استفان دمیستورا نمایندۀ ویژۀ سازمان ملل متحد در موضوع سوریه گفتگوهای خود را با مقامات ترکیه، روسیه و ایران دربارۀ تشکیل کمیتۀ قانون اساسی برای سوریه، در ژنو آغاز کرده است. این اقدام در راستای تلاش مسکو برای وارد کردن گروه های اپوزیسیون در مذاکرات حل و فصل بحران هفت سالۀ سوریه است. انتظار می رود این گفتگو ها دو روز به طول بیانجامد. قرار است دمیستورا روز جمعه با نمایندگان مصر، فرانسه، آلمان، اردن، عربستان سعودی، انگلستان و ایالات متحده نیز دیدار کند.

این مقام سازمان ملل متحد اعلام کرد هدف از این دیدارها و مذاکرات ایجاد یک هیأت تدوین پیش نویس قانون اساسی است که تحت هدایت سوری ها و از آن آنها باشد و راه را برای برگزاری انتخابات هموار کند.

رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه روز جمعه گفت «تشکیل و راه اندازی این کمیته – که به یمن روند آستانه در دستور کار قرار گرفته است – پویایی جدیدی به پروسۀ سیاسی خواهد داد.»

ترکیه، روسیه و ایران حامیان روند آستانه هستند که هدف آن پایان دادن به درگیری های شورشیان و نیروهای حکومت سوریه است. این سه کشور تأکید می کنند که روند آستانه رقیب مذاکرات متوقف ماندۀ صلح ژنو تحت نظر سازمان ملل متحد نیست، بلکه هدف آن تقویت این مذاکرات برای پایان دادن به جنگ است. چنان که گروه بین المللی بحران در گزارشی که اخیراً منتشر شد، خاطرنشان کرده است، «بدون مشارکت یک اپوزیسیون تا حدی قابل اعتماد، روسیه برای رسیدن به یک راه حل سیاسی تلاش خواهد کرد، ولو با ظاهری فراگیر و مشروعیتی مشروط.» نفوذ ترکیه در گروه های معارض، در این رابطه اهمیتی اساسی دارد.

با وجود این، تلاش های دیپلماتیک می توانند به واسطۀ تحولات ادلب، که آخرین سنگر شورشیان به شمار آمده و هیأت تحریر الشام وابسته به القاعده نیروی مسلط آن است، ویران شوند.

چنان چه حکومت سوریه و روسیه دست به حملۀ تمام عیاری به ادلب بزنند، ناتوانی اردوغان در حمایت از شورشیان در مقابل این حمله احتمالاً نفوذ وی را در میان معارضان محدود خواهد کرد. بدتر از این، این اتفاق می تواند باعث شود ترکیه خود به هدف گروه های افراطی تبدیل شود، همان گونه که خود را هدف قرار دادند.

تصاویر ویدیویی مردی که می گوید از شورشیان غوطۀ شرقی است و اردوغان را تهدید می کند، رسانه های اجتماعی را فرا گرفته است. این ویدیو یادآور خطری است که این افراد و گروه ها می توانند به وجود بیاورند. این مرد که ادعا می کند در مقابل تونلی ایستاده است که به آن سوی دیوار حائل بتونی مرز ترکیه با ادلب منتهی می شود، می گوید «اگر ادلب را بفروشید، این دیوار شما و این تونل ما است. ما در عرض دو ساعت در ریحانلی خواهیم بود.»

اشاره به ریحانلی، شهری در استان مرزی ختای ترکیه، یک اثر تکان دهنده دارد. ریحانلی روز 11 می سال 2013 صحنۀ انفجار مهیب یک خودروی بمب گذاری شده بود که 51 کشته بر جای گذاشت. ترکیه دستگاه اطلاعاتی سوریه را مسئول این انفجار معرفی کرد. اما حزب اصلی اپوزیسیون ترکیه، حزب جمهوری خواه خلق (CHP)، با این روایت به مخالفت برخاست و اعلام کرد این حمله توسط جبهه النصره، گروه وابسته به القاعده که به هیأت تحریر الشام تغییر نام داد، انجام شده است. روز 27 مارس 2014 تاجان ایلدم نمایندۀ ترکیه در سازمان امنیت و همکاری اروپا این روایت را تأیید کرد و گفت حملۀ ریحانلی توسط «عناصر القاعده که در خارج از سوریه فعالیت می کنند» انجام شده است. اما وزارت امور خارجۀ یک تکذیبیۀ شدیداللحن صادر کرد.

حملۀ گستردۀ حکومت سوریه به ادلب احتمالاً ده ها هزا تن را وادار خواهد کرد به ترکیه پناه ببرند و افراط گرایان و خانواده هایشان نیز که از دیگر بخش های سوریه به این استان منتقل شده اند، در میان آنان خواهند بود. مارک لوکاک مدیر جدید امور بشر دوستانۀ سازمان ملل متحد هشدار داد که یک عملیات نظامی بزرگ می تواند به «بدترین فاجعۀ انسانی قرن 21 منجر شود.»

به نظر می رسد ترکیه پس از نشست 7 سپتامبر سران روند آستانه در تهران ضعیف تر از قبل شده است. ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به شیوه ای تحقیر آمیز درخواست اردوغان را برای برقراری آتش بس در ادلب رد کرد. حسن روحانی رئیس جمهور ایران نیز در کنار پوتین قرار گرفت و گفت «مبارزه با تروریسم در ادلب بخش اجتناب ناپذیری از روند احیای صلح و ثبات در سوریه است.»

اردوغان در راه بازگشت از تهران با لحن سرسختانه ای به خبرنگارانی که در جت ویژۀ ریاست جمهوری همراه وی بودند گفت گفتگو با پوتین دربارۀ ادلب ادامه خواهد یافت و احتمال دارد دو رهبر در هفته های آتی مجدداً با هم دیدار کنند. وی پیش بینی کرد روند خلع سلاح شبه نظامیان می تواند نتیجه بخش باشد.

ادلب که با ترکیه حدود 130 کیلومتر مرز مشترک دارد، برای قدرت ترکیه در تأثیر گذاشتن بر سیر تحولات در سوریه کلیدی به شمار می آید. حسن بصری یالچین مدیر اتاق فکر SETA در ترکیه به روزنامۀ طرفدار دولت صباح گفت ادلب «برای امنیت ترکیه بسیار مهم است. و در عین حال، نخستین پلۀ بی بدیل عملیات های ترکیه در سوریه است.» یالچین در ادامه گفت: «ادلبی که با ترکیه متحد نباشد می تواند به یک تهدید استراتژیک تبدیل شود.»

نکتۀ مورد اجماع بسیاری از کارشناسان دربارۀ مناقشۀ سوریه این است که حکومت سوریه و متحدانش به هر قیمتی به ادلب حمله خواهند کرد. برای ترکیه این بدان معنا است که ناچار است حدود یک هزار و 300 نیروی نظامی خود را که در 12 مرکز نظارتی در ادلب برای ایجاد حایل میان نیروهای دولتی و شورشیان در چارچوب توافق آستانه مستقر کرده است، از این کشور خارج کند. فابریک بلانشه تحلیل گر فرانسوی که سال های متمادی تحولات سوریه را دنبال کرده است، به المانیتور گفت «حملۀ حکومت سوریه به ادلب در دو مرحله انجام خواهد شد. مرحلۀ نخست عبارت خواهد بود از باز پس گیری جنوب استان ادلب و نابود کردن شورشیان طرفدار ترکیه و گسیل داشتن صدها هزار غیرنظامی به سمت قسمت شمالی استان که تحت کنترل هیأت تحری الشام است.»

به گفتۀ بلانشه این مرحله تلفات چندانی نخواهد داشت چون «غیرنظامیان می توانند فرار کنند و شورشیان طرفدار ترکیه نیز جنگجویان چندان شجاعی نیستند. علاوه بر این، بسیار متفرق هستند. وقتی پناه جویان در مرزهای ترکیه تجمع کردند، روسیه به اروپا و ایالات متحده خواهد گفت ما می خواهیم با قوۀ قهریه القاعده را از بین ببریم. این کار قربانیانی خواهد داشت. اما ما انتخاب دیگری نداریم. این کاری است که شما در موصل و رقه کردید.»

اردوغان در تهران اعلام کرد که ترکیه با 3.5 میلیون پناه جوی سوری در حال حاضر، نمی تواند اجازه دهد پناه جویان بیشتری وارد این کشور شوند. بنابراین، احتمالاً آنها را به سمت عفرین روانه خواهد کرد؛ منطقۀ عمدتاً کردنشینی که ارتش ترکیه در ماه مارس به اشغال خود در آورد تا نیروهای کرد موسوم به یگان های مدافع خلق (YPG) را از آنجا بیرون براند. بلانشه معتقد است که فرایند انتقال شورشیان طرفدار ترکیه و خانواده هایشان از ادلب به عفرین هم اینک آغاز شده و نتیجه می گیرد که «احتمالاً از آنها بر علیه YPG استفاده خواهد شد.»

منبع: المانیتور

ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس ترکیه

بیشتر بخوانید:

عنصر اطلاعاتی داعش اسیرYPG: دستگاه اطلاعاتی ترکیه همۀ کارها را تسهیل می کرد

اردوغان: آمریکا با استخراج نفت دیرالزور از YPG حمایت می کند

چرا پوتین شریک ترک خود را نادیده می گیرد؟/ چنگیز چاندار

روزنامه نگار ترک: کودتای ترکیه عملیات پرچم دروغین اردوغان و شرکایش بود

کشتار یونانی ها را به یاد بیاورید، کشتار عفرینی ها را فراموش نکنید / گوکجان آیدوغان

کشتن مرگ: ناپدید شدگانی که نه مرده اند، نه زنده / چنگیز آکتار

فاکتور عفرین در روابط ترکیه – امارات متحدۀ عربی / جورجیو کافیرو

ترکیۀ خسته: تخته پاره ای بر امواج دریا / یاووز بایدار

بازی با آتش ادلب / مراد یتکین

غرب باید به مقاومت جامعۀ مدنی ترکیه کمک کند / الیف شافاک

ترکیۀ اردوغان؛ گرفتار بر سر دو دوراهی / یحیی مادرا

آیا درگیری نظامی ترکیه و سوریه محتمل است؟ / بیستون عباسی

ترکیه؛ منبع تشویش و استهزا / چنگیز آکتار

مادران شنبه: ما استخوان هایشان را می خواهیم، همین / نورجان بایسل

مادران شنبه؛ سه دهه در جستجوی عدالت