ترکیه مخالفت آشکار خود را با پروژۀ مذاکرات صلح گروه های کرد سوری به ابتکار ایالات متحده آغاز کرده است. این امر احتمال شکست را برای تلاش های ایالات متحده در راستای دو هدف که ثابت شده مانع الجمع هستند افزایش داده است. این دو هدف عبارتند از ادامۀ شراکت با کردها و ترمیم روابط با ترکیه به عنوان یکی از اعضای ناتو که در سایۀ هدف نخست به تیرگی گراییده است.
ناخرسندی ترکیه از مطلبی که 11 می در خبرگزاری دولتی آناتولی منتشر شد قابل لمس بود. این مطلب تلاش برای متحد کردن گروه های متفرق کردی سوریه را بیشتر به عنوان یک توطئه در راستای ایجاد «فضای نمایش بین المللی» برای «سازمان تروریستی شمال سوریه» قلمداد می کرد.
همان روز مولود چاوش اوغلو وزیر امور خارجۀ ترکیه در بیانیه ای به خاطر موضع کشورهای یونان، مصر، قبرس و امارات متحدۀ عربی در قبال ترکیه در دریای مدیترانه، به این کشورها تاخت.
وی همچنین فرانسه را به تحریک «این محور شرارت» و «قصد تأسیس دولت تروریستی در سوریه» متهم کرد. علت این امر دخالت فرانسه در مذاکرات صلح میان کردهای سوریه است.
ترکیه در اقدامی غیر معمول انگشت اتهام را به سوی نچیروان بارزانی رئیس اقلیم کردستان و متحد دراز مدت رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه نشانه رفت. آناتولی گفت بارزانی توسط فرانسه و ایالات متحده برای اجرای این طرح مأمور شده است.
مذاکرات میان شورای میهنی کردهای سوریه (ENKS)، سازمان فراگیر احزاب کردی اپوزیسیون سوریه که با معارضان سوری مستقر در استانبول در ارتباطند، با حزب اتحاد دموکراتیک سوریه (PYD)، که بخشی از ساختار مدیریت خودگردان شمال و شرق سوریه است، ماه گذشته آغاز شد.
ویلیام روئبوک فرستادۀ وزارت دفاع ایالات متحده در سوریه میان طرف ها میانجی گری می کند.
تلاش های سابق برای اتحاد این گروه ها با پیشگامی مسعود بارزانی، عموی نچیروان بارزانی و رهبر حزب دموکرات کردستان (پارتی) صورت می گرفت. این تلاش ها به دلایل متعدد شکست خوردند. مقاومت و مخالفت ترکیه که به واسطۀ نفوذش در پارتی و ENKS بر مذاکرات اثر می گذاشت، یکی از این دلایل بود.
ترکیه تحکیم دستاوردهای کردها را در شمال سوریه تهدیدی وجودی علیه خود می داند که ممکن است باعث تشویق 14 میلیون کرد این کشور به جدایی طلبی شود. گیران اوزجان نمایندۀ حزب کردی دموکراتیک خلق ها (HDP) در واشنگتن به المانیتور گفت: «حقوق کردها مانند بالا آمدن سطح آب دریا است. وقتی در نقطه ای سطح حقوق بالا رود، در نقاط دیگر نیز بالا می رود.»
بنابراین، جای تعجب نیست که ایالات متحده از ترس کارشکنی در این پروژه به طرف ها فشار می آورد، البته بدون نتیجه، که دربارۀ مذاکرات با رسانه ها گفتگو نکنند.
آخرین دور گفتگوها اکتبر گذشته توسط مظلوم کوبانی فرماندۀ خون گرم ارتش دموکراتیک سوریه کلید خورد. این گروه در کمک به ائتلاف بین المللی ضد دولت اسلامی عراق و شام (داعش) به رهبری ایالات متحده در شکست خلافت خودخواندۀ این گروه در سوریه نقشی اساسی داشت.
کوبانی هوش استراتژیک خود را از میدان نبرد به عرصۀ دیپلماسی معطوف کرد، با این امید که به واسطۀ جذب گروه های زیر چتر شورای میهنی و احزاب کردی کوچک خارج از آن، بر مشروعیت دیپلماتیک مدیریت خودگردان بیافزاید. کوبانی در مصاحبه ای با المانیتور در ماه ژانویه این تلاش ها را در راستای تشکیل یک جبهۀ کردی مشترک برای حصول حقوق کردها معرفی کرد، چه در مذاکرا صلح ژنو به ابتکار ایالات متحده (که اینک متوقف شده است) یا در مذاکرات آینده با حکومت مرکزی سوریه در دمشق.
زمان بندی این تلاش ها اتفاقی نبود. کوبانی مدت کوتاهی پس از حملۀ نظامی 9 اکتبر ترکیه به بخش بزرگی از قلمرو ارتش دموکراتیک سوریه در حد فاصل گری سپی و سرکانی، سراغ ENKD رفت. این عملیات، که پس از تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهور ایالات متحده مبنی بر خارج کردن نیروهای نظامی از این مناطق در پی یک تماس تلفنی با اردوغان ممکن شد، یک شوک بزرگ بود.
ترکیه این حمله را با تکرار زبانزد همیشگیش که ارتش دموکراتیک تروریست است، مشروع و موجه جلوه داد. این ادعا از این اقعیت سرچشمه می گیرد که کوبانی و برخی دیگر از مقامات عالی رتبۀ مدیریت خودگردان دهه ها عضو حزب کارگران کردستان (PKK) بوده اند و PKK نیز در فهرست گروه های تروریستی وزارت دفاع ایالات متحده جای دارد.
PKK از سال 1984 درگیر مبارزۀ مسلحانه با ترکیه است و در این دوران آتش بس ها و مذاکرات شکست خورده ای برای صلح داشته است. آخرین دور مذاکرات در سال 2015 شکست خورد و آنکارا از آن زمان فشار بر ارتش دموکراتیک را افزایش داده و مصرانه از آمریکا می خواهد به روابط خود با این گروه پایان دهد.
ایالات متحده نیز به نوبۀ خود به کوبانی فشار می آورد که ارتش دموکراتیک و همۀ ساختارهای امنیتی و مدنی را از کادرهای PKK که پس از خروج ارتش سوریه از شمال و شرق سوریه در سال 2012 برای سازمان دهی به منطقه آمدند، پاک سازی کند.
در تیم سوریۀ وزارت دفاع ایالات متحده زمزمه هایی هست که «مدل منبج» در سراسر شمال و شمال شرقی سوریه تکرار شود. در شهر مختلط کرد و عرب نشین منبج، تنها شهر تحت کنترل ارتش دموکراتیک در غرب رودخانۀ فرات، ده ها کادر اداری و نظامی PKK در راستای خواست ترکیه برکنار شدند. البته ترکیه هیچ گاه نپذیرفت که این درخواست به طور کامل عملی شده است.
توافق با ENKS و دیگر احزاب کردی سوریه استدلال ترکیه را مبنی بر این که مدیریت خودگردان یک «حکومت تروریستی PKK» است، تضعیف می کند. علاوه بر این، چنین توافقی به مخالفت های ترکیه با شراکت ایالات متحده و ارتش دموکراتیک پایان خواهد داد و شمال و شرق ترکیه را در برابر حملات بیشتر ترکیه و البته خیانت های بیشتر ایالات متحده مصون خواهد کرد.
در عین حال، این توافق باعث خواهد شد فشار ترکیه بر بارزانی ها برای محدود کردن دسترسی از طریق گذرگاه مرزی فیش خابور کاهش یابد. این گذرگاه تنها گذرگاه مرزی است که کمک های بشر دوستانه از طریق آن وارد شمال سوریه می شود.
در حالت خوش بینانه، آنکارا مرزهای خود را برای تجارت باز خواهد کرد، همان گونه که با کردهای عراق چنین کرد، و اجازه خواهد داد مدیریت خودگردان روی پای خود بایستد و مانند «یک شمال عراق دیگر» رشد کند.
نفت منطقه، که ترامپ به عنوان دلیل حفظ نیروهای آمریکایی در شمال و شرق سرویه از آن یاد می کند، به بهبود روابط کمک خواهد کرد، همان گونه که در روابط با حکومت اقلیم کردستان چنین شد. تنش میان واشنگتن و آنکارا به خاطر ائتلاف آمریکا با ارتش دموکراتیک نیز کاهش خواهد یافت.
از منظر PKK این سناریو می تواند ترکیه را به ادامۀ مذاکرات صلح با عبدالله اوجالان رهبر زندانی آنها و موافقت با آتش بس وادار کند و به این ترتیب به نیروهای PKK مجال دهد در مقابل حملات پهپادی گستردۀ ارتش این کشور نفسی تازه کنند. یکی از مقامات کهنه کار PKK در کردستان عراق به المانیتور گفت: «ما بیشتر از هر کسی خواستار مذاکره هستیم.»
احتمالاً این حساب ها ایالات متحده را به صرافت انداخته اند از مذاکرات حمایت کند. یکی از مقامات ارشد ENKS که نخواست نامش فاش شود به المانیتور گفت: «آمریکایی ها واقعاً جدی هستند و مظلوم [کوبانی] بسیار صادق است.»
ENKS به هیچ وجه نمی تواند پیش قدمی کوبانی را نادیده بگیرد. چنین کاری اتهامات PYD را تقویت می کند، که بر اساس آن ENKS از آنکارا خط می گیرد، آن هم در شرایطی که خشم عمومی از تجاوز ترکیه بالا گرفته است. از این گذشته، به نظر می رسد بارزانی ها نیز، که به قول آناتولی ENKS را حمایت می کنند، طرفدار توافق هستند.
اما هر گونه توافقی از آغاز محکوم به شکست است.
یک مقام مطلع که نخواست نامش فاش شود تا آزادانه سخن بگوید، در این باره گفت: «این خوب است که کردها در کنار هم باشند و توسط قدرت های بزرگ متفرق نشوند.» اما وی ادامه داد: «کسانی در تیم سوریه [در ایالات متحده] هستند که یک جبهۀ بزرگ کردی را برای فرو نشاندن ترکیه، ایجاد دشمنی میان شمال شرق [سوریه] و دمشق و محدود کردن ایران کلیدی می دانند.» اما چنان که حملۀ اکتبر نشان داد، واشنگتن همچنان روابط خود با ترکیه را در اولویت قرار می دهد و اغلب کردها هزینۀ آن را می پردازند.
منبع مطلع یاد شده افزود: «ترکیه هرگز از وتوی حضور ارتش دموکراتیک در مذاکرات ژنو عقب نشینی نخواهد کرد. ایالات متحده باید بر حضور ارتش دموکراتیک در ژنو اصرار کند، به ویژه به این خاطر که همچنان ژنو را تنها محل گفتگو با دمشق می داند. اما ایالات متحده چنین نمی کند، بنابراین، اگر هدف رسیدن ارتش دموکراتیک به ژنو است – در مقابل اتحاد کردها که به خودی خود یک پایان مثبت است – راه به جایی نخواهد برد.»
عمر اوجالان برادر زادۀ رهبر PKK و یکی از نمایندگان HDP در پارلمان ترکیه در یک مصاحبۀ تلفنی با المانیتور گفت: «ترکیه مصمم است هر جا ببیند کردها به یک دستاورد سیاسی می رسند، آن را نابود کند.» وی افزود: «مسألۀ کردها از مرزهای ترکیه فراتر رفته است و دیگر منحصراً با دینامیک های سیاست داخلی ترکیه حل و فصل نخواهد شد. ما کردها اینک باید گسترده تر بیندیشیم و بر اساس ارزش ها و اصول خود ائتلاف های بین المللی ایجاد کنیم.»
ناظران خارجی مدعی هستند یک دلیل دیگر که آمریکا می خواهد وضعیت کردهای سوریه و عراق بهبود یابد، دلیلی که به اندازۀ دلایل قبلی نوع دوستانه نیست، این است که حضور نظامی خود را در مناطق کردنشین، به عنوان بدیلی برای سایر مناطق عراق، تقویت کند. از زمان ترور سردار قاسم سلیمانی فرماندۀ نیروی قدس سپاه پاسداران ایران، رخواست خروج نظامیان آمریکایی از عراق افزایش یافته است.
یکی از این ناظران در یک مصاحبۀ تلفنی گفت: «آمریکایی نیاز دارند که مرز [میان کردستان عراق و شمال شرقی سوریه] باز و تردد در آن روان باشد. اتکای آنها به کردها افزایش یافته است. موضوع کلیدی خود روند [مذاکرات صلح میان گروه های کرد سوری] است. این روند کمک می کند اوضاع آرام باشد.»
برخی با این دیدگاه مخالفند. یکی می پرسد: «چرا ما نیاز داریم فتیلۀ شمال شرقی سوریه در شمال عراق باشد؟»
ترکیه در یک مانوور شک بر انگیز دیگر از انجمن کردهای مستقل سوریه دعوت کرد به اپوزیسیون سوری مستقر در استانبول بپیوندند. به گفتۀ ولادیمیر فون ویلگنبرگ یکی از نویسندگان کتاب «کردهای شمال سوریه»، این گروه که در سال 2016 توسط آنکارا تأسیس شد، طرفداران ناچیزی دارد. ویلگنبرگ گفت هدف ترکیه این است «اینک که ENKS در حال مذاکره با PYD است، آن را بیشتر تحت فشار بگذارد.»
وی افزود «ترکیه می خواهد نشان دهد که اگر ENKS با PYD به توافق برسد، آنکارا بدیلی برای این گروه دارد» و این حقیقت که ترکیه چنین دعوتی به عمل آورده «نگرانیش را از این که ممکن است توافقی در کار باشد، فاش می کند.»
ویلگنبرگ معتقد است شانس حصول توافق «اندک است» و تنها دلیل آن هم ترکیه نیست. به عنوان مثال، PYD مایل نیست نیروی پیشمرگ روژ وابسته به ENKS را در ارتش دموکراتیک ادغام کند، «زیرا یک نیروی نظامی کردی رقیب نمی خواهد» که ممکن است بذر درگیری داخلی را پراکنده کند. به همین ترتیب، پیشمرگ روژ نیز مایل نیست خود را تحت فرمان ارتش دموکراتیک ببیند.
یکی از مقامات ENKS اعلام کرد تا کنون گفتگو ها بیشتر پیرامون «توافق بر سر اصول اساسی» بوده است، به جای پرداختن به مسائل عینی. وی افزود ENKS در میز خود در ژنو با PYD شریک نخواهد شد مگر این که یک توافق جامع که مسائل سیاسی، مدیریتی و نظامی را شامل شود، به دست بیاید.
یک مشکل دیگر در کردستان عراق سر بر آورده است. تنش میان PKK و پارتی به خاطر زینی ورتی بالا گرفته است. زینی ورتی یک گذرگاه کوهستانی استراتژیک در کردستان عراق است که به کوهستان قندیل منهی می شود، یعنی جایی مقر اصلی PKK است.
پارتی ماه گذشته بیش از 400 تن از نیروهای خود را به زینی ورتی اعزام کرد و گفت می خواهد به منظور پیشگیری از انتشار بیماری کرونا توسط مردمی که به ایران تردد می کنند، رفت و آمدها را رصد کند. اما PKK می گوید دلیل اصلی کمک به هموار کردن راه حملۀ ترکیه به قندیل است و از پارتی می خواهد عقب نشینی کند.
وقتی PKK سه تن از نیروهایش را برای ابلاغ این پیام روانه کرد، ترکیه آنها را در یک حملۀ هوایی هدف قرار داد و هر سه تن جان خود را از دست دادند.
این رویارویی به سود آنکارا است، چرا که کوبانی را در وضعیت ناخوشایندی قرار می دهد؛ باید روابط خود را با بارزانی بهبود بخشد در حالی که نیروهای بارزانی [در زینی ورتی] در مقابل دوستانش صف آرایی کرده اند.
البته، به همین ترتیب، فشار نظامی بر قندیل به کوبانی فرصت می دهد به تندروهای PKK بگوید دیپلماسی راه پیشروی است، نه جنگ. اما چالش اصلی و ماندگار این است که همۀ طرف ها آنکارا را متقاعد کنند.
نویسنده: امبرین زمان
منبع: المانیتور
ترجمه: خبرگزاری کردپرس – سرویس سوریه
بیشتر بخوانید:
نظر شما