به گزارش خبرنگار کردپرس، بافت‌های تاریخی شهری، میراثی گران‌بها و حلقه پیوند یک شهر با اصالت‌های تاریخی و فرهنگی آن در گذشته است. بافتی که سیر تحول و تکامل شهرسازی و تمدن شهرنشینی، هویت و هنر مقطعی خاص از زمان را نشان می دهد. لذا اهمیت و ضرورت حفظ این بافت های تاریخی علاوه بر توسعه اقتصاد محلی به رونق صنعت گردشگری نیز کمک می کند.
زمستان سال گذشته، ابلاغ ضوابط یکپارچه بافت تاریخی توسط وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور در خصوص بافت تاریخی ۱۶۸ شهر تاریخی کشور انجام گرفت که ارومیه هم یکی از آنها بود. در حالی که تا پیش از آن برای تک تک پلاک‌های متقاضی اقدام عمرانی و طرح‌های تفصیلی در بافت تاریخی مصوب، استعلام گرفته می‌شد.
هدف از این ابلاغ ضوابط اختصاصی حفاظت از بافت تاریخی شهر، به منظور ایجاد وحدت رویه در پاسخ استعلامات و ضوابط لازم الاجرا در تهیه طرح‌های تفصیلی در اختیار مدیریت شهری و نهادهای برنامه‌ریزی بود.
با توجه به اینکه تغییر مدیریت‌ها و تفاوت سلیقه‌ها باعث شده بود در بسیاری از موارد ضمن خدشه‌دار شدن هویت بافت‌های تاریخی، سردرگمی میان مردم و مدیران شهری به وجود آید، بنابراین؛ وزارت میراث فرهنگی اعلام کرد: «این ضوابط به منزله ممنوعیت ساخت و ساز یا تغییر کاربری‌ها نیست، بلکه با توجه به استعداد شهری هر منطقه ضوابط کلی را ارائه می‌دهد و در گام بعدی وزارت راه و شهرسازی و شهرداری‌ها با توجه به این ضوابط نسبت به تهیه طرح تفصیلی ویژه این محدوده‌ها اقدام می‌کنند».
این طرح برای ارومیه نیز با ٢٧٧ هکتار بافت تاریخی شهر، مصوب و به وزارت کشور ابلاغ شدند. سپس با تصمیم شورای عالی معماری و شهرسازی، محدوده شهرهای تاریخی مجدداً تدقیق و به استانداری های سراسر کشور ابلاغ شد.
گره کور حفظ و بازسازی بافت تاریخی ارومیه در بین ادارات
در ارومیه اما، این ضوابط و ابلاغیه ها به گره کوری مابین شهرداری و ادارات راه و شهرسازی، میراث فرهنگی این شهر تبدیل شده است. شهرداری ضوابط ابلاغی را مخالف ساز و ساز می داند و اداره کل میراث فرهنگی استان هم نگران از خدشه دار شدن بافت تاریخی شهر از کوتاهی اداره کل راه و شهرسازی در عدم تهیه طرح ویژه حفاظت از بافت تاریخی گلایه مند است.
در سکوت کامل راه و شهرسازی استان، اما معاون عمرانی استاندار آذربایجان غربی خواهان کاهش محدوده بافت تاریخ شهر ارومیه شده و معتقد است؛ وزارت میراث فرهنگی بدون هماهنگی با سایر دستگاه‌ها، شهرهای کشور را دچار مشکل کرده است.
در این گیر و دار اما این بافت تاریخی در برابر زلزله آسیب پذیر است و مردم هم همچنان منتظر اقدام اجرایی از سوی مسئولانی هستند که هنوز بر سر ابلاغیه اختلاف نظر دارند!
قرار بود بافت تاریخی ارومیه صاحب شهردار ویژه شود!
اواخر تابستان امسال رییس شورای اسلامی شهر ارومیه، این شهر را یکی از شهرهای تاریخی کشور دانست و گفت: بافت تاریخی ارومیه در هسته مرکزی آن قرار دارد، از این رو باید شهردار مستقلی برای بافت تاریخی شهر ارومیه انتخاب می کنیم. این شهردار را می توان از فارغ التحصیلان رشته های تاریخ، هنر و معماری اسلامی و ایرانی انتخاب کرد و از علاقمندان و متخصصان داخلی شهرداری ارومیه در حوزه های مختلف اداری و اجرایی آن استفاده کرده و از ظرفیتهایشان بهره جست.
به گفته محمد خلیل پور؛ شهردار بافت تاریخی از نظرات کارشناسان میراث فرهنگی در راستای احیای بافت تاریخی استفاده کرده و در هماهنگی کامل خواهد بود.
رییس شورای اسلامی شهر ارومیه با بیان اینکه بافت های تاریخی در دیگر کشورهای جهان در قالب صنعت گردشگری برنامه ریزی شده و سالانه توریست های بسیاری برای دیدن زیبایی های تاریخی شهرها و محلات آنها رهسپار می شوند، در ارومیه نیز بافت تاریخی که هویت شهر است و باید احیا شده و برای سالهای آینده حفظ و نیز به منبع درآمدی از طریق جذب گردشگران تبدیل شود.
انتقاد شهردار ارومیه از عدم امکان سرمایه گذاری در بافت فرسوده
چند ماه بعد، نه تنها کار به انتخاب شهردار مخصوص بافت تاریخی شهر نکشید بلکه شهردار ارومیه از عدم سرمایه گذاری در بافت فرسوده به واسطه ضوابط ابلاغی هم انتقاد کرد.
حسین مهدی زاده، آذر ماه امسال، با انتقاد از سیاست های موجود در حفظ بافت مرکزی شهر گفت: در ناهماهنگی بین میراث فرهنگی، راه و شهرسازی و شهرداری بافت تاریخی ارومیه در حال تخلیه بوده و این بافت در گیر و دارهای اداری فرسوده شده است.
به گفته شهردار ارومیه؛ ضوابط اجرایی قابل قبول باید ابلاغ شود اما در حال حاضر یک سرگردانی و بلاتکلیفی برای شهرداری و مردم به وجود آمده است. کرد: مشکلی که در این بین وجود دارد بیش از ٨٦ درصد معابر موجود در این بافت کمتر از شش متری است و باید این موضوع اصلاح شود.
شهردار ارومیه با اشاره به تعریضات انجام گرفته گفت: قبل از مطرح شدن بافت تاریخی بر اساس مطالعات بافت فرسوده تعریضاتی شده و هم اکنون نیز همان معابر بدون برنامه ریزی به حال خود رها شده است. در ضوابط ابلاغی باید تمامی مسائل شهری، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را مدنظر قرار داد و در این راستا باید جذابیت های اقتصادی را برای شهروندانی که در بافت تاریخی املاک دارند ایجاد کنیم.
مهدی زاده همچنین خطاب به مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی گفت: باید به مردم طرحی بدهیم تا نحوه ساخت و ساز در بافت مرکزی از بلاتکلیفی خارج شود. هرگونه طرحی و ضوابطی باید با همراهی مردم مواجه باشد در واقع باید یک طرح مورد قبول و مورد اقبال مردم از سوی میراث فرهنگی ابلاغ شود، چون بدون اقبال و استقبال مردمی هیچ طرحی موفق نمی شود.
کوتاهی اداره‌کل راه و شهرسازی در تهیه طرح ویژه حفاظت از بافت تاریخی ارومیه
پس از انتقادات شهردار ارومیه اینبار مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی دی ماه سال جاریتوپ را به زمین اداره کل راه و شهرسازی انداخت و گفت: طبق قانون، مسئولیت تهیه طرح ویژه حفاظت از بافت تاریخی بر عهده اداره‌کل راه و شهرسازی استان است اما پس از گذشت چندین سال از تصویب این قانون تاکنون اقدامی برای تهیه این طرح انجام نشده است.
جلیل جباری با بیان اینکه حفاظت از بافت تاریخی یک وظیفه همگانی است، افزود: در سه سال گذشته ۱۲۰ میلیارد ریال اعتبار برای حفاظت، احیا و مرمت بناهای موجود در بافت تاریخی ارومیه هزینه شده است همچنین در سالهای گذشته همکاری‌هایی با شهرداری ارومیه برای احیای جداره‌های تاریخی انجام شده که درخواست داریم این همکاری‌ها همچنان مستمر باشد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی تاکید کرد: وظیفه اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی تدوین ضوابط اختصاصی بافت تاریخی بوده که این وظیفه خود را نیز در سالیان گذشته انجام داده است.
بافت تاریخی ارومیه استحکام لازم در برابر زلزله را ندارد
در کش و قوس ادارات و شهرداری در خصوص وضعیت اجرای ضوابط طرح ابلاغی در خصوص بافت تاریخی ارومیه رییس شورای اسلامی شهر ارومیه نبود استحکام و خطر ریزش بناهای موجود در بافت تاریخی ارومیه را هشدار داد.
حجت الاسلام والمسلمین محمد خلیل پور در صحن علنی شورای اسلامی شهر با اشاره به اینکه خانه های قدیمی در بافت تاریخی ارومیه استحکام لازم در برابر زلزله را ندارند گفت: باید اجازه تعریض معابر در بافت قدیمی شهر داده شود تا در راستای حفظ جان شهروندان اقدام شود.
او تصریح کرد: ارومیه بافت قدیمی دارد و امروز اجازه ساخت و ساز و نوسازی نمی دهند و اگر زلزله یا بحرانی در این محلات پیش بیاید چه کسی امدادرسانی کرده و مدیریت بحران می کند؟
معاون استاندار آذربایجان غربی: باید سطح بافت تاریخی شهر را کاهش دهیم
در ادامه اختلاف نظرها در خصوص چگونگی اجرایی کردن ضوابط تاریخی، پای معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار آذربایجان غربی نیز به موضوع باز شد. آیدین رحمانی از اینکه بافت تاریخی ارومیه به سمت بافت مخروبه پیش می رود انتقاد کرد و گفت: اگر تدبیری انجام نگیرد شاهد تخریب هرچه بیشتر خواهیم بود.
رحمانی با حضور در صحن علنی شورای شهر ارومیه عمده ترین مشکل در استان را عدم تعامل بین دستگاه هاست خواند و افزود: دولت خواهان بهبود وضعیت بافت فرسوده است و ضوابط در حال اتمام است و با ابلاغ آن امکان ساخت و ساز هم فراهم می‌شود.
او ادامه داد: بافت تاریخی یکی از دغدغه‌های استاندار آذربایجان غربی است و بنا داریم سطح بافت تاریخی شهر را کاهش دهیم و نقد جدی بر مساحت بافت تاریخی شهر داریم و میراث فرهنگی بدون هماهنگی با سایر دستگاه‌ها، شهرهای کشور را دچار مشکل کرده است.
رحمانی با بیان اینکه کمبود فضاهای عمومی یکی از مشکلات ارومیه است گفت: آمادگی کامل داریم از ظرفیت کمیسیون ماده ۵ برای ایجاد ظرفیت برای شهرداری ارزش افزوده کنیم تا در محلات مورد نیاز مورد استفاده قرار گیرد. ضوابط طرح تفصیلی با نظر شهرداری به طور عمده‌ای اصلاح شد و امیدواریم پس از تصویب و ابلاغ مشکلات عمده و اساسی شهر حل شده و رونق در ساخت و ساز را شاهد خواهیم بود.
معاون عمرانی استاندار آذربایجان غربی تصریح کرد: در طرح جامع به دنبال حل مشکلات طرح هستیم، از سوی باید توجه داشته باشیم که افزایش تراکم و طبقات، موجب کاهش توسعه شهر می‌شود.
نبود تطابق بین فرم و فعالیت سرآغاز جاماندگی بافت‌های تاریخی
فریبرز ولی‌پور، مسئول بافت‌های تاریخی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی هم معتقد است؛ بافت های تاریخی به‌لحاظ ریخت‌شناسی در برگیرنده فرهنگ‌های مادی و معنوی هستند که همه نظامات آنها وابسته به سیاست‌گذاری و طرح‌ریزی توسعه شهری هستند، در این راستا، با توجه به دیدگاه‌های مردمی باید در نهادینه کردن فرهنگ، اهمیت‌گذاری به این محدوده‌ها تلاش بیشتری از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط نشان داده شود.
او ادامه داد: در واقع چنین مؤلفه‌هایی بیانگر ارزش‌های فرهنگی از میراث ملموس و ناملموس آن، ارزش‌های اجتماعی، اقتصادی، مکان رویدادها و تعاملات اجتماعی است که حفاظت از اصالت و یک‌پارچگی آن برای احیاء، اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند.
مسئول بافت‌های تاریخی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی آذربایجان غربی اضافه کرد: اهمیت و ضرورت حفظ بافت تاریخی ارومیه و مرمت آن، نه به‌عنوان پدیده‌ای نمادین بلکه به دلیل شناخت سیر تحول و تکامل شهرسازی و تمدن شهرنشینی، حفظ هویت، اصالت شهر و تبیین حیات شهری براساس شواهد و مدارک علمی، توسعه اقتصاد محلی و رونق صنعت گردشگری همواره مورد توجه بوده است.
به گفته ولی‌پور؛ با توجه به اینکه شهر پویا، شهری است که در آن فعالیت و فرم در فضای شهری به خوبی باهم منطبق باشند، عدم انطباق بعضی از عملکردهای جدید شهری مانند ورود اتومبیل به ناوگان حمل و نقل در شهرها، برهم خوردن روابط منطقی شهری و روستایی کشور، تسریع در روند مدرنیزاسیون شهری، تغییرات عمده در نحوه نگرش به نقش و کار شهری، توسعه بی‌رویه شهرها در سطح، ارجحیت سکونت در حاشیه‌های شهری مرفه و عوامل متعدد دیگر باعث مغفول ماندن و بی‌توجهی به بافت قدیمی مراکز شهری شده و بدین ترتیب کالبد و فرم شهری این بافت‌ها نتوانست همگام با رشد سریع در عملکرد و فعالیت، خود را با آن تطبیق دهد و این نبود تطابق بین فرم و فعالیت سرآغاز جاماندگی بافت‌های تاریخی شهری را رقم زد.
بافت تاریخی ارومیه در تهدید
به گزارش کردپرس، در این گیر و دار اما شهرداری ها به جای حفظ و رونق بافت تاریخی که به توسع گردشگردی و درآمدزایی هم منجر می شوند تنها در فکر ساخت و ساز و واگذاری این اراضی به سرمایه گذاران هستند در حالیکه محدوده بافت‌های تاریخی شاهد زنده‌ای از ارزش‌ها و سنت‌های دیرین و سبک فکری و هنری و همچنین شیوه معماری و شهرسازی گذشتگان ما هستند و خود به تنهایی می تواند به عنوان یک عامل موثر در جذب گردشگران و سرمایه‌گذاران در شهر عمل کنند.
اکنون بافت تاریخی شهر ارومیه در تهدید است و کارکرد ارزشمند این بافت در پس بروکراسی و نامه های اداری، اختلاف نظرها و رعایت نشدن ضوابط و مقررات مربوطه در حال نابودی است.
وجود بیش از ۶۰۰ هکتار بافت تاریخی شهری و روستایی در سطح استان، نشان از میزان قدمت و تاریخ این استان دارد که از سال ۱۳۸۸ پس از ابلاغ این محدوده‌ها، در دستور کار حفظ، احیا و مرمت قرار گرفتند اما کم کاری های ارگان های مربوطه تا کنون مانع از اجرای عملیات کامل احیا شده است.
گزارش/ تانیا شعفی
نظر شما