به گزارش کردپرس؛ روند توسعه کرمانشاه در دوران 8 سال جنگ با عراق، نه تنها متوقف شد بلکه اشغال شهرهای مرزی و بمباران ها و موشک باران های مداوم، موجب از بین رفتن تعدادی زیادی از شهرها، ویران شدن زیرساخت ها و صنایع بزرگ شد و در عمل پسرفت و عقب افتادگی بسیار قابل توجهی هم در این استان - که روزگاری مرکز غرب کشور و استان پنجم محسوب می شد - اتفاق افتاد.

غلامرضا صحرائیان در ابتدای دولت اول سازندگی و در مهرماه 68 به عنوان استاندار بوشهر معرفی شد. ولی قبل از اتمام دولت پنجم و در تیرماه سال 71 توسط هیئت وزیران به عنوان استاندار جدید کرمانشاه، جانشین زنده یاد سیدعلی نکویی زهرایی شد که از ارديبهشت 65 تا آن زمان استاندار کرمانشاه بود. صحرائیان تا پایان دولت دوم هاشمی رفسنجانی و به مدت بیش از 5 پنج سال، استاندارکرمانشاه باقی ماند و طی این مدت کارهای فراوانی در زمینه بازسازی شهرهای ویران شده، احیای زیرساخت های آسیب دیده و گسترش کشاورزی و صنعت و راهسازی کرمانشاه انجام داد. حجم اصلی و گسترده بازسازی های پس از جنگ در حوزه های مختلف در دوران وی انجام شد و در طول سال های حضورش، چهره دیار بیستون را در مقایسه با دوران جنگ و بمباران، به نحو کاملا آشکاری دگرگون کرد.

کرمانشاه در دوران پس از اتمام جنگ، گزینه های چندانی برای توسعه پیش رو نداشت. زیرساخت های ممتاز و گسترده تجاری و بازرگانی کرمانشاه در قصرشیرین و خسروی در همان سال های اول جنگ ویران شده بود و تداوم تخاصم پس از صلح هم راه را بر هرگونه احیای زودهنگام ظرفیت های این حوزه بسته بود. در عمل هم تا پس از فروپاشی رژیم صدام در ۲۰ فروردین ۱۳۸۲ (۹ آوریل ۲۰۰۳) تحول خاصی در حوزه تجارت مرزها – جز یک تجارت محدود پیله وری در شیخ صله و شوشمی - رخ نداد. در این حالت طبیعی بود بیشترین انرژی مدیریت ارشد استان برای بهبود وضعیت معیشت و اقتصاد این استان جنگزده، صرف توسعه حوزه کشاورزی و نوسازی و توسعه صنایع قدیمی و ایجاد صنایع جدید، شود.

بازسازی صنایع آسیب دیده

کرمانشاه تا قبل از آغاز جنگ، دارای صنایع مهمی در حوزه های مختلف بود که بخش مهمی از آن ها در دوران جنگ با رکود و یا آسیب های جدی مواجه شدند. بازسازی این صنایع بسیار سخت و طاقت فرسا و نیازمند تلاش و جذب اعتبار فراوان بود.

بخش مهمی از کارخانه های موجود در حوزه کشاورزی و صنایع غذایی فعال بودند. کارخانه قند اسلام آباد به عنوان قدیمی ترین کارخانه قند غرب کشور در جریان جنگ کاملا تخریب شد. در آن سال ها با گشایش اعتبار ارزی بالغ بر 11 میلیون دلار قرارداد بازسازی کارخانه قند اسلام آباد غرب از سوی سازمان اتکا با کشور چکسلواکی منعقد شد و در اردیبهشت ماه 71 فاز اول این کارخانه مهم دوباره به بهره برداری رسید.

کارخانه قند بیستون دومین مجموعه مهم این حوزه بود که در اوایل دهه 40 توسط مهندس احمد زنگنه راه اندازی شده بود. این کارخانه هم در دوران جنگ نه تنها امکان توسعه نداشت بلکه بر اثر بمباران خسارت هم دید. فاز اول عملیات نوسازی و مدرنیزاسیون خطوط تولیدی و ایجاد انبارهای جدید کارخانه قند کرمانشاه در سال 74 به اتمام رسید و ظرفیت تولیدی سالانه کارخانه نیز یکصد هزارتن افزایش یافت و به 300 هزارتن در سال رسید.

کارخانه شیر پاستوریزه بیستون از دیگر صنایع بزرگ ایجاد شده در دهه 40 توسط مهندس احمد زنگنه بود. در دهه 70 خط جدید کارخانه شیر پاستوریزه بیستون با ظرفیت سالانه 17 هزارو 400 تن با حضور نعمت زاده وزیروقت صنایع در آبان سال 73 به بهره برداری رسید. در حوزه سیمان هم کارخانه مهم سیمان غرب که در نیمه دوم سال 56 به بهره برداری رسیده بود، دوباره نوسازی شد.

در حوزه نساجی هم کارخانه نساجی غرب و کارخانه قدیمی پشمبافی کشمیر در دوره وی هنوز فعال بودند و حتی در این حوزه صادرات هم داشتند. هر چند متاسفانه این دو مجموعه مهم در دهه 80 راکد و تعطیل شدند.

در این دوره همچنین تعمیرات اساسی در زمینه نوسازی پالایشگاه قدیمی کرمانشاه - که بارها در دوران جنگ بمباران شد – انجام گرفت. در تیرماه 70 و پس از ده سال، حفاری در نفت شهر دوباره را از سرگرفته شد. علاوه بر این ها در آبان 74 عملیات اجرائی پروژه مهم خط لوله انتقال فراورده های نفتی از کرمانشاه به سنندج با حضور علی اکبرهاشمی رفسنجانی رئیس جمهوری ایران آغاز شد که طرح مهمی در تامین فرآورده های نفتی مورد نیاز استان کردستان بود.

شركت داروسازي باختر بیوشيمي یکی دیگر شرکت های بسیار مهمی بود که پس از سال ها به چرخه تولید وارد شد و اکنون از شرکت های مهم داروسازی کشور محسوب می شود. از دیگر شرکت هایی که در این دوره راه اندازی شد می توان به پیک افروز غرب از مهم ترین تولید کنندگان قطعات خودرو و شرکت پویا غرب تولید کننده هادی های هوایی فشار قوی در ایران اشاره کرد.

پایه ریزی ساخت 8 شهرک صنعتی

یکی از اتفاقات بسیار مهم در این دوران، تصویب ساخت هشت شهرک صنعتی جدید بود. تا پیش از آن زمان کرمانشاه تنها صاحب یک شهرک صنعتی در کیلومتر 4 جاده سنندج بود که در دهه 50 راه اندازی شده بود. مدیریت این شهرک از همان ابتدا در دست بانک صنعت و معدن و سپس شرکت آتیه دماوند - یکی از زیرمجموعه‌های بانک- قرار گرفت و بعدها شهرداری قزوین آن را خریداری کرد. این 8 شهرک صنعتی در نقاط مختلف استان از جمله کرمانشاه (شهرک صنعتی فرامان)، اسلام آبادغرب، سنقرو کلیایی، کنگاور، روانسر، سرپل زهاب، قصرشیرین و گیلانغرب ایجاد شدند و بستر گسترش صنایع به برخی شهرستان های مهم استان و ایجاد شدن چند کانون صنعتی تازه در این حوزه فراهم شد. از همان زمان نیز بسیاری از واحدهای جدید - به خصوص در کرمانشاه - در این شهرک های جدید به تدریج جانمایی و راه اندازی شدند.

اولین دور از افتتاح کارخانه ها

اولین دور از افتتاح کارخانه های مهم در سال های پس از جنگ در سفر استانی هاشمی رفسنجانی در آبان 73 به کرمانشاه اتفاق افتاد. کارخانه چینی کرد یکی مهم ترین پروژه های صنعتی اشتغال زا در آن دوران بود که به بهره برداری رسید. عملیات اجرایی این کارخانه از سال 64 آغاز و به دلیل جنگ و تنگناهای اعتباری تا آن زمان به بهره برداری نرسیده بود.

نیروگاه حرارتی بیستون یکی دیگر از این صنایع مهم بود که در این سفر افتتاح شد. این پروژه در سال 70 و در دوران استانداری زنده یاد نکویی توسط زنده یاد حبیبی معاون اول رئیس جمهور وقت، عملیات اجرایی آن آغاز شده بود و در آبان 73 به بهره برداری رسید. این نیروگاه در تامین برق مورد نیاز استان های کرمانشاه، ایلام و کردستان نقش مهمی ایفا کرد .

همچنین در این سفر چند پروژه مهم و موفق دیگر مانند مارپیچ باختر در حوزه قطعات اتوموبیل در این دوره افتتاح شدند که امروز از موفق ترین صنایع کرمانشاه محسوب می شوند. البته در این سفر کارخانه هایی مانند موتورسیکلت سازی باختر در شهرک صنعتی کرمانشاه هم افتتاح شد که پس از مدت کوتاهی برای همیشه از چرخه تولید بازماندند.

تلاش برای راه اندازی صنایع مهم

برخی از واحدها مهم صنعتی مانند کرپ ناز هرسین (تولید کننده چادر زنانه)، پارس حفاظ، چرم باختر و کاشی بیستون در آن دوران به دلیل نبود نقدینگی و ارز موردنیاز برای خرید تجهیزات، با مشکل جدی مواجه شده بودند. در فروردین 75 محمدجواد فیض محمدی مدیرکل صنایع استان کرمانشاه در اینباره به ایرنا خبر داد حدود 23 میلیون دلار ارز مورد نیاز برای راه اندازی پنج واحدتولیدی بزرگ استان کرمانشاه تامین شد. این واحدها در دوران استاندار بعدی افتتاح شدند.هر چند در این دوره برای راه اندازی پروژه هایی مانند کاغذسازی غرب هم خیلی تلاش شد که به جایی نرسید و حجم انبوهی از اعتبارات آن هم بدون هیچ ثمری صرف آن شد.

همچنین اولین تلاش های جدی برای راه اندازی پتروشیمی در این دوران آغاز شد. شرکت صنایع پتروشیمی کرمانشاه به صورت شرکت سهامی عام تاسیس شد و در 8 فروردین 1375 در اداره ثبت شرکتهای استان کرمانشاه به ثبت رسید و به سرعت فعال شد. زنده یاد معصومی لاری مدیرعامل وقت شرکت صنایع پتروشیمی کرمانشاه تلاش های بسیاری برای روی ریل قرارگرفتن و به ثمر رسیدن این پروژه در دولت بعد انجام داد و از عوامل اصلی راه اندازی این پروژه بود.

ضرورت واکاوی پیشینه توسعه کرمانشاه

معمولا جوامع توسعه نیافته از حافظه تاریخی ضعیفی برخوردارند و کمتر به واکاوی و بررسی تاریخ و پیشینه روندهای توسعه و تلاش های صورت گرفته می پردازند. در این جوامع معمولا نه خادمان مورد تشویق قرار می گیرند و نه عملکرد کاهلان به نقد جدی کشیده می شوند. جامعه کرمانشاه هم مصون از این آسیب نبوده و طی این سال ها کمتر به واکاوی های جدی در حوزه توسعه استان پرداخته است. امیدوارم گزارش هایی از این دست (هرچند ناقص و کوتاه) که به کارنامه کاری غلامرضا صحرائیان یکی از استانداران کرمانشاه در دهه 70 در حوزه صنعت پرداخته، انگیزه ای برای واکاوی و بررسی پیشینه تلاش های صورت گرفته در این حوزه باشد.

عکس: آرشیو رسول شکری نیا