در موضوع ساماندهی فاضلاب به ویژه با همین سوال خدمت جنابعالی هستیم . راهکار علمی، عملی و آینده نگرانه در زمینه ساماندهی فاضلابِ شهر بزرگتر پاوه چیست؟

درمورد بخش الحاقی به شهر پاوه ما اصولا شبکه جمع آوری فاضلاب را در این مناطق نداریم بنابراین اولین کاری که باید انجام شود شبکه جمع آوری فاضلاب سریعا ایجاد شود و لازم است که این موضوع مطالبه شود و از طریق نماینده محترم و فرمانداری و استانداری درحواست تخصیص اعتبارات ملی برای ایجاد شبکه جمع آوری فاضلاب شود و در صورت ایجاد شبکه جمع آوری فاضلاب من به روش دوم که جناب دکتر اشاره کردند در کوتاه مدت اعتقاد دارم چون با توجه به محدودیت اعتبارات در مدت زمان کمی می توان آن را ایجاد نمود. در جایی مثل نسمه شاید ما به بتوانیم با دو پکیج برای تمام محلات الحاقی فاضلاب را تصفیه کنیم به هر مقدار که بتوانیم مانع از انتقال مستقیم فاضلاب به شمشیر رود شویم و آنرا از بستر رودخانه دور نمایم بیشترمی‌توانیم از چشمه های موجود در بستر رودخانه استفاده نماییم و از این چشمه ها برای توریسم و حتی آب شرب می توان استفاده نمود.

دربحث دوم که جناب دکتر فرمودند و مربوط به بحث سامانه سردسیری است باید عرض کنم در این زمینه ما کار زیادی را انجام دادیم در زمانی که آقلی آرش لهونی فرماندار جوانرود بود جلسات متعددی با استاندار کرمانشاه و مسئولین وزارت نیرو و جهاد کشاورزی داشتیم و سپس به دعوت شرکت مدیریت منابع آب و شرکت آب و نیروی ایران در جلسات مهندسی ارزش طرح سامانه سردسیری که در چند روز با حضور معاونت مدیرت منابع آب ایران و آب و نیروی ایران و کارشناسان شرکت مهاب قدس و مشاور یکم و تماوان برگزار شد به همراه آقای کیوان لهونی شرکت نمودیم و از طرح احداث سامانه سردسیری در مسیر پاوه دفاع کردیم. آنچه که به عنوان سامانه سردسیری توسط مهاب قدس قرار بود؛ انجام شود احداث سد پالنگان و پمپاژ آن در مسیر کامیاران و انتقال با احداث تونل به دشت روانسر بود که با ارائه طرح شرکت ما (مهندسین مشاور ژیناب) و بررسی آن در جلسات مهندسی ارزش نتیجه گیری شد که انتقال از طریق سد داریان و از مسیر پاوه مقرون به صرفه تر است و چنانچه قرار بر این باشد که کاری برای انتقال این سامانه انجام شود طرح انتقال از مسیر پاوه به روانسر بدون ایجاد سد جدید و با پمپاژ و ایجاد دو تونل کوچک و از طریق گردنه پلنگانه می توان آب مورد نیاز را به دشت روانسر و استان کرمانشاه منتقل نمود. انتقال آبهایی به این شیوه هم اکنون نیز در جاهای مختلف کشور در حال انجام است سد آزاد در استان کردستان که ما هم در حال کار هستیم پنج هزار باغ در مسیر شبکه انتقال این سد در حال اجرا است که حدود هزار متر اختلاف ارتفاع دارد و حدود سه مرحله پمپاژ در این خط انتقال صورت می گیرد و اجرا شده است یا سد ژاوه سامانه انتقال انجام شده است و یا در حال انجام است. طرح انتقال آب از خلیج‌فارس به سیرجان با پمپاژ حدود ۱۸۰۰ متر و چند صد کیلومتر و نمک زدایی و تصفیه آب دریا در حال انجام است و این طرحها با هزینه های بسیار بالاتر در نقاط مختلف کشور دارد انجام می شود.

حرف ما این است اگر چنانچه برای انتقال سامانه سردسیری قرار باشد طرحی اجرا شود مسیر پاوه مناسبترین و بهینه ترین مسیر خواهد بود. همچنین امکان ایجاد حدود ۴۰۰۰ هکتار باغ در مسیر پاوه تا پلنگانه وجود دارد و انتقال از این مسیر بسیار به صرفه خواهد بود ولی چنانچه بحث‌های اقتصادی مطرح شود خوب هزاران کار غیر اقتصادی در این کشور در حال انجام است و زمانی که برای منطقه ما قرار است کاری که توسعه پایدار منطقه را در دراز مدت تامین می کند نباید این مباحث مطرح ‌شود.

جناب مهندس سالم مرادی با همین سوال ساماندهی فاضلاب در حوزه شمشیر رود و شهر بزرگتر پاوه و بحث بلندمدت و آینده نگرانه در این زمینه در خدمت جنابعالی هستیم .

انتخاب هر گزینه درازمدت، مزایا و معایب خاص خود را دارد که جناب دکتر پیرصاحب به بعضی از این مزایا و معایب به صورت کلی اشاره کردند و اما برای گزینه برتر لازم است با جزئیات مطالعه شود و نقشه های اجرایی تهیه گردند, که البته باید در این مرحله گزینه ها را با استفاده از پارامترهای اقتصادی، فنی، زیست محیطی و اخیرا شاخص پدافندغیرعامل نیز اضافه شده است باهم مقایسه کرد و در میان آنها گزینه برتر و مناسب تر را انتخاب نمود, و از این رو من هم چند گزینه را در نظر دارم که خدمت شما عرض خواهم کرد:

گزینه اول: این گزینه را جناب دکتر پیرصاحب نیز مورد اشاره قرار دادند, ایجاد تصفیه خانه متمرکز که نیاز به حدود ۲۰ کیلومتر لوله گذاری با لوله های قطر بالا دارد و نیز به یک تصفیه خانه بزرگ و حجیم نیازمند است. در این صورت تمام فاضلاب های موجود از شمشیر تا دشه در مسیر رودخانه "پاوه رود" جمع آوری و به پایین تر از هانه کوان منتقل می شوند.

گزینه دوم: همین گزینه اول است منتها تصفیه‌خانه در قسمت پایین تر از روستای خانقاه احداث شود, و سه روستای گلال, نوریاب و دشه را از این حوزه جدا کنیم, چون فاصله این روستاها از یکدیگر زیاد است و هزینه بیشتری را نیاز دارد تا فاضلاب آنها جمع آوری شود, و اما برای این سه روستا می توان به صورت جداگانه پکیج مناسبی را طراحی و اجرا نمود.

گزینه سوم : این گزینه نیز در واقع طرح قبلی (گزینه دوم) است ولی به جای احداث پکیج برای هر کدام از روستاهای سه گانه تصفیه خانه دوم را در پایین تر از هانه کوان می توان احداث نمود.

بنابراین در این طرح به دو تصفیه‌خانه نیاز است یکی پایین تر از خانقاه و دیگری در پایین‌تر از هانه کوان

گزینه آخر: در این گزینه نه نیاز به خط جمع آوری فاضلاب داریم و نه نیاز به تصفیه خانه, بلکه برای هر کدام از روستاها و بعضی از محلات پاوه (سرباور, جهاد, کومکال و جاده خانقاه) یک پکیج مناسب طراحی و اجرا شود و خروجی این پکیج ها وارد حوضه آبریز شده و برای آبیاری باغ ها استفاده شود.

اینکه کدام گزینه مناسب تر است بستگی به هدف از اجرای طرح دارد, یکی از هدف ها می تواند ساماندهی به فاضلاب های بالادست به منظور رفع آلودگی از هانی کوان باشد,به عبارت دیگر نجات هانی کوان از فاضلاب های بالادست, در این صورت می توان هانی کوان را به عنوان منبع پایدار و قابل اتکا آب شهر بزرگتر پاوه مطرح نمود, زیرا آب بدون نیاز به تصفیه خانه در مدار بهره برداری قرار می گیرد.

هدف دیگر نیز می‌تواند رفع آلودگی از باغ ها, رودخانه "پاوه رود' و چشمه های واقع در مسیر رودخانه باشد, تا بتوان آن را به عنوان یک منطقه گردشگری و انجام فعالیت های اقتصادی تعریف کرد. بنابراین انتخاب گزینه مناسب بستگی به هدف یا اهداف تعریف شده دارد, به عبارت دیگر هدف در انتخاب مسیر و روش ساماندهی به فاضلاب و حتی نوع فرآیند تصفیه تعیین کننده و موثر است. درصورتیکه هدف دوم را در نظر داشته باشیم گزینه آخر را انتخاب خواهیم کرد و چنانچه هر دو هدف را مد نظر داشته باشیم گزینه اول مناسب تر به نظر می رسد.

به نظر من در طرح درازمدت فاضلاب پاوه باید هر دو هدف مد نظر قرار گیرند, یعنی ایجاد شبکه انتقال فاضلاب در مسیر "پاوه رود" تا پایین تر از هانه کوان و در آنجا احداث تصفیه خانه متمرکز مناسب تر می باشد, یعنی گزینه یک را بعنوان گزینه برتر پیشنهاد می دهم.