به گزارش خبرنگار کردپرس، مقام معظم رهبری یک بار دیگر با نامگذاری سال جدید نشان داد که همچنان دغدغه تولید در این کشور پابرجاست. دغدغه ای که از «جهاد اقتصادی» شروع شد و به «تولید ملی و حمایت از کار و سرمایه ایرانی» و «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» رسید و با «اقتصاد مقاومتی؛ تولید و اشتغال» و «حمایت از کالای ایرانی» ادامه یافت تا از «رونق تولید» با هدف استحکام بخشی زنجیره توسعه به «جهش تولید» رسید و در نهایت هم دست در دست «تولید؛ پشتیبانی ها، مانع زدایی ها» گذاشت تا که شاید بتوان کشتی به گل نشسته تولید را به راه انداخت.

هرچند رهبر انقلاب هر سال بر تحقق شعار سال تأکید می کنند و راهکارها را صراحتاً اعلام می دارند اما اینکه چرا آن طور که باید اهداف مدنظر شعار سال اجرایی نمی شوند نیازمند بررسی و واکاوی توسط کارشناسان اقتصادی است. در این میان رهبری به طور واضح به دلایل مهمی از جمله وجود موانع و حمایت نشدن ها اشاره کرده اند. حال چگونه می توان این موانع را برداشت و پشتیبانی ها را شکل داد، موضوعی است که کارشناسان اقتصادی در میزگرد مجازی کردپرس به آن پرداخته اند.

در این میزگرد «سعید سازش؛ کارشناس مدیریت اقتصادی»، «علی حقیقت بین؛ فعال اقتصادی و مدیر برنامه ریزی» و«مبین روشنی؛ فعال صنعتی و ناظر اجرایی صنایع» به بیان اظهارات خود پرداختند.

* همان طور که مطلعید رهبری بار دیگر مسئله تولید را مدنظر قرار داده و سال جدید را ادامه نامگذاری سال قبل دانسته و به دو نکته کلیدی مهمی همانند «پشتیبانی و مانع زدایی» از تولید اشاره کرده اند. این دو کلید واژه بارها و بارها توسط کارشناسان اقتصادی چون شماها چه در سال رونق تولید و چه در سال جهش تولید مورد بحث قرار گرفته؛ حال که شخص رهبری مستقیماً این موارد را مطرح کرده اند، پیش بینی شما برای برداشتن موانع و حمایت از تولید باتوجه به وضعیت اقتصادی کشور چیست؟

سعید سازش: ببینید آنچه در سخنان رهبر انقلاب دیده شد مربوط به زیرساخت های تولید بود. ما بارها گفته ایم که تولید زمانی روی چرخه اقتصاد به حرکت در می آید که تمامی شرایط برای آن فراهم باشد. خب قطعاً یکی از این شرایط برداشتن موانع و دیگری هم حمایت است؛ که این دو کاملاً به هم وصل اند و رهبری هوشمندانه این دو گزینه را کنار هم قرار داده اند چرا که اگر حمایت از تولید صورت گیرد قطعاً یکی از راه های حمایتی برداشتن موانع خواهد بود.

در پاسخ به سؤال شما که پیش بینی ما چیست... باید بگویم انتظار می رود در حوزه اقتصاد یک شفافیت شکل بگیرد و با این شفافیت قطع به یقین بسیاری از مشکلات مرتبط به حوزه تولید رفع خواهد شد.

علی حقیقت بین: سال 76 رئیس جمهوری وقت صراحتاً اعلام کردند که «ساختار اقتصادی کشور سالم نیست» و من هم دقیقاً همین نظر را دارم و تحلیلم از سخنان رهبری این است که تولید بهینه، اقتصاد سالم را به همراه خواهد داشت. حالا این ساختار ناسالم اقتصاد را چگونه می توان درمان کرد؟ قطع به یقین همان دو کلید واژه ای که رهبری گفته اند راه درمان است. «پشتیبانی و برداشتن موانع» دو گزینه ای که اگر برای رونق و جهش تولید در نظر گرفته شود می تواند اقتصاد را بهبود بخشد.

با این وصف پیش بینی من از شعار سال بخشی به تغییر دولت و ساختارهای دولت باز می گردد و بخشی هم به تغییرات اقتصادی مرتبط می شود اما در هر صورت هرچقدرم به این تغییرات خوش بین باشیم به نظر من تا زمانی که سخت گیری بانک ها، بروکراسی اداری، فساد و از همه مهم تر مدیریت نادرست در این ساختار رفع نشود نمی توان انتظار تحقق شعار سال را داشت.

مبین روشنی: ضمن تأیید نظرات دو بزرگوار؛ من اما می خواهم به سیاست های تولید اشاره کنم. سیاست هایی که به همین دو کلید واژه «موانع و پشتیبانی» پیوست می خورد. ببینید شما یک واحد تولیدی را تصور کنید که برای اینکه بتواند رونق بگیرد نیازمند تدوین یکسری سیاست های عادلانه از عرضه و تقاضا گرفته تا خرید آسان مواد اولیه و نقدینگی و کاهش مالیات و... است و در این میان اگر موانعی که این سیاست ها را نادیده می گیرند برداشته نشوند، پشتیبانی از تولید هم انجام نخواهد شد.

در واقع پیش بینی من این است که تا زمانی نگاه به تولید تغییر نکند نه می توان انتظار رونق تولید داشت نه جهش تولید و نه دلخوش به شعار سال بود.

* هر سه نفر به نوعی از ضعف زیرساختی در تولید و اقتصاد در کنار اصلاح سیاست ها و سیستم گفتید. آیا می توان این مسایل را جزء همان موانعی که رهبری عرض کردند، دانست؟ و چطور باید برداشته شوند؟

سعید سازش: قطعاً از موانع بر سر راه تولید هستند. اگر به وضعیت فعلی جامعه نگاهی بیندازیم باید بگویم در ساختار اقتصاد نیاز است به دنبال حداکثر کردن مطلوبیت (مصرف کنندگان) و حداکثر کردن سود (تولیدکنندگان) باشیم و در واقع یک نظم اقتصادی را پایه ریزی کنیم. این نظم اقتصادی وسیله ای است در جهت استفاده بهینه از منابع محدود برای حداکثر کردن مطلوبیت ها تا حد ممکن. اینجا یکی از مهم ترین فاکتورها برای نظم اقتصادی «تعیین قیمت» به عنوان یک پدیده اقتصادی برای محصولات است؛ قیمتی که هم سود تولیدکننده را تأمین کند و هم سود مصرف کننده را.

حالا چه کسانی برای مکانیسم قیمت و ایجاد نظم اقتصادی دخیل اند یک طرف مردم هستند و طرف دیگر مسئولان؛ مردم که براساس خواسته ها، ذائقه ها و مطلوبیت های فردی خود یک محصول را ناخواسته قیمت گذاری می کنند و بازار تقاضا را تغییر می دهند و مسئولان هم با برنامه ریزی و تعیین نرخ واقعی که سود هر دو طرف را در ترازوی عدالت قرار دهد، می توانند در این نظم اقتصادی نقش مؤثری داشته باشند.

علی حقیقت بین: موانع بسیاری از بزرگ تا کوچک بر سر راه تولید وجود دارد در اینجا به نظر من باید اولویت بندی کرد. وقتی در سیستم اقتصاد کشور برنامه ریزی درست نباشد و مطابق با آنچه در واقعیت بازار وجود دارد تصمیمات گرفته نشود، شکست اقتصادی به سادگی رخ خواهد داد. چرا مدام سیاست مداران فریاد می زنند که در کشور ایران انقلاب اقتصادی نشده؟! چون ساختار اقتصاد را هنوز نتوانسته اند مطابق به واقعیات بازار بنا کنند.

ببینید اگر در حوزه اقتصاد یک برنامه ریزی کارشناسی شده لحاظ می شد دیگر درگیر این وضعیت نابسامان نبودیم. باید زمانی که یک واحد تولیدی قصد آغاز فعالیت دارد چندین پروسه اقتصادی را برای آن در نظر گرفت از «مدیریت واحد» که تا چه میزان قدرت لازم برای پستی و بلندی در کار را دارد گرفته تا نیروهایی که به نام «کارگر» از آنان استفاده می کند اینکه آیا این نیروها آموزش های لازم را دیده اند یا نه، از میزان «نقدینگی» برای آغاز کار که آیا می تواند خط تولید واحد را سرپا نگهدارد گرفته تا توانایی «رایزنی در بازار رقابتی» اینکه عرضه با تقاضا همخوانی دارد یا نه، از تلاش برای «صادرات» و جلوگیری از واردات محصولات مشابه گرفته تا «ثابت نگهداشتن یکسری مشتری خاص» در مواقع بحرانی و مهمترین فاکتور که از نظر من بسیار اهمیت دارد یکی «کیفیت محصول تولیدی» است که باید براساس خواسته مشتری به آن توجه شود و دیگری «تبلیغ و بازاریابی» برای محصول است که به دور از بزرگنمایی و مطابق واقعیت باید باشد؛ همه این موارد اگر در سیستم در نظر گرفته شود می تواند تولید را رونق دهد و جهش آن را فراهم کند.

مبین روشنی: همه آنچه ما عنوان کردیم جزء موانع هستند. آنچه من در سال ها فعالیتم به عینه لمس کرده ام باز می گردد به اینکه در کشور ما به تولید با محوریت توسعه نگاه نمی شود و تنها جنبه اقتصادی و سود آن را می بینند و می توان گفت همین معضل اصلی است.

مشکل ما در این است که سیاست تولید را اشتباه معنا می کنیم. برای تولید باید برنامه داشت، نیروهای کار ماهر داشت، نقدینگی و حمایت های معنوی و مادی داشت و همان طور که دوستان گفتند مدیریت درست داشت. اصلی ترین مانع در کشور ما این است که هرکه ادعای تولید را دارد به نام تولید کننده می شناسیم این در حالی است که ابتدا باید یک ارزیابی شود که این فرد دارای چه شاخص هایی است و آیا قابلیت پیش بردن یک واحد تولیدی ولو کوچک را دارد؟! وقتی همان ابتدای کار به طور اصولی اقدام نمی شود و بدون هیچ گونه برنامه کارشناسی شده ای اجازه کار داده می شود قطعاً این واحد به بن بست می رسد چون که برنامه و هدفی که براساس نظارت کارشناسی شده باشد ندارد.

چرا همه واحدهای صنعتی ما در حال راکد شدن یا تعطیلی هستند؟ چون مدیریت ندارند و کارشناسی پیش نرفته اند.

* اکثر تولید کنندگان یکی از موانع اصلی برای پیشرفت در کار خود را بانک ها می دانند. همان طور که آقای حقیقت بین گفتند بانک ها بسیار به تولیدکننده سخت می گیرند و منجر به ضرر و زیان بسیاری از تولیدکنندگان شده اند. سؤالم این است چرا بانک ها با تولید و تولید کننده همراه نیستند و چطور می توان این مانع بانکی را برداشت؟

علی حقیقت بین: همراه نیستند چون همه چیز را به مادیات وصل می کنند و به دنبال توسعه نیستند و فقط همان سیستم بانکی را نگاه می کنند. تولید کننده اگر از پیچ و خم بروکراسی اداری هم بگذرد از هفت هزار خان بانک ها نمی تواند به راحتی بگذرد و معلق می ماند که چه کند!

تنها راه برای گذر از موانع بانکی این است که ابتدا باید بانک ها از آیین نامه داخلی که دارند دل بکنند و به قانونی که دولت برای تولید وضع می کند پایبند باشند. اینکه بانک ها خود را از دولت جدا می دانند نه منطقی است و نه پذیرفتنی! همچنین باید بتوان بانک ها را از نگاه مادی به تولید کننده به نگاه توسعه محور با دو تأکید افزایش شغل و تولید ثروت در جامعه سوق داد تا تولید کننده اطمینان خاطر داشته باشد حتی اگر روزی دچار مشکل شد حداقل بانک نگاه مادی روی آن ندارد.

مبین روشنی: سخنرانی دیدم از امام جمعه شهرستان قروه که نظام بانکی را یک سیستم پر ایراد دانسته بودند. باید بگویم سیستم بانکی در کشور ما نه تنها همراه تولید کننده نیست بلکه بزرگترین ضربه را همیشه به تولید و تولیدکننده می زند. شما نگاه کنید در همین قروه چه تعداد کارخانه تولیدی به دلیل بدهی به مصادره بانک درآمده اند... چرا باید بانک در ازای بدهی خود را مجاز به مصادره یک کارخانه بداند؟ آیا نمی شود قانون بانکی کمی خم گردد و به کمک تولیدکننده بیاید؟!

اینجا باید چند عامل مهم برای برداشتن مانع بانکی مدنظر قرار داد. ابتدا رویکرد خودمختاری بانک ها را باید تغییر داد و آنان را ملزم به اجرای قانون دولت کرد تا دیگر در برابر سنگ اندازی ها بهانه آیین نامه داخلی نداشته باشند. در ادامه ارتباط مستقیم بانک با تولید باید قطع شود. چطور؟ برای تولید یک سیستم مالی اختصاصی در نظر گرفته و از حیطه بانک ها هم خارج گردد و به دست مجموعه ای دیگری سپرده شود و برای این کار به نظر من اگر بخواهیم تولید به معنای واقعی شکل گیرد و تولید ثروت و اشتغال و در نهایت توسعه را به همراه داشته باشد باید یک مجموعه ویژه تولید در هر استان به طور جداگانه و در هر شهرستان به صورت اختصاصی دایر گردد و این مجموعه تنها به حوزه تولید و سرمایه گذاری در کنار رفع موانع بپردازد. البته این مجموعه مثل پنجره واحد سرمایه گذاری که تمام ایراد داشت، نباشد بلکه این مجموعه باید با محوریت تولید و با هدف تحقق شعار سال تشکیل شود.

سعید سازش: بنده ضمن تأیید هر آنچه گفته شد لازم می دانم بگویم بانک ها نیازمند یک خانه تکانی هستند. خانه تکانی از این نظر که قانون نظام بانکی را باید تغییر داد و آن نگاه های ضد تولید در این قانون برداشته شود.

دولت اگر می خواهد تولید به معنای واقعی شکل بگیرد همان طور که دوستان گفتند باید خودمختاری بانک ها حذف و یک قانون ویژه حمایت از تولید تدوین گردد و برای این کار لازم است مجلس ورود کرده و این قانون را در پشتیبانی از تولید و تولید کننده وضع کند.

* اشاره شد به مجلس... در حوزه تولید نمایندگان مجلس چه نقشی دارند و چگونه می توانند در تحقق شعار سال کار کنند؟

سعید سازش: همان طور که در پاسخ به سؤال قبل اشاره کردم نمایندگان مجلس می توانند با تدوین یک قانون حمایتی از تولید و البته نظارت بر اجرای آن در حمایت از تولید نقش داشته باشند. وقتی یک قانون منسجم لازم الاجرا در حوزه تولید وجود داشته باشد به سادگی می توان برای برداشتن موانع و پشتیبانی کردن قدم برداشت.

مبین روشنی: قطع به یقین یکی از اصلی ترین وظایف برای تحقق شعار سال بر عهده نمایندگان مجلس است. همان طور که آقای سازش گفتند یکی از وظایف نمایندگی قانون گذاری است خب در حوزه تولید هم اگر قانونی خاص داشته باشیم دیگر هر اداره و نهادی اجازه دخالت و تصمیم گیری به خود را نمی دهد و تولید کننده دچار سردرگمی نمی شود.

علی حقیقت بین: بنده هم با نظرات دوستان موافقم اما در اینجا جدای از قانون گذاری، نمایندگان مجلس وظیفه نظارتی هم دارند و حتی اگر قانونی تدوین نشود نمایندگان می توانند بر نحوه اجرای اهداف شعار سال توسط مسئولان نظارت کنند و هرجا نیاز به اصلاح بود ورود داشته باشند و این نیست که فقط در نقش قانونگذار حضور یابند. در هر صورت مجلس یک نهادی است که می تواند در همه امور نقش داشته باشد.

* بپردازیم به مسئله مهمی که تولید را بسیار به چالش می کشد. فساد؛ مسئله ای که در حوزه تولید ریشه کرده و باعث تعطیلی بسیاری از واحدهای تولیدی در همه حوزه ها شده و در واقع باید گفت بروز فساد یکی از مهمترین موانع در تولید است. در این زمینه چه راهکاری می توان داشت؟

مبین روشنی: فساد در هر زمینه ای منجر به شکست می شود. در واقع فساد نقض اعتماد افراد ذینفع به صاحبان مناصب در هر تشکیلاتی است. خواه این تشکیلات دولتی، شرکتی یا حتی غیردولتی باشد.

تاریخ را اگر نگاهی بیندازیم کشورهای بسیاری را می بینیم که با فساد گسترده نابود شده اند. فساد در هر کجا رخنه کند باعث بروز اختلال در آن سیستم می شود و اینجاست که باید گفت فساد با ایجاد مانع در اجرای مقررات می تواند در تصمیمات دولت هم بی نظمی ایجاد کند و در این میان بررسی ها نشان می دهد که پیامدهای اقتصادی فساد به این بستگی دارد که فساد بر چه تصمیماتی تأثیر می گذارد.

با این وجود اگر بخواهیم یک سیستم اقتصادی کارآمد و تولید توسعه محور داشته باشیم باید از بروز هرگونه فسادی جلوگیری کنیم و بهترین کار در این است که سیاست های اقتصاد و تولید را در سایه بازاری توانمند تدوین کنیم.

سعید سازش: در کل وجود فساد مانع پیشرفت است. در حوزه تولید ابتدا باید «بازار سایه» را حذف کرد و از هرگونه مواردی که منجر به تشکیل این نوع بازار فسادخیز می شود جلوگیری به عمل آورد و در واقع با حذف بازار سایه است که توسعه تولید با اقتصادی سالم و بازاری مبتنی بر نیازسنجی و قیمت گذاری بهینه شکل می گیرد.

البته بگذارید بازار سایه را بازتر کنم. بازار سایه که همان بازار پنهان است برای یکسری موارد نادرست از جمله پیمان ها، مناصب دولتی و پروانه های دولتی و... کار می کند و فساد را به چرخه وارد می سازد.

شما تصور کنید یک تولید کننده وقتی اسیر سیستم بروکراسی اداری می شود ناخواسته در این بین به یکسری پیشنهادات نادرست هم بر خورد می کند و اینجاست که ریشه فساد اندک اندک ریشه می کند و در نهایت تولیدکننده برای اینکه رسوا نشود ناخواسته این ریشه را آبیاری می کند و سپس این فساد است که در اصل تولید را مدیریت می کند. حالا این بخش بسیار کوچکی از فساد در حوزه تولید است و در کل برای برداشتن این موانع همان تشکیل یک سیستم جداگانه برای روال کار تولید از ابتدا تا انتهای کار بهترین اقدام قانونی است.

علی حقیقت بین: در هر کاری اگر فساد رخنه کند بر کیفیت آن کار اثر می گذارد. در حوزه تولید هم نه تنها فساد کم نیست بلکه روز به روز هم در حال افزایش است. ما یک طرف با سیستم اداری روبرو هستیم که خود دیوار به دیوار فساد حرکت می کند و یک طرف هم با سیستمی روبرو هستیم که به دنبال توسعه می گردد آن هم در این بلبشوی فسادی که امروزه بسیار از آن سخن گفته می شود.

در طی سال ها مطالعات صورت گرفته هنوز کارشناسان و پژوهشگران موفق نشده اند میزان رفاه و درستکاری در توسعه اقتصادی را بسنجند و هرآنچه نتیجه گرفته شده با ابهام فراوان است.

به گفته «پروفسور هاجون چنگ» در کتاب «نیکوکاران نابکار» توسعه اقتصادی کاهش فساد را آسان تر می کند و در کل کاهش فساد بستگی زیادی به تلاش های آگاهانه دارد.

دقت کنید این اقتصاددان هم از حذف فساد نمی گوید تنها به کاهش فساد اشاره می کند. این یعنی برداشت مانع بزرگی چون فساد که نه تنها ریشه بلکه شاخص و برگ های بسیاری در همه جا دارد چندان امکان پذیر نیست ام هرس درخت های فساد با هوشیاری حتمی است.

این هوشیاری چطور باید باشد؟ خب به ساختارهای فراوانی بستگی دارد اما یکی از مهمترین ارکان این ساختار استفاده از نیروی انسانی سالم با عزت نفس بالاست. نیرویی که آن قدر سالم باشد که در برابر وسوسه انگیزترین درخواست ها هم سر خم نکند حتی اگر برای او گران تمام شود؛ با وجود این نیروها می توان سیستمی را تشکیل داد که دیگر راه رشوه، بده بستان و رانت و ... سد شود و در یک مسیر قانونی همه کارها پیش رود.

* به عنوان آخرین سؤال... نقش مردم به عنوان مصرف کننده برای توسعه تولید چه میزان است؟

علی حقیقت بین: مردم که اصلی ترین بخش تأثیرگذار در حوزه تولید به شمار می روند هم در برای تعیین قیمت ها و هم برای بازار عرضه و تقاضا؛ اگر یک تولیدکننده بتواند محصول خود را براساس نیاز بازار و سلایق مردم بسنجد شک نکنید موفق خواهد شد. بنا بر علم اقتصاد بازار هرجا مصرف کننده راضی بوده محصول تولیدی رونق بیشتری داشته و به عکس هرجا مصرف کننده از خرید خود اکرا داشته شکست آن محصول رقم خورده است. و در این میان آگاهی مردم نسبت به محصولی که خریداری می کنند بسیار اهمیت دارد و مثل همه حوزه ها در حوزه تولید اگر مصرف کننده نسبت به حق و حقوق خود هوشیار باشد می تواند از بروز هرگونه تخلف و یا فساد در تولید جلوگیری کند. نمونه بارز این شناخت حق و حقوق را می توان در توجه به تاریخ مصرف محصول، کیفیت محصول، تقلبی نبودن آن و قیمت مناسب و ... دید.

سعید سازش: بنده در سؤال دوم تا حدودی به این مقوله اشاره کردم و گفتم بخشی از نظم اقتصادی به دست مردم انجام می شود. مردم وقتی بدانند خرید و توجه آنان به یک محصول تولیدی تا چه میزان در تولید آن محصول تأثیر می گذارد قطعاً حساسیت های خود را بیشتر می کردند. در واقع بازار تقاضا دست مردم است و آنان هستند که تعیین می کنند یک تولید کننده چه محصولی با چه کیفیتی و با چه قیمتی را به بازار عرضه کند.

مبین روشنی: جدای از آنچه گفته شد به نظر من مردم علاوه بر اینکه در بازار عرضه و تقاضا به همراه کیفیت و قیمت محصول و در کاهش فساد نقش دارند با خرید محصول داخلی که ارزیابی و کیفی سنجی شده می توانند در توسعه تولید مؤثر باشند و باعث افزایش فروش و چرخش زنجیره تولید تا مصرف شوند./

* تهیه و تنظیم: زیبا امیدی فر