کردپرس: با اعلام نتایج بازشماری آراء انتخابات پارلمانی عراق و عدم تغییر در نتایج اولیه‌ و تایید آن از سوی دادگاه‌ فدرال، تلاش ها در راستای تشکیل فراکسیون بزرگتر پارلمانی و تعیین نخست وزیری برای چهار سال آینده‌ عراق همیشه‌ نا آرام، وارد مراحل نهایی و سرنوشت ساز شد.

در این میان، کُردها به‌ ویژه‌ احزاب دمکرات (پارتی) و اتحادیه‌ میهنی (یکیتی) عزم خود را برای حضور جدی تر در بغداد جزم کرده‌ و از آغاز فصل جدیدی از سیاست ورزی کُردی در عراق سخن می گویند. دو حزب، به‌ ویژه‌ پارتی، باب گفتگوهای جدی با احزاب و شخصیت های عراقی، حتی آن هایی را که‌ پیش تر به چشم دشمن می دیدند، گشوده اند.

کردپرس برای تحلیل تحولات سیاسی مربوط به‌ تشکیل دولت جدید عراق و جایگاه‌ و مواضع احزاب حاکم و اپوزیسیون اقلیم کردستان مصاحبه‌ ای را با مسعود عبدالخالق رئیس موسسه‌ مطالعاتی - رسانه‌ ای standardkurd و کارشناس مسائل عراق صورت داده است که در ادامه می خوانید:

کردپرس: با توجه به رویدادهای سال 2017 عراق در ارتباط با کردها از جمله رفراندوم و وقایع کرکوک و دیگر مسائل مربوطه، به عقیده شما انتخابات پارلمانی عراق در 12 می 2018 تغییری در جایگاه تضعیف شده کردها در این کشور داد؟

مسعود عبدالخالق: بدون شک پس از برگزاری رفراندوم استقلال در سال 2017 جایگاه کردها در عراق بسیار تضعیف شده است. دلیل آن نیز بی اعتنایی رهبری سیاسی اقلیم کردستان به درخواست کشورهای دوست در منطقه و جهان برای عدم برگزاری رفراندوم بود. شکست رفراندوم جایگاه کردها در عراق، خاورمیانه و جهان را بسیار تضعیف کرد.

از سوی دیگر، موجب بروز انشقاق بزرگی در اقلیم کردستان میان احزاب سیاسی شد. همزمان شاهد نوعی تبعیض و بی عدالتی میان اقشار مختلف جامعه کردستان هستیم. در اقلیم کردستان طبقه ای بسیار ثروتمند هستند و منابع این سرزمین را به غارت برده اند و در مقابل؛ شاهد حضور طبقه ای تهی دست و فقیر هستیم و امیدی به بهبود وضعیت موجود نیست. در مجموع، جایگاه اقلیم کردستان ضعیف است و روند تضعیف نیز ادامه دارد. مواضع و سیاست های اقلیم کردستان به ویژه در روابط با بغداد مثل سابق نیست. پیشتر اکثر دولت های عراق پس از توافق های سیاسی در اربیل تشکیل می شدند، اما هم اکنون و پس از انتخابات پارلمانی 12 می شاهدیم که هیئت های مشترک هر دو حزب دمکرات و اتحادیه میهنی و یا هیئت های هر یک از این احزاب تاکنون 7 بار به بغداد سفر کرده اند، اما استقبال در خوری از آن ها صورت نمی گیرد. دلیل این امر نیز تضعیف جایگاه کردها در کشور است.

کردپرس: با توجه به بحران سیاسی موجود در عراق به عقیده شما گفتگوهای دو حزب دموکرات و اتحادیه میهنی در بغداد در ارتباط با تشکیل دولت جدید نتیجه بخش خواهند بود؟

مسعود عبدالخالق: بدون شک گفتگوها در بغداد به نتیجه خواهند رسید. بحران سیاسی در عراق مربوط به دهه اخیر نمی باشد، بلکه از سال 1921 که این کشور تشکیل شده است ‌ در بحرانی همیشگی به سر برده است. به همین دلیل باید بحران کنونی را مسئله ای عادی بدانیم. بدون شک پس از رای نهایی دادگاه فدرال در خصوص سلامت انتخابات و ادعاهای مربوط به انجام تقلب در آن، دولت جدید تشکیل خواهد شد. کردها نیز در جایگاه قدرتمندی قرار ندارند که بتوانند در روند تشکیل دولت مشکل آفرینی کنند و شروط اعلامی آن ها هم به دلیل تضعیف جایگاهشان چندان دشوار نخواهد بود و به نظرم آسان ترین گفتگوها برای تشکیل دولت با کردها خواهد بود.

کردپرس: تاکید حزب دمکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان بر تضمین اجرایی شدن مطالبات کردها در دولت جدید عراق است، تحلیل شما در این باره چیست؟

مسعود عبدالخالق: دو حزب دمکرات و اتحادیه میهنی چندین بار این ادعا را مطرح کرده اند، اما به عقیده من چنین نخواهد بود. هیمشه این گونه بوده است که مطالبات این دو حزب از مطالبات ملی به مطالبات حزبی و شخصی تقلیل خواهد یافت، این مسئله 27 سال است که تکرار می شود، به ویژه در حال حاضر که دو حزب هیچ کارت فشاری برای تحقق مطالبات خود در بغداد در دست ندارند. به عقیده من به جز چند منصب دولتی و بودجه ای برای اقلیم کردستان نخواهند توانست دستاورد دیگری داشته باشند. پیشتر که جایگاه آن ها در عراق قوی تر بود، بغداد ضعیف و کردها از پشتیبانی جهانی برخوردار بودند نتوانستند اقدامی در راستای تحقق و تضمین حقوق کردها انجام دهند، حال که در موضع ضعیفی قرار گرفته اند چگونه خواهند توانست مطالبات کردها را بر دولت جدید عراق تحمیل کنند.

کردپرس: آرایش سیاسی احزاب وائتلاف ها در عراق نیز از وجود انشقاق بزرگ میان احزاب به ویژه شیعیان حکایت دارد و این نیز از سوی ناظران سیاسی به عنوان فرصتی برای کردها در راستای تحمیل خواسته های خود به آن ها در تشکیل دولت جدید تحلیل می گردد، آیا حزب دمکرات و اتحادیه میهنی با اشراف به این وضعیت، به تحقق مطالبات کردها در دولت جدید خوشبین نیستند؟

مسعود عبدالخالق: بله، وضعیت موجود برای کردها یک فرصت است، اما مسئله این است که آن ها در بغداد دولت هستند و ما در چنین وضعیتی نیستیم و بدتر از آن، این که رهبری سیاسی کُرد فاقد توانایی برای استفاده از فرصت ها است. طی سال های گذشته شاهد فرصت هایی طلایی بودیم که این رهبری نتوانست کمترین بهره را از آن ها ببرد. من امیدی به این رهبران سیاسی برای استفاده از فرصت ها ندارم. اگر در نتیجه انتخابات پارلمانی عراق شاهد تغییرات در اقلیم کردستان بودیم و اپوزیسیون پیروز می شد و شاهد حضور رهبری سیاسی جدید در اقلیم کردستان می بودیم، امیدی به استفاده از فرصتی که به آن اشاره کردید، داشتم، اما هیچ امیدی به این رهبری سیاسی ندارم که 27 سال است قدرت را در اقلیم کردستان در دست دارد و نخواهد توانست هیچ دستاوردی داشته باشد.

کردپرس: حزب دمکرات و اتحادیه میهنی کردستان از وجود پروژه ای ملی برای تشکیل دولت جدید عراق سخن می گویند، این پروژه چیست و دلیل تاکید آن ها بر ضرورت وجود چنین پروژه ای چیست؟

مسعود عبدالخالق: پیش تر و چندین بار شاهد تشکیل دولت جدید عراق و توافق میان ائتلاف ها و احزاب سیاسی برای تشکیل دولت در اربیل و نقش آفرینی کُرد در این موضوع بودیم. دو حزب حاکم اقلیم کردستان در آن موقعیت نتوانستند دستاوردی داشته باشند، هم اکنون که شرایط به ضرور کردها تغییر کرده است چگونه خواهند توانست دستاوردی داشته باشند. پروژه ای برای تشکیل دولتی به دور از وابستگی ها و تعلقات طائفی در عمل وجود ندارد و بر آن نیز پافشاری نخواهند کرد و همان گونه که پیشتر اشاره کردم در نهایت بر سر برخی دستاوردهای شخصی و حزبی توافق خواهند کرد. کردها دارای قدرت و توانایی نیستند که بر برخی موضوعات در عراق تاثیرگذار باشند. در نهایت این پروژه اعراب است که حرف آخر را می زند و این پروژه ها نیز بر هویت عربی عراق تاکید دارند. اعراب در عراق دارای جایگاه بهتری نسبت به کردها هستند.

کردپرس: اشاره ای به احزاب اپوزیسیون در اقلیم کردستان داشتید، کنش های سیاسی این احزاب پس از اعلام نتایج انتخابات پارلمانی عراق را چگونه ارزیابی می کنید و پیش بینی شما از رویکرد و برنامه های آن ها چیست، آیا خواهند توانست خود را در چارچوب ائتلاف یا جبهه ای سیاسی در اقلیم کردستان و بغداد سازماندهی کنند؟

مسعود عبدالخالق: به عقیده من اگر چنین ائتلافی تشکیل می شد حتی ترکیه هم نمی توانست آن گونه که هم اکنون شاهدیم وارد اقلیم کردستان شود و آزادانه دست به تحرکاتی بزند. از سوی دیگر، سرنوشت و وضعیت ماده 140 قانون اساسی عراق ویژه مناطق مورد مناقشه به شیوه دیگری رقم می خورد. همچنین نیروی پیشمرگ به نیرویی ملی و خارج از کنترل احزاب تبدیل می شد. اما جریان های اپوزیسیون در اقلیم کردستان از انشقاق و نبود انسجام داخلی رنج می برد. از سوی دیگر، تاثیر چندانی بر جامعه ندارند و به همین دلیل امید چندنی به اتحاد میان آن ها نیست. در مقابل احزاب اپوزیسیون؛ دو حزب دمکرات و اتحادیه میهنی هستند که علیرغم اختلافات فی مابین نزدیک 10 نشست مشترک برگزار کرده اند و چندین هیئت مشترک آن ها به بغداد سفر کرده اند و این در حالی است که تاکنون احزاب اپوزیسیون نتوانسته اند نشست مشترک تاثیرگذاری داشته باشد و هنوز هم از تشکیل هیئت مشترک عاجز بوده اند.

کردپرس: چه عواملی موجب وجود انشقاق میان احزاب اپوزیسیون اقلیم کردستان شده است؟

مسعود عبدالخالق: این آسیبی است که به صورت کلی متوجه کردها و در این میان احزاب اپوزیسیون اقلیم کردستان است. انتظار این بود که این احزاب با لیست مشترک در انتخابات پارلمانی عراق و اقلیم کردستان شرکت کنند. همچنین به گفتمان مشترکی در خصوص مسائل مربوط به عراق و روابط با ایران و کشورهای همسایه و خاورمیانه و کشورهای غربی می رسیدند. آسیب جدی در مقطع کنونی که متوجه این احزاب است، غیبت شخصیت ها و رهبران فکری آن ها است. آن هایی هم که رهبری این احزاب را در دست گرفته اند آن چنان که انتظار است از انجام امور و حل مشکلات عاجزند.

کردپرس: به عقیده شما در ارتباط با مشارکت کردها در دولت جدید عراق آیا فشار خارجی بر حزب دمکرات و اتحادیه میهنی به ویژه در حمایت از نامزدهای تصدی منصب نخست وزیری وجود دارد؟

مسعود عبدالخالق: بله این گونه است و در این موضوع شاهد وجود فشار خارجی هستیم. هم اکنون آمریکا در تعاملات سیاسی با اقلیم کردستان بیش از همه سه شخصیت را به رسمیت می شناد. نیچروان بارزانی نخست وزیر، قباد طالبانی معاون نخست وزیر و خارج از قدرت نیز برهم صالح رهبر ائتلاف برای دموکراسی و عدالت. در تشکیل دولت جدید عراق نیز آن گونه که ما شنیده ایم آمریکا قصد دارد حیدر العبادی نخست وزیر باشد و برهم صالح را هم برای تصدی منصب ریاست جمهوری مناسب می داند. حزب دمکرات و اتحادیه میهنی هم منصب ریاست جمهوری عراق را استحقاق خود می دانند و تاکید دارند که اگر برهم صالح رئیس جمهور شود باید در چارچوب سیاست های این دو حزب عمل کند. بازگشت برهم صالح به این دو حزب محتمل نیست و در ائتلاف تشکیل شده با عنوان دموکراسی و عدالت مجموعه ای از سیاسیون را گرد خود آورده و خود را در جبهه احزاب اپوزیسیون می بیند و از قدرت فاصله گرفته است.

کردپرس: ریاست جمهوری برهم صالح چقدر محتمل است؟

مسعود عبدالخالق: احتمال ریاست جمهوری برهم صالح ضعیف است. دلیل این امر نیز کم بودن شمار کرسی های احزاب اپوزیسیون می باشد. احزاب و ائتلاف هایی که دولت جدید را تشکیل می دهند و به دنبال تشکیل فراکسیون بزرگتر پارلمانی هستند، نیازمند کرسی های بیشتری هستند و در میان احزاب کردستانی قبل از همه مایل به ائتلاف با حزب دمکرات و پس از آن با اتحادیه میهنی هستند و بحران از اینجا شروع می شود. آمریکا و برخی از ائتلاف های عراقی هم ریاست جمهوری شخصیتی تکنوکرات مثل برهم صالح را می پسندند، اما این آمادگی میان احزاب حاکم در اقلیم کردستان وجود ندارد.

کردپرس: تلاش آمریکا برای ریاست جمهوری برهم صالح و راضی کردن احزاب و ائتلاف های شیعی برای این امر چقدر محتمل است؟

مسعود عبدالخالق: بدون شک این مسئله از سوی آمریکایی ها مطرح شده است و حتی آمریکا و اگر اشتباه نکنم ایران نیز پیشنهاد کرده است که برهم صالح به اتحادیه میهنی بازگردد، اما بر اساس اطلاعاتی که به دست من رسیده است وی حاضر به بازگشت به اتحادیه میهنی و یا پیوستن به هیچ حزب دیگری نیست و در ائتلاف برای دموکراسی و عدالت باقی خواهد ماند.

کردپرس: گفته می شود سفر اخیر نیچروان بارزانی به بغداد و دیدار با حیدر العبادی بنا به درخواست آمریکا و برت مک گورک نماینده رئیس جمهور آمریکا و اقدامی در راستای اعلام حمایت از نخست وزیری مجدد حیدر العبادی بوده است. ارزیابی شما از این سفر چیست؟

مسعود عبدالخالق: این امر واقعیت دارد و به احتمال زیاد بنا به درخواست آمریکا بوده است، اما این تمام واقعیت سفر نیچروان بارزانی به بغداد و دیدار با حیدر العبادی نیست و مسئله نشست دادگاه فدرال عراق در خصوص شکایت مربوط به پرونده صادرات و فروش نفت اقلیم کردستان از سوی اربیل یکی از دلایل اصلی این سفر بوده است و اعلام حمایت از نخست وزیری حیدر العبادی منوط به تحقق اهداف اقلیم کردستان در موضوع دادگاه فدرال در خصوص نفت است.

کردپرس: به عقیده شما در نهایت کدام یک از ائتلاف های عراقی موفق به تشکیل دولت جدید عراق خواهد شد؟

مسعود عبدالخالق: به عقیده من دولت جدید مثل دولت پیشین نخواهد بود که فقط در دست حزب الدعوه باشد. این حزب هر چند در این مقطع در موضع ضعف است، اما احتمالا نخست وزیر از این حزب خواهد بود، اما حضور جریان صدر و دیگر احزاب در دولت، قوی خواهد بود. دولت آینده عراق فاقد ثبات، اما مجلس نمایدگان فعال تر از گذشته خواهد بود.

کردپرس: آیا حضور جریان صدر در دولت جدید عراق برای کردها نفعی به دنبال خواهد داشت؟

مسعود عبدالخالق: این حزب دارای بیشترین کرسی در مجلس نمایندگان عراق است و جنبه ملی گرایی آن برجسته است و در میان احزاب شیعه دارای روابط خوبی با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس است. هر جریان سیاسی عراقی که جنبه ملی گرایی آن قوی تر و برجسته تر باشد و با کشورهای عربی رابطه تنگاتنگی داشته باشد برای کُردها مقبول و خوب نخواهد بود. نزد کُردها خاندان حکیم بیش از دیگران مقبول هستند. البته کُردها می توانند با همه احزاب و جریان های شیعی و سنی وارد گفتگو شوند.

کردپرس: کُردها مناطق مورد مناقشه را یکی از محورهای گفتگو با ائتلاف های عراقی در تشکیل دولت جدید اعلام کرده اند، سرنوشت این مناطق در چهار سال آینده را چگونه می بینید و احتمال بازگشت نظامی و مدیریتی کُردها به این مناطق وجود دارد؟

مسعود عبدالخالق: در گفتگوهای تشکیل دولت جدید عراق بازگشت به کرکوک و دیگر مناطق مورد مناقشه از سوی کُردها مطرح خواهد شد، اما پافشاری در این موضوع وجود ندارد. شاید بر سر مطالبات حزبی و شخصی شاهد پافشاری باشیم، اما جنبه ملی آن برای این احزاب اهمیت چندانی ندارد. به نظر من از طریق رهبری سیاسی کنونی در اقلیم کردستان نمی توان به چنین چیزی دست یافت، امکان تشکیل فرماندهی مشترک و اداره مشترک این مناطق وجود دارد، اما امیدی به رهبری سیاسی کردستان برای تحقق این هدف نیست. مگر این که شاهد رویدادهای غیرقابل پیش بینی و یا فشار داعش باشیم و بغداد را مجبور به پذیرش این امر و بازگشت نیروی پیشمرگ کند.

* مصاحبه ‌: حسن صالحی

سرویس عراق و اقلیم کردستان – خبرگزاری کردپرس