پس از آن که دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده اعلام کرد نیروهای نظامی کشورش را از سوریه خارج می کند، سرنوشت کردهای سوریه، که ترکیه در صدد حملۀ گسترده ای به مواضع آنها در شهر منبج و مناطق شرقی فرات است، موجب بروز نگرانی های گسترده ای در میان کردها، متحدان ایالات متحده و برخی از مقامات این کشور شد.

بالاخره ابراز نگرانی ها و انتقادها تصمیم قاطع ترامپ را، مبنی بر خروج سریع نظامیان آمریکایی از سوریه، دچار تزلزل و تردید کرد و در نهایت پس از رد هر گونه برنامۀ زمانی فوری، مقامات آمریکایی خروج نیروها را به اخذ ضمانت از ترکیه برای خودداری از حمله به کردها، یعنی متحدان ایالات متحده، مشروط کردند.

جان بولتون مشاور امنیت ملی رئیس جمهور ایالات متحده، پیش از سفر به ترکیه، در اسرائیل اعلام کرد خروج نیروهای آمریکایی از سوریه منوط به حفظ جان نیروهای کرد سوریه است که در کنار ایالات متحده با عناصر گروه تروریستی دولت اسلامی عراق و شام (داعش) مبارزه کرده اند. او گفت کشورش اجازه نمی دهد ترکیه کردها را بکشد.

این اظهارات خشم رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه را بر انگیخت و ضمن انتقاد شدید اللحن از بولتون، وی را به حضور نپذیرفت و اعلام کرد حملۀ ترکیه به شرق فرات به زودی آغاز خواهد شد.

به این ترتیب، تردید دربارۀ قطعیت حملۀ ترکیه به شرق فرات به حداقل رسیده است؛ تنها بحث بر سر گستره و دامنۀ آن است. مسألۀ اصلی این است که آمریکا و روسیه، به عنوان تنها بازیگرانی که قادرند از این حمله پیشگیری کنند، انگیزه ای برای ممانعت از آن ندارند.

حکومت ترکیه، در کنار همۀ دلایل سیاسی و اقتصادی که برای دست زدن به چنین حمله ای دارد و دربارۀ آنها به تفصیل و به کرات بحث شده است، در این برهه از زمان انگیزۀ دیگری نیز دارد: انتخابات. اردوغان سرنوشت همۀ انتخابات های چند سال اخیر را به جنگ علیه کردها گره زده است. آرایی که باید نام اردوغان و حزبش را از صندوق ها بیرون بیاورند، به خون کردها آغشته اند؛ در انتخابات نوامبر 2015 به خون کردهای جزیره، سور، شرناخ و ...، در انتخابات ریاست جمهوری 2018 به خون کردهای عفرین و اینک در انتخابات شهرداری ها که قرار است مارس 2019 برگزار شود، به خون کردهای شمال شرقی سوریه آغشته خواهد بود.

با توجه به حجم تبلیغات حکومت ترکیه و بسیج گستردۀ نیروهای نظامی و اعزام گستردۀ نیرو، تجهیزات نظامی، خودروهای زرهی و تانک به مرزهای سوریه و حرکت دادن گروه های سوری تحت حمایت این کشور از مناطق عملیات سپر فرات، عفرین و شمال ادلب به سمت مواضع کردها، انصراف از جنگ علاوه بر این که فرصت تشجیع رأی دهندگان ملی گرای افراطی را از حزب حاکم ترکیه می گیرد، هزینۀ سیاسی و انتخاباتی سنگینی برای اردوغان و حزبش در پی خواهد داشت؛ شاید شکست در انتخابات و شکست در اسطورۀ شکست ناپذیری انتخاباتی اردوغان.

روسیه نیز با حملۀ محدود ترکیه به مواضع کردها موافق است، همان گونه که با حملۀ نظامی ترکیه به عفرین موافق بود و حتی آن را تسهیل کرد. مسکو نیز مانند واشنگتن در صدد است آنکارا را هر چه بیشتر به خود نزدیک کند و از جمله تلاش می کند این کشور از خرید سامانۀ دفاع موشکی S-400، که خار نظامی و سیاسی روسیه در چشم ناتو خواهد بود، منصرف نشود. علاوه بر این، نزدیکی ترکیه به روسیه، در نقش آفرینی این کشور در آیندۀ سوریه نیز فوایدی خواهد داشت؛ از جمله پذیرفتن و همکاری با حکومت بشار اسد رئیس جمهور سوریه.

آمریکا نیز ناچار خواهد شد با حملۀ ترکیه به سوریه (ولو محدود) موافقت کند، زیرا مخالفت شدید و اکید با این موضوع ترکیه را هر چه بیشتر به سمت روسیه سوق خواهد داد. مثال بارز تمکین آمریکا به بعضی خواسته های ترکیه در دو ماه اخیر، موافقت با فروش سامانۀ دفاع موشکی پاتریوت به این کشور، وعده های امیدوار کننده دربارۀ فروش جنگنده های F-35 و بررسی جدی موضوع استرداد فتح الله گولن رهبر جماعت گولن است.

چنان که پیدا است، اظهارات بولتون پیش از سفر به ترکیه، که برای حکومت این کشور تحریک آمیز بودند، هیچ شباهتی به موضع گیری های یک دیپلمات پیش از مذاکره با طرفی که با آن اختلاف نظر دارد، نبودند. بولتون در سخنان خود دقیقاً از واژه هایی استفاده کرد که همگان از حساسیت اردوغان نسبت به آنها آگاهند.

به نظر می رسد آمریکایی ها، علاوه بر این که به حصول توافق با ترکیه خوش بین نبودند، احتمالاً چندان تمایلی به توافق نیز نداشتند. به عبارت دیگر، آمریکایی ها حاضر نبودند برای رسیدن به این توافق خاص هزینۀ زیادی بپردازند و امتیازات چندانی به طرف خود بدهند. برای آمریکایی هایی که در پیرامون ترامپ هستند حضور در سوریه از سرنوشت کردها اهمیت بیشتری دارد. می توان گفت مقامات آمریکایی در پی بهانه ای قوی هستند که ترامپ را به انصراف از تصمیم خود قانع کنند.

به همین خاطر آمریکایی ها شرطی برای ترکیه تعیین کردند که از ابتدا مشخص بود شرطی برای «پذیرفته نشدن» است و بولتون با اظهارات تحریک آمیز خود در اسرائیل، مقدمات نپذیرفتن شرط را آماده تر کرد. و در نهایت اردوغان اعلام کرد شرط را نمی پذیرد.

جمهوری خواهان آمریکا نگرانی بزرگی دارند، که به نگرانی فعلی اردوغان بی شباهت نیست: انتخابات ریاست جمهوری سال 2020. دیپلمات های جمهوری خواه توجه ترامپ را به این نکته جلب می کنند که اگر خروج آمریکا از سوریه نتایج مورد انتظار آنها را در پی نداشته باشد، داعش تجدید قوا کند و به طور کلی بحران سوریه تا آن زمان ادامه یابد، حزب جمهوری خواه در انتخابات 2020 با مشکل مواجه خواهد شد. بنابراین، ادامۀ حضور نظامی در سوریه و موافقت با حملۀ محدود ترکیه به کردها برای منافع ایالات متحده و به ویژه منافع جمهوری خواهان مفید تر است. گویی قرار است آرای جمهوری خواهان آمریکا نیز به خون کردها آغشته باشد.

بیستون عباسی

بیشتر بخوانید:

جان بولتون بدون اتمام برنامه هایش آنکارا را ترک کرد

اردوغان: همتای جان بولتون ابراهیم کالین است؛ نیازی به دیدار با او احساس نکردیم

اردوغان: حمله به شرق فرات به زودی آغاز خواهد شد