به گزارش خبرنگار کردپرس، پیشتر که می نوشتیم؛ «دریاچه ارومیه را باران احیا کرد یا دولت؟»، به مذاق ستاد احیای دریاچه ارومیه خوش نمی آمد و هر بار عملکرد خود را در قالب اقدامات عریض و طویلی ارائه می دادند.

تا اینکه رییس سازمان حفاظت محیط زیست کشور سال گذشته بر این ادعا صحه گذاشت و گفت: «ما برای احیای دریاچه ارومیه شق‌القمر نکردیم و اینکه می‌گویند اگر باران نمی‌بارید، دریاچه نیز احیا نمی‌شد، درست است. در واقع دریاچه ارومیه برای احیا نیاز به آب داشت و هرچه قدر هم که سرمایه‌گذاری می‌شد، دریاچه ارومیه احیا نمی‌شد».

اکنون تراز فعلی دریاچه ارومیه ۱۲۷۱.۴۳ است و دریاچه ۶٠ سانتی متر عمق یافته و از حجم و وسعت آن نیز نسبت به سال گذشته کاسته شده به نحوی که سال قبل حجم آب دریاچه ٤.٧١ میلیارد متر مکعب بود، اما امسال این میزان به ٣.٨١ میلیارد متر مکعب رسیده است. وسعت دریاچه هم از ٣١١٢ کیلومتر مربع به ٢٩١٧ کیلومتر مربع کاهش یافته است.

کاهش بارندگی ها اصلی ترین پروژه ستاد احیای دریاچه ارومیه را تحت تاثیر قرار داد

کاهش حجم و وسعت دریاچه ارومیه در پی کاهش بارندگی های سال زراعی جاری رخ داده است. این موضوع اصلی ترین پروژه حال حاضر ستاد احیای دریاچه ارومیه یعنی رهاسازی آب از سدهای حوضه های آبریز دریاچه را هم تحت تاثیر قرار داده و باعث شد در پی کاهش بارندگی، عملیات رهاسازی آب سدها به دستور وزارت نیرو متوقف شود.

مجموع بارندگی سال زراعی استان تا ٣٠ فروردین سال جاری، ۲۰۵.۹ میلی متر است که نسبت به بلند مدت ۱۶ درصد کاهش و نسبت به آمار مشابه سال قبل ۲۷ درصد کاهش داشته است.

بارندگی ثبت شده در حوضه آبریز دریاچه ارومیه هم ۱۲۳ میلی متر است، که نسبت به بلندمدت ۲۴ درصد کاهش و نسبت به آمار مشابه سال قبل ۳۰ درصد کاهش داشته است.

با این وضعیت اغلب نقاط استان بر اساس شاخص های خشکسالی، طی ۶ ماهه گذشته در وضعیت خشکسالی نسبی قرار گرفته اند، همچنین ذخایر برفی و آبی تامین کننده سدهای استان در سال آبی جاری کاهش یافته و در برخی موارد به نصف سال گذشته رسیده است.

رهاسازی آب به دریاچه ارومیه کشاورزی را تهدید می کند

یکی از مهمترین موارد تامین کننده آب سدهای استان، ذخایر برفی است که این رقم امسال با کاهشی ۵۰ درصدی نسبت به سال گذشته به ۲۳۱ میلیون مترمکعب رسیده است. این در حالی است که در زمان مشابه سال گذشته، میزان ذخیره برفی در آذربایجان غربی ۴۵۸ میلیون مترمکعب بود.

به گفته معاون حفاظت و بهره برداری شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی؛ ورودی مخازن ٧ سد حوضه آبریز دریاچه ارومیه، طی سال جاری۸۸۰ میلیون مترمکعب بوده در حالی که در مدت مشابه سال گذشته یک میلیارد و ۲۵۰ میلیون مترمکعب ورودی به سدها ثبت شده بود.

بنا بر این آمار؛ برای حوزه آب شرب و کشاورزی در استان، ذخیره ۸۷۸ میلیون مترمکعب آب ضروری است که با توجه به این امر، در صورت رهاسازی آب به سمت دریاچه ارومیه، با مشکل جدی در این بخش ها مواجه خواهیم شد.

لاپوشانی ناکامی ها ستاد احیای دریاچه با اصرار به رهاسازی آب

اما ستاد احیای دریاچه ارومیه این موضوع را قبول نمی کند و همچنان خواستار تدوام رهاسازی آب به دریاچه است. در حالی که ذخایر آب سدها و ذخایر برفی کاهش 50 درصدی دارند، ولی انگار ستاد احیا می خواهد از این طریق ناکامی های خود را لاپوشانی کند.

اصرار بیش از حد و مکاتبات فراوان با وزارت نیرو جهت کسب موافقت این وزارت با رهاسازی دوباره آب سدها، نشان می دهد تنها گزینه رساندن آب به دریاچه از سوی ستاد همین آب سدهای حوضه آبریز هستند و غیر از این پروژه ی دیگری پیدا نیست.

تونل انتقال آب سد کانی سیب هم که از آن به عنوان بزرگترین پروژه احیای دریاچه نام برده می شود و با افتتاح آن قرار است، سالانه نزدیک به ۶۵۰ میلیون مترمکعب آب روانه دریاچه ارومیه شود، از سال گذشته تا کنون بارها وعده افتتاح آن به دلیل مشکلات اجرایی عقب افتاده است.

آخرین بار در بهمن ماه سال قبل، معاون رییس جمهوری و رییس سازمان برنامه و بودجه گفت: «پروژه عظیم انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه با وجود برخی مشکلات فنی تا خرداد سال آینده افتتاح خواهد شد».

برای این پروژه بیش از 3 هزار میلیارد تومان هزینه شده است و بنا به گفته مسئولان استانی اگر با هزینه های امروز محاسبه گردد 12 هزار میلیارد تومان دولت برای این پروژه اعتبار تخصیص داده است.

باران دریاچه را احیا کرد یا دولت؟

پس با وجود این، در کنار سایر اقدامات زیر ساختی در حوزه احیای دریاچه، تا افتتاح پروژه تونل انتقال آب کانی سیب، تنها راه حفظ میزان آب موجود در دریاچه همان رهاسازی آب سدهای حوضه آبریز است که ستاد احیا بسیار به آن دل بسته است.

اما شرایط جوی و کاهش بارندگی ها امسال این اجازه را نمی دهد و گفته مشهور باران دریاچه را احیا کرد یا دولت؟ دوباره بر سر زبان ها افتاده است.

تاکنون یک سوم راه برای احیای کامل دریاچه طی شده و تنها بخشی از آن در حال حاضر احیا شده است. اما قرار نیست حفظ دریاچه به هر قیمتی تمام شود!

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه معتقد است؛ «٢ میلیارد و ۵۷۸ میلیون متر مکعب میزان حق آبه ای است که وزارت نیرو به سمت دریاچه رهاسازی کرده درحالی که سالانه نیازمند سه هزار و ۴۲۶ میلیون مترمکعب آب برای رسیدن به تراز اکولوژیک دریاچه هستیم».

مسعود تجریشی، اکنون منتقد عملکرد وزارت نیرو درخصوص پرداخت حق‌آبه دریاچه ارومیه شده و می گوید: «متاسفانه طی سال آبی ۱۴۰۰- ۱۳۹۹ دریچه سدها را به روی ارومیه بسته و اجازه نداده‌اند آبی به دریاچه برسد. حق‌آبه دریاچه ارومیه طی سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹، ۶۴۰ میلیون مترمکعب برآورد شده بود که از این میزان تنها حدود ۱۶۰ میلیون مترمکعب به دریاچه ارومیه پرداخت شده است».

این میزان شامل ۱۳۲میلیون مترمکعب آب از سد بوکان، 26 میلیون مترمکعب از سد مهاباد، ۲میلیون مترمکعب از سد شهرچای ارومیه، ۵ میلیون متر مکعب از سد دریک سلماس و ۵۵ میلیون مترمکعب از سد حسنلو بوده است.

دوگانگی مجدد سیاست های ستاد احیای دریاچه و مصوبات سلیقه ایی!

مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه این میزان رهاسازی از آب را ناکافی دانسته و با اشاره به مصوبات شورای عالی آب و ستاد احیای دریاچه ارومیه می گوید: «آب شرب و پرداخت حق‌آبه محیط زیست باید در اولویت وزارت نیرو باشند اما متاسفانه وزارت نیرو به تعهدات خود در این زمینه و البته مصوبات قانونی عمل نکرده است».

او تاکید می کند: «در این باره سازمان حفاظت محیط زیست با وزیر نیرو و مدیران استانی مکاتبه کرده اما بی‌فایده بوده است، تا زمانی که خلاهای قانونی درخصوص حق‌آبه‌های زیست محیطی داشته باشیم، وضعیت همین خواهد بود و با کاهش بارش‌ها در کشور تضاد منافع بین بهره‌برداران و محیط زیست بیشتر می‌شود.»

گفته های مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه و انتقادش از وزارت نیرو در خصوص عدم تخصیص حق آبه دریاچه ارومیه و اولویت پرداخت حق‌آبه محیط زیست توسط وزارت نیرو، در حالی است که در سال های گذشته ستاد احیای دریاچه ارومیه به بهانه حفظ دریاچه از پرداخت حق آبه تالابه های بین المللی استان جلوگیری می کرد و تالاب ها در بسیاری از فصول سال خشک بودند و دو سال متوالی هیچگونه حق آبه ایی دریافت نکردند!

آیا تالاب های بین المللی است جز محیط زیست نبودند که از دریافت حق آبه محروم شدند؟! پس چرا آن زمان که زور وزارت نیرو به ستاد احیای دریاچه نمی رسید کسی از اهمیت حق آبه محیط زیست و مصوبات قانونی سخنی نمی گفت؟!

حق آبه ایی که راهی آذربایجان شرقی می شود؛ ستاد احیای دریاچه چرا ساکت است؟!

از سویی دیگر ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال های گذشته به بهانه رهاسازی آب به دریاچه، حق آبه کشاورزان آذربایجان غربی را هم کاهش داده است. اما در عین حال به بهانه های واهی همین حق آبه دریاچه را برای شرب و صنعت! راهی آذربایجان شرقی می کند و اکنون نگران خشک شدن آب دریاچه و تهدید زندگی 15 هزار نفر در تبریز است!

این معادله کاملا نابرابر است اما ستاد احیای دریاچه ارومیه دوست ندارد که این نابرابری در عملکرد خود را ببیند.

در حال حاضر ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب دو رودخانه (زرینه رود و ارس) در استان آذربایجان غربی برای مصارف کشاورزی و صنعت به بهانه ی آب شرب به آذربایجان شرقی انتقال داده می شود.

۳۰۰میلیون مترمکعب سالانه از زرینه رود و ۳۰۰ میلیون مترمکعب دیگر هم از رود ارس که حقابه دریاچه ارومیه است اما برای شرب و صنعت راهی آذربایجان شرقی می شود و این مسئله بارها مورد اعتراض استاندار و نمایندگان مجلس بوده است.

استاندار آذربایجان غربی هم در روزهای پایانی سال گذشته از تخصیص حقابه دریاچه ارومیه از رودخانه ارس به سایر مصارف انتقاد کرد و خواستار توجه ستاد احیای دریاچه ارومیه و وزارت نیرو به این امر شد تا آینده این نگین آبی با خطر مواجه نشود.

کاهش حق آبه کشاورزی آذربایجان غربی و کارنامه ناموفق ستاد احیای دریاچه

این موضوع حتی مورد انتقاد معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی هم قرار گرفته بود. معاون وزیر در سفر به آذربایجان غربی بیان کرد: «ستاد احیای دریاچه ارومیه سهمیه بخش کشاورزی را کاهش داده است. با این حال سهمیه حق آبه بخش کشاورزی نباید از محل خروج سدها تعیین شود و پرت آب در مسیر کانال طبق مصوبه وزارت نیرو نباید به حساب بخش کشاورزی در نظر گرفته شود.»

علی مراداکبری تاکید می کند: «اقدامات ستاد احیای دریاچه ارومیه در کاهش مصرف آب، کشاورزان را متضرر ساخته است. این فشاری که در احیای دریاچه ارومیه بر بخش کشاورزی وارد شد، بیش از حد انتظار بود!».

در واقع، ستاد احیای دریاچه ارومیه سالانه 8 درصد حق آبه بخش کشاورزی را کم کرده است، در حالی که مقرر بود میزان آب بخش کشاورزی متناسب با اجرای طرح های آبیاری تحت فشار کاهش یابد ولی این تناسب هم‌خوانی ندارد!

با این وصف؛ مدیر دفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه نگران است که عملا حق‌آبه دریاچه ارومیه طی امسال از دست رفته است چراکه اکنون فصل کشاورزی است و اگر آب به سمت دریاچه ارومیه رهاسازی شود، کشاورزان آن را مصرف خواهند کرد.

مدیران ستاد احیای دریاچه ارومیه که منتقد عدم اجرایی شدن مصوبات مربوطه هستند می توانند با نگاهی به کارنامه خود اهمیت میزان هدر رفت آب را در این سال خشکسالی بهتر و بیشتر ببینند.

انتقادها در خصوص لزوم بازنگری سیاست های سخت گیرانه ستاد احیای دریاچه ارومیه در کاهش آب مصرف کشاورزی و صنعت در آذربایجان غربی از مسئولان این استان به سطح وزارت خانه هم رسیده است، اما در طول این سال ها ستاد احیا کوچکترین اهمیتی به انتقادات نداده و سخت گیری آن در کنار متضرر ساختن کشاورزی و صنعت در آذربایجان غربی، شامل حال آذربایجان شرقی نشده است و اکنون بیشترین نگرانی دفتر استانی ستاد احیای دریاچه در آذربایجان غربی متوجه مردم تبریز است اما کشاورزی و صنعت ناکام مانده در آذربایجان غربی کمترین اهمیتی برای این ستاد و مدیران آن نداشته است.

اکنون هم با وجود کاهش ذخایر آبی و برفی در این استان همچنان خواهان رهاسازی آب به دریاچه ایی هستند که سیری ناپذیر است و همچنان بر عمق آن افزوده می شود.

صرفه جویی ۴۴۸ میلیون مترمکعبی آب در بخش کشاورزی استان آذربایجان غربی از سال ۹۳ تا کنون انجام شده، اما حق آبه افزایشی نیافته و کشاورز آذربایجان غربی در این سال بی آب نگران انتقال سهم زمینش به دریاچه ارومیه است!

کلید خوردن تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه در مجلس

در این شرایط نایب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی از کلید خوردن طرح تحقیق و تفحص از عملکرد مالی، اداری و اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه در مجلس خبر داده است.

به گفته جلال محمودزاده در این طرح؛ عملکرد مالی و اداری ستاد احیای دریاچه ارومیه از بدو تاسیس تاکنون، دریافتی ها و نحوه هزینه کرد، سفرهای خارج از کشور، حسابرسی های مالی طرفین قرارداد ستاد احیا، میزان اعتبار دریافتی از دولت و نحوه هزینه کرد آن، قوانین و بخشنامه های ستاد احیا و اقدامات اجرایی برای احیای دریاچه و ... مورد بررسی قرار می گیرد.

او با اشاره به اینکه بیشترین اعتبار ستاد احیای ارومیه به استان آذربایجان شرقی اختصاص می یابد می گوید: «به نظر می رسد، دیدگاه جناب کلانتری، به عنوان دبیر ستاد احیای دریاچه ارومیه، دیدگاهی استانی است، زیرا ایشان خودشان اهل آذربایجان شرقی هستند. در حالی که دریاچه ارومیه به دیدگاهی فراملی احتیاج دارد و با نگرش های استانی نمی‌توان نسبت به احیای دریاچه خوش‌بین بود»./

گزارش/ تانیا شعفی

در کردپرس بیشتر بخوانید؛

فشار ستاد احیای دریاچه ارومیه در راستای مصرف آب کشاورزان را متضرر ساخت

طرح تحقیق و تفحص از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه کلید خورد

صدای بلند اعتراض بر سر ستاد احیای دریاچه ارومیه / آذربایجان غربی آب می خواهد!