به گزارش خبرنگار کردپرس، شهرستان چالدران یکی از شمالی ترین شهرستان‌های استان آذربایجان غربی است که در داخل، همسایه خوی، ماکو و شوط و از غرب هم به مرز ایران و ترکیه محدود می‌شود. این شهرستان دارای آثار تاریخی ثبت شده در یونسکو و میراث ناملموس جهانی است و از لحاظ گردشگری شهرستانی با اهمیت به شمار می رود.

چالدران شهری با میراث های ارزشمند جهانی ثبت یونسکو

شهرت شهرستان چالدران بیشتر به خاطر جنگ معروف "چالدران" است؛ جنگی که بین نیروهای شاه اسماعیل اول صفوی و سلطان سلیم اول عثمانی در ۳۱ مرداد ۸۹۳ خورشیدی رخ داد. این جنگ نخستین نبرد ایران (در زمان صفویان) با دولت عثمانی بود که در نزدیکی شهرستان چالدران در شمال غربی ایران رخ داد؛ نتیجه این نبرد، پیروزی سپاهیان عثمانی بر سپاه صفوی بود و طی آن بخش های زیادی از خاک ایران به دست عثمانی ها افتاد.

اکنون در محل وقوع جنگ چالدران سایت موزه باز چالدران به مناسبت یادمان ٢٧ هزار شهدای آن جنگ طراحی شده، تا عظمت و گستره وقوع این جنگ و رشادت سربازان ایرانی را به نمایش بگذارد. موزه ایی که می تواند با توجه به وقوع رویداد تاریخی در این شهرستان به جذب گردشگر در آن بیش از پیش کمک کند.

وجود اولین کلیسای جامع جهان مسیحیت

در کنار آن، می توان به کلیسای"طاطائوس" یا "قره کلیسا" که ٢٠ کیلومتری مرکز شهرستان چالدران واقع شده‌ و از شهرت جهانی برخوردار است هم اشاره کرد. کلیسایی که از آن به عنوان اولین کلیسای جامع جهان مسیحیت هم نام برده می شود.

ارمنی‌های ایران هر سال در روزهای آخر تیرماه و هفته اول مرداد ماه که مصادف با قتل تادئوس مقدس و پیروان مسیحی اوست در کلیسای تادئوس مقدس مراسم خاصی برپا می‌دارند. این مراسم با حضور ارمنیان از سراسر جهان و تعدادی از سفرای کشورهای مسیحی در چالدران برگزار می‌شود.

این بنای تاریخی در ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ به شماره ۴۰۵ ثبت ملی شده و همچنین در ۱۷ تیر ماه ۱۳۸۷ برابر با ۷ ژوئیه ۲۰۰۸، طی نشست سی دوم، مجموعه "کلیسای تادئوس مقدس" ،" کلیسای سن استپانوس" و "کلیسای زور زور" به عنوان نهمین اثر تاریخی ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید.

در آذر ۱۳۹۹ نیز پرونده آیین زیارت تادئوس مقدس به صورت مشترک توسط ارمنستان و ایران مطرح شد و داوران کمیته به اتفاق آرا با ثبت این آیین به عنوان میراث جهانی ناملموس بشری موافقت کردند.

کلیسای «زور زور» و مقبره «ساندوخت»

همچنین مقبره «شیخ صدرالدین» وزیر «شاه اسماعیل اول صفوی» که در جنگ چالدران کشته شد، از دیگر جاذبه های تاریخی این شهرستان است.

کلیسای "زور زور" هم دیگر میراث ارزشمند جهانی ثبت یونسکو در چالدران است که با نام‌های «سورسور» و «مریم مقدس» نیز شناخته می‌شود. این کلیسا که در کنار سد بارون در شمال‌غرب قره‌کلیسا قرار گرفته و از اهمیت فرهنگی و تاریخی زیادی برخوردار است. کلیسای زور زور، کلیسایی صلیبی شکل است که بیشتر مانند یک نمازخانه کوچک است.

همچنین مقبره "ساندوخت"، بنایی مکعبی شکل است که در حومه شهر چالدران در جنوب‌غربی قره‌کلیسا، روی بلندترین نقطه ارتفاعات شمالی درتادنوس قرار گرفته است. روایتی وجود دارد که می‌گوید این مقبره متعلق به دختر پادشاه ارمنستان است که به خاطر اعتقادات مذهبی خود به شهادت رسیده و در این مکان دفن شده است.

سد بارون و تالاب های زیبا در مرز ایران

از جاذبه های طبیعی این شهرستان مرزی ایران هم می توان به سد بارون یکی از بزرگ‌ترین سدهای استان آذربایجان‌غربی اشاره کرد. دریاچه ایی که روی رودخانه زنگمار در نزدیکی روستای بارون در چالدران احداث شده و به دلیل قرار گیری در جوار کلیسای معروف "زور زور" بیش از پیش بر اهمیت آن از لحاظ گردشگری افزوده شده است. ساحل دریاچه دارای مناظری و مکانی مناسب برای ماهیگیری است.

مرداب‌ها و تالاب‌های متنوع، از جلوه‌های طبیعی این شهرستان است و تالاب «ناور» در مرزی‌ترین منطقه قرار گرفته‌ و از جمله ۳۰ تالاب ثبت شده در آذربایجان‌غربی است و هرساله میزبان پرندگانی نظیر درنای خاکستری، غازها، اردک‌ها، حواصیل، فلامینگو و پلیکان است.

چالدران با وجود جاذبه های گردشگری جهانی، هتل ندارد!

اما چالدران علیرغم اهمیت تاریخی آن و آثار تاریخی ثبت شده جهانی اش، با ٤٥ هزار نفر جمعیت، شهرستانی محروم به شمار می رود. شهرستانی که حتی هتل ندارد تا میزبان گردشگران خارجی هر ساله اش باشد!

سرما در این شهرستان بیداد می کند و زمستان های آن بسیار طولانی است، به همین دلیل کشت و زراعت و دامداری در این شهرستان بسیار محدود است و به چند ماه کوتاه تابستان محدود می شود. تابستان های خنکی که از چالدران شهر بدون کولر ایران را ساخته است.

ارتفاع زیاد، آب و هوای کوهستانی و تمیز چالداران، باعث شده تا در فصول گرم سال یکی از نقاط گردشگری آذربایجان غربی باشد. اما همه این جاذبه ها مغفول مانده و از چالدران شهرستانی مرزی و محروم ساخته است.

نرخ منفی رشد جمعیت و کوچ اجباری!

نرخ رشد جمعیت در چالدران منفی است و این شهرستان با بحران شدید مهاجرت روبرو است. از چند سال قبل به دلیل نداشتن درآمد کافی، روستاهای چالدران به ناچار و به تدریج خالی از سکنه شده و مهاجرت رواج پیدا کرده است به طوری که از 222 روستا، 44 روستا خالی از سکنه شده و تعداد روستاهای شهرستان با سکنه به 178 روستا کاهش یافته است.

بیکاری و کم بود رونق اقتصادی جوانان تحصیل کرده این شهرستان را راهی سایر نقاط استان یا مرکز می کند، آنهایی هم که ماندن را به ترک دیار ترجیح می دهد عاقبت به کولبری در کوهستان های سرد و برفی و بی رحم روی می آورند.

کولبری درد بی درمان و زخم همیشه باز چالدران!

سالانه جوانان زیادی از چالدران و روستاهای اطراف آن به امید کسب لقمه ایی نان، راهی مرز های ایران و ترکیه می شوند. بهمن، سرما، سقوط از کوه و ... هم که بگذارند، خان آخر مرزبانان و پلیس مرزی ترکیه اند. همان هایی که چند وقت پیش دو نفر از اهالی چالدران را که به امید کسب روزی راهی مرز شده بودند تا سرحد مرگ شکنجه کرده و یکی از آن ها را کشته بودند.

موضوعی که در رسانه های خارج از کشور هم بازتاب داشت. کولبر کشته شده "حسن کچلانو" ٤٣ ساله و پدر 3 فرزند بود که توسط پلیس مرزی ترکیه در نقطه صفر مرزی پس از شکنجه فراوان از سوی سربازان ترک، کشته شد. دیگری "بهرام صمدی" 17 ساله بود که پس از تحمل شکنجه های فراوان به بیمارستان چالدران انتقال داده شد تا زخم محرومیت چالدران را با زخم های تنش بازگو کند.

این زخم ها همچنان باز است. چالدرانی باشی و با وجود صدها فرصت اشتغال در بخش گردشگری و بازارچه مرزی ایی که وجود ندارد! کولبری کنی و زیر دست و پای سربازان دولت ترکیه شکنجه شوی!

سربازان دولت ترکیه تا کنون بارها با کولبرانی که از مرزهای ایران به سمت ترکیه حرکت می‌کنند بدرفتاری کرده و آنها را کتک می زنند بارشان را که عمدتا پاکت های سیگار توقیف می کنند.

دو بازارچه مرزی چالدران سال ها در انتظار تصویب دولت!

شهرستان چالدران ، با داشتن معادن غنی، ظرفیت های دامداری و مناظر طبیعی گزینه ای مناسب برای سرمایه گذاری بخش خصوصی و گسترش صنعت گردشگری است همچنین در صورت احداث شهرک صنعتی و فراهم نمودن زیر ساخت ها شرایط لازم را برای ایجاد شغل های فراوانی را دارد. اما به خاطر ضعف در برنامه ریزی، بی توجهی و کم توجهی مسئولین و محدود شدن امکانات، راه برای معیشت و گذران زندگی مردم چالدران بسته شده و فقر و تنگدستی در کوچه و خیابان های این شهرستان مرزی جولان می دهد.

تبدیل شدن ماکو به منطقه ی آزاد تجاری در همسایگی چالدران هم کمکی به رفع محرومیت های آن نکرد. فاز مطالعاتی بازارچه مرزی در چالدران تابستان سال ٩٣ انجام شد. در آن زمان کریم حسین‌زاده فرماندار وقت چالدران گفته بود: «شهرستان چالدران به دلیل مرزی بودن در زمینه تجارت و مبادلات تجاری می‌تواند نقش موثری داشته باشد و بازگشایی این بازارچه گام موثری در راستای پویایی اقتصاد این شهرستان بر می‌دارد».

شش سال بعد در حالی که هنوز فاز مطالعات بازارچه مرزی همچنان روی کاغذها و اوراق رسمی خاک می خورد، اینبار محمد علیپور نماینده مردم ماکو، شوط و چالدران در مجلس شورای اسلامی در آذر ماه 99 از ایجاد دو بازارچه مرزی در چالدران خبر داد.

او با اشاره به اینکه چالدران از لحاظ شاخص برخورداری جز محروم ترین شهرستان های کشور است، تصریح کرد: «در دوره های قبل طبق برنامه و مطالعات انجام شده مقرر شد دو بازارچه "پیر احمد" و "شیخ سیلو" در این شهرستان ایجاد شود که در استان مصوب شده و درحال حاضر در کمیسیون اقتصادی دولت درحال طی مراحل آخر برای تصویب و عملیاتی شدن است».

در حال حاضر چالدران با ١٤٤ کیلومتر مرز مشترک با ترکیه حدود یک چهارم مرز ایران با ترکیه را داراست و ظرفیت خوبی برای توسعه اقتصادی به شمار می رود. اما از سال ها پیش تا کنون ایجاد بازارچه های مرزی با وعده شکل گیری ٢ تا ٣ هزار شغل هر بار توسط مسئولان تکرار می شود و سرانجامی ندارد.

چالدران از ابتدای انقلاب تا کنون یک پروژه ملی به خود ندیده است!

محمد علی پور، نماینده چالدران و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس می گوید: «برای جلوگیری از مهاجرت بی رویه مردم شهرستان و تأمین معیشت آنها، ایجاد و راه اندازی دو بازارچه مرزی که تمام مراحل مربوطه را طی کرده و در کمیسیون اقتصادی دولت منتظر تأیید نهایی است می‌تواند موجب گشایش جدی در معیشت مردم چالدران باشد».

او اضافه می کند: «چالدران از لحاظ شاخص برخورداری در سطح استان و کشور جزء محروم ترین شهرستان‌های کشور است، محرومیت در این منطقه تا جایی است که از ابتدای انقلاب تا به امروز حتی یک پروژه ملی در چالدران به اجرا در نیامده است».

به گفته عضو مجمع نمایندگان استان آذربایجان غربی؛ «از سه سال قبل بنیاد علوی به دستور رهبر معظم انقلاب، مأموریت پیدا کرده بخشی از محرومیت و عقب ماندگی چالدران را با اجرای طرح‌های حمایتی و توانمندسازی جبران کند، اما عدم هماهنگی، همکاری و مدیریت ضعیف شهرستان و عدم اهتمام استاندار باعث شده از این لطف و عنایت رهبری به نحو مناسب بهره مند نباشیم».

علیپور ادامه می دهد: «از حدود ٦ ماه قبل، از وزیر کشور در رابطه با مشکل مدیریتی شهرستان سوال کردم اما با بی توجهی و وقت کشی، حاضر به حضور در کمیسیون امور داخلی کشور برای پاسخگویی نشده است».

نماینده چالدران در مجلس شورای اسلامی به اشاره به پروژه سیستم آبیاری تحت فشار در 600 هکتار از زمین‌های پایاب سد کرم آباد و سد بابا احمد می گوید: «این پروژه هنوز به بهره برداری نهایی نرسیده و از استاندار به جد می‌خواهم با توجه ویژه این کار ناتمام را به اتمام برساند».

چالدران در بن بست!

انگار این گفته صحت دارد که چالدران به دلیل عدم قرار گیری در محدوده منطقه آزاد ماکو در بن بست کامل قرار دارد. شهرستانی که از طرف مرزی بودن هم تنها طعم محرومیت را چشیده، چرا که، با وجود سهم قابل توجه مرزی با ترکیه، هیچ مرز رسمی، گمرک یا بازارچه ای ندارد.

چالدران جایی که آخرین نقطه غروب آفتاب در ایران است؛ محروم است، محروم است، محروم!

گزارش/ تانیا شعفی