خبرنگار حوزه جنگ کُردپرس که به عفرین اعزام شده است، چنین گزارش می دهد:

با صدای مهیبی از خواب پریدم.صدا آنقدر بلند و ترسناک‌ بود که کنترل فکریم‌ را از دست داده بودم و تنها بدون اراده، هاج و واج روی تخت خواب در و دیوار را نگاه می کردم.

نیمه های شب است پس از طی مسافتی ۲۰۰۰ کیلومتری و صرف ۸ روز سفر و عبور از مناطق جنگی و ناامن به شهر عفرین مرکز کانتون کُردنشین عفرین در شمال غربی سوریه رسیدم.به هتل کوچکی که تنها مرکز پذیرش مهمان است،رفتم تا با استراحتی چند ساعتی، خود را برای تهیه گزارش از عفرین آماده کنم.شاید یک‌ ساعتی بود که از خوابم می گذشت ،یکدفعه با صدای مهیبی از خواب پریدم.صدا آنقدر بلند و ترسناک‌ بود که کنترل فکریم‌ را از دست دادم و بدون اراده و هاج و واج روی تخت خواب در و دیوار را نگاه می کردم.کمی که به خود آمدم سریع لباسم‌ را پوشیدم و به قسمت پذیرش رفتم.با سراسیمگی پرسیدم چه اتفاقی افتاده است.متصدی هتل با لبخندی که گویی اتفاقی نیفتاده است،گفت:《رفیق الان هفت سال است که ما به این صداها عادت کرده ایم و چهل روز است که این صداها را در منطقه خود تجربه می کنیم؛چیزی نیست اردوغان در حال بمباران روستاها و مردم ماست》.با حالت شوخی و خنده ادامه داد《تو که خبرنگار جنگ هستی،نباید از این صداها بترسی》.با لبخند کوتاهی جواب صحبت هایش را دادم و به اتاق خود بازگشتم.

مختصات جغرافیایی

عِفرین از شهرهای استان حلب در سوریه می‌باشد. این شهر شمال غربی‌ترین شهر سوریه است؛ که دارای ۳۶۶ روستا بوده به وسعت ۲٫۰۳۳ کیلومتر مربع است که طبق آمار سال ۲۰۱۲ حدود ۸۰ هزار نفر جمعیت دارد و در اطراف شهر عفرین حدود ۴۶۰ هزار نفر در ۷ منطقه ساکن هستند.

عفرین، نگین سوریه

وقتی که از مزارع شهبا و مناطق بکر کشاورزی و باغداری تحت کنترل نیروهای کُرد به سمت عفرین سرازیر می شوید دورتادور درخت های زیبای زیتون چشم‌ را نوازش می دهد و احساس شکرگزاری از این‌همه نعمت،انسان‌ را سرمست می کند.از بلندی های مشرف به عفرین مطایی در دل دشت جای گرفته که سوری ها به آن نگین سوریه می گویند و کُردها آن‌را بهشت کُردستان می نامند.دشتی غنی و زیبا که به وسیله تپه های نه چندان بلند محاصره و محافظت می شود که از لحاظ نظامی خاصیت استراتژیکی به آن می دهد.

آرامش در عفرین

خیابان های عفرین را زیر و رو‌ می کنم و با دقت به رفتار مردم این منطقه تاملی می اندازم.اینگونه احساس می کنم که ترسی در دل مردم وجود ندارد و انگارنه انگار ۳۰ کیلومتر آنطرف تر ،ترکیه قصد ورود به عفرین را دارد.از پیرمردی که در گوشه خیابان سیگار و آدامس می فروشد،می پرسم،پدر جان خیلی راحت نشسته ای،نمی ترسی که ترکیه وارد عفرین شود.پاسخ داد《اگر اردوغان مرد جنگ‌ بود تا الان به عفرین رسیده بود.بی خیال باش،با آن‌سربازهایش هیچ کاری نمی تواند بکند》.احساس کردم جواب دندان‌شکنی دریافت نمودم.به راه افتادم و چرخی در شهر زدم.خانه های عفرین قدری مدرن تر از خانه های دیگر مناطق کُردستان سوریه است.گفته می شود ثروتمندان سوری برای فرار از جنگ‌ به این‌ منطقه آمده اند، زیرا که عفرین تنها نقطه ای در سوریه بود که از جنگ در امان‌ بود.همه چیز در شهر پیدا می شد و احساس کمبودی در شهر حس نمی شود.تنها کمبودی که نیروهای کُرد اعلام کردند که حیاتی است‌ به دست آن‌ها برسد،دارو است. کُردها می گویند در حملات هوایی ترکیه به عفرین،نزدیک‌به ۱۹۲ غیر نظامی کشته و تعداد زیادی زخمی شده اند،لذا رسیدن‌ دارو حیاتی است.به ساختمان اداره کانتون عفرین می روم.از 《هیفی مصطفی》 رییس مشترک کانتون عفرین در خصوص آخرین وضعیت جنگ‌ می پرسم،پاسخ می دهد:《همانطور که می بینید مردم‌ مشغول زندگی روزمره خود هستند و به هیچ صورت منازل خود را ترک‌ نمی کنند.ما متجاوز نیستیم.ما در خانه های خود نشسته ایم و کشوری متجاوز به بهانه های واهی به ما حمله می کند.این ، آن‌ها هستند که باید عفرین را ترک‌کنند،نه ما.از او درباره تعاملات با دولت سوریه می پرسم،پاسخ می دهد:گفت و گوهای ما ادامه دارد و دولت‌سوریه باید برای دفاع از شهروندان خود در مقابل یورش ترکیه و گروه های تروریست همکار او وارد عمل شود.

کُردها و اداره عفرین

منطقه عفرین در جریان جنگ سوریه به‌طور کامل تحت تسلط کردهای سوریه درآمد و با آغاز جنگ‌ سوریه، پذیرای یک‌ میلیون آواره از مناطق دیگر سوریه به این ناحیه شد.این منطقه بعد از جگ داخلی سوریه از سال ۲۰۱۲ توسط نیروهای کُرد به عنوان کانتون عفرین اسم گذاری شد. کلیه اختیارات اداری و سیاسی این منطقه توسط نیروهای کُرد انجام می‌گیرد.اکثر مردم این منطقه شافعی هستند به استثناء چند روستا که ارمنی و حنفی هستند.صنعت‌های مرتبط با پرورش زیتون مانند استخراج روغن زیتون و ساخت صابون زیتون در این شهر رونق دارد.شهر عفرین از سرسبزترین شهرهای سوریه است و دارای بوستان‌های زیادی است. کوهستانی بودن این شهر بر گیرائی طبیعی آن می‌افزاید.

آغاز حملات ترکیه به عفرین

در ژانویه ۲۰۱۸(بهمن ۹۶)، ترکیه به بهانه ریشه‌کنی تروریسم در منطقه، به بخش‌های مختلف عفرین حملات زمینی و هوایی خود را آغاز نمود.تا نوشتن این‌گزارش 43 روز از شروع حملات سپری شده اما بنا به شواهد میدانی،ترکیه تنها موفق به ورود و ایجاد کمربندی در عمق ۵ کیلومتر در اطراف عفرین شده و ادعای تصرف ۳ ساعته شهر که اردوغان‌ وعده آن‌ را داده بود،محقق نشده است.

ترکیه بازیگر توانمندی در منطقه خاورمیانه و غرب آسیا است که هم حلقه اتصال غرب به شرق و هم مسیر عبور انرژی از نیمکره شرقی به نیمکره غربی است لذا اگر غرب در برخورد با سیاست های جنگ طلبانه "اردوغان" رییس جمهوری ترکیه مماشات چندان به خرج نمی دهد،به سبب جایگاه فوق استراتژیک ترکیه در جغرافیای سیاسی است.ترکیه خوب می داند استفاده از عنوانی همچون مبارزه با "تروریسم" بیان نخ نما شده و مطرودی است اما زمانی که با حربه "موقعیت" سیاست ورزی می کند،غرب و شرق قدرتمند را در "آچمز سیاسی" قرار می دهد؛روسیه را با موضوع انتقال گاز و مسیر امن انرژی به پای میز مذاکره می کشاند و غرب و اروپا را به بهانه بستن مرزهایش به روی مهاجران مجبور به "تنازل سیاسی" می کند.پس موقعیت ژئو استراتژیک ترکیه حربه اصلی امتیازگیری از قدرت ها است.راهبرد ترکیه در سوریه، همان راهبرد ابتدای جنگ این کشور در سوریه است.در واقع چیزی از آرزوی ترک ها برای به انقیاد درآوردن حاکمیت سوریه و به سرکار آوردن حاکمیتی نزدیک به خود،کم نشده است، بلکه نوع سیاست "ریسک" ترکیه در قبال این هدف استراتژیک تغییر کرده است.روزگاری ترکیه به هر دری زد و انواع اقسام گروه های تروریستی را مجهز و منسجم کرد و به داخل سوریه فرستاد و حتی پای آمریکا و غرب را به دروازه سوریه کشاند و گروه های میانه رو به سرپرستی آمریکا را تجهیز نمود و به داخل خاک سوریه فرستاد،اما در برابر محور مقاومت متحمل شکست شد.در واقع اردوغان مرد"طرح های متعدد" است و "پلان های شکست خورده" را سریعا تبدیل به "پلان های برد" می کند.عملیات ترکیه در شمال سوریه تنها صرفا حمله به جریان کُردی"PYD" نزدیک به حزب کارگران کردستان"PKK" نیست و تقلیل این موضوع به این عامل ، اشتباهی محاسباتی خواهد بود.همانطور که در ابتدا هم بیان گردید،ترکیه با تغییر "سیاست فنا به سیاست بقا" به دنبال نقش آفرینی گسترده در سوریه است.خروجی "مذاکره آستانه" باعث شد که ترکیه با حرکت یگان های نظامی ارتشش به ادلب به تحکیم مواضع و ایجاد خطی امنیتی در مرزهای غربی عفرین دست بزند و با ارگانیزه کردن گروه های تروریستی(القاعده،داعش،النصره،احرارالشام،سلطان مراد و...) تحت عنوان 《ارتش آزاد سوریه》مولف های "سلطه یابی" را با موفقیت طی کند.در واقع هر چه که ترکیه در این 7 سال نتوانسته بود به دست آورد در طی مذاکره آستانه بدان نائل شد. اما این را باید در پی ضعف سیاست ورزی ایران در مذاکره آستانه ذکر کرد.بیم ایران از حضور آمریکا در شرق فرات، فرصت "موازنه معکوس" را به ترکیه داد و تهاجم نظامیش به شمال سوریه را مشروعیت بخشید و این زمانی بود که ایران و گروه مقاومت فکر این را نمی کردند که ترکیه در کینه توزی خود مماشات ناپذیر باشد.

اهداف ترکیه در عفرین

در واقع یورش ترکیه به عفرین حلقه متصل پازل تغییر یافتگی سیاست های ترکیه در قبال سوریه است.اتصال سه نقطه(جرابلس-عفرین-ادلب) همان سیاست "به مرگ بگیر تا به تب راضی شود" است.همچنین ترکیه قصد ایجاد دولتی در دل کشور دیگر را دارد و می خواهد با گرفتن عفرین، به دولت دست نشانده خود برسد.-سیاست اخراج حرکت کُردی "از غرب فرات تا مدیترانه".ترکیه در عملیات "شاخه زیتون" می خواهد تهدیدات امنیتی را به زعم خود از مرزهایش دور کند و این در حال حاضر با شکل نگرفتن یک "استاتوی کُردی"در طول نوار مرزی اش میسر می شود و حلقه متصله آن هم،بریدن عفرین از دو کانتون دیگر است.در این راه ایجاد منطقه ترکی در تمام مرزهای کانتون عفرین یکی از خواسته های اصلی ترکیه است.در عملیات شاخه زیتون آنچه که بیشتر محرز است،استفاده ترکیه از شبه نظامیان تندرو متعلق به گروه های تروریستی تحت همچون"سلطان مراد و..." است تا کریدور کُردی را بوسیله "عناصر ترکی" مهار کند و آرزوی کُردها در رسیدن به دریا را هر چه بیشتر ناامید نماید.

همچنین تغییر بافت قومیتی در محل های مورد مناقشه و جایگزینی ترک ها و عرب ها به جای شهروندان کُرد در مرزهای"فرات تا مدیترانه" به منظور هر چه بیشتر شکست پروژه کُردی در شمال سوریه یکی دیگر از اهداف مورد نظر ترکیه است.باید گفت،ترکیه در سیاست بشدت عملگرا است و هرآنچه منافعش حکم کند را تبدیل به دکترین می کند.اما چرا نمی تواند سازش با جریان کردی"PYD" کُردستان سوریه را بپذیرد؟پاسخ این است مدل فکری و اندیشه ای جریان حاکم در کُردستان سوریه متشکل از همان دغدغه های امنیتی است که ترکیه از آن بیم دارد.یعنی چون کُردهای سوریه رهبری اوجالان و تفکرات"PKK" را پذیرفته اند،ترکیه نگرانی های امنیتی اش را ناچار است در جای دیگر تامین کند لذا ضربه زدن به "PYD" و منقطع نمودن سرزمین و در نهایت نابودن کردن منتالیته ی "PKK" در راهبرهایش که همان ایجاد"سیستم کنفدرالیسم دموکراتیک" است را هدف اصلیش می داند.آنچه که از قضایا محرز است،هدف ترکیه از تصرف عفرین همانطور که شرحش گذشت تنها "مسئله کُردی" در شمال سوریه نیست؛بلکه در اصل بهانه ای برای رسیدن به راهبرد کلانتر در عرصه سوریه و منطقه و اثرگذاری بلند مدت در تامین نظم آتی خاورمیانه است،به همین خاطر کُردستان سوریه "دروازه توسعه طلبی های ترکیه در سپهر آینده منطقه "باید دانست.

جنگ سیستم ها در عفرین

اتفاقات چند روز اخیر حاکی است که با ورود آمریکا به سوریه و انهدام مواضع دولت مرکزی در دیرالزور و نبرد هوایی و پدافندی اسراییل و ارتش سوریه در دمشق، بیانگر آغاز منازعه ای بین المللی است، زیرا آن‌گونه که از اتفاقات میدانی درک‌می شود،آمریکا و روسیه عرصه سوریه را از جنگ نیابتی تبدیل به جنگ سیستمی با مشارکت مستقیم خود ،نموده اند.برای درک نقش آفرینی طرفین حاضر در بحران‌سوریه،بهتر است؛موضع هر یک‌از بازیگران را مرور نماییم:《 آمریکا حاکم شرق فرات است و روسیه حاکم غرب فرات است.عفرین حوزه نفوذ روسیه است و روس ها خشمگین از نزدیک شدن کُردها به آمریکا؛ و ترکیه همپیمان آمریکا در ناتو است.آمریکا نمی خواهد ترکیه را به آغوش روسیه بفرستد و همچنین نمی تواند از کُردها در سوریه دست بردارد.روسیه شریک تجاری ترکیه در انتقال انرژی به اروپا و ترکیه همکار روسیه در تقابل با آمریکا در موضع کُردها در عرصه میدانی سوریه است.اسراییل نگران از حضور ایران در مرزهای سوریه است.آمریکا نقش آفرینی ایران در سوریه را عاملی برای تداوم حضور خود در شرق فرات و سوریه می داند و روسیه بیمناک از تقابل تازه در غرب فرات و حملات اسراییل به سوریه و مواضع ارتش سوریه است.》آنچه که مشخص است تنوع بازیگران و مولفه های امنیتی و سیاسی آنقدر در سوریه در هم تنیده و همپوشانی دارند که سهم خواهی و ائتلاف هر یک از بازیگران در این کشور جنگ زده را از حساسیت بالا برخوردار کرده و روند اتفاقات به گونه ای است که می توان گفت که طرفین هم به دنبال ائتلاف های آنی و مقطعی هستند و هم نیم‌نگاهی به همکارهای راهبردی بلند مدت در سوریه دارند و همین‌ موضوع پیچیدگی جنگ ۷ ساله سوریه را دو چندان نموده است.

دولت سوریه و رابطه با کُردها

از طرف دیگر خبرهایی از توافق میان کُردها و دولت مرکزی سوریه شنیده می شود و در هفته گذشته تعداد چند صد نفر از نیروهای مردمی وابسته به دولت مرکزی به عفرین آمدند و در نقاط مرزی مستقر شدند و طی حملات‌هوایی ترکیه تعدادی از آن‌ها جان‌باختند. اگر این‌توافق تبدیل به توافقی همه جانبه شود،می تواند راه گشای مشکلات کُردها باشد زیرا که در صورت استقرار دولت‌مرکزی سوریه در عفرین‌،بصورت اتوماتیک روسیه و ایران‌ هم موافق موضوع خواهند بود و خط بطلانی بر ترسیمات ذهنی ترک ها برای استیلا در شمال غربی سوریه خواهند کشید.سوریه و روسیه و همچنین ایران، می دانند که حضور ترکیه در سوریه عملی سازی رویای عثمانی خواهی است و ترکیه به وسیله عوامل خود سعی در ایجاد منطقه ای تحت نفوذ خود را دارد، لذا نزدیکی کُردها به دمشق را به فال نیک‌ می گیرند هر چند که به گفته برخی تحلیلگران،از ابتدا هم نقشه این‌ بود تا با ورود نظامی ترکیه به عفرین و فشار جنگ نابرابر بر کُردها،مسئولان محلی ناچار به پذیرش صیانت دولت مرکزی سوریه در عفرین‌ شوند.اما ورود دولت مرکزی سوریه به عفرین چه کمکی به کُردها می کند؟

اولین مسئله، بازگشت حاکمیت به دولت مرکزی است و دمشق از طرق مختلف سعی خواهد کرد موضوع پرواز هواپیماهای ترکیه بر فراز آسمان سوریه را تحت شعاع قرار دهد.دومین‌ مسئله، ریختن آب سرد بر پیکر ارتش ترکیه و معارضان‌ برای کنترل کامل کانتون عفرین است چرا که سقوط عفرین و حاکمیت معارضان وابسته به ترکیه در عفرین، محقق نخواهد شد.سومین عامل، با استقرار نیروهای دولتی در دمشق طبعا ایران و روسیه هم استقبال کرده و ترکیه دیگر پیروز میدان نیست و شکست سیاسی دیگری را تجربه می کند یا دست کم به اهداف خود نخواهد رسید.اما اگر این واقعه رخ دهد ترکیه به حملات خود ادامه می دهد یا نقشه دیگری را به اجرا درمی آورد؟

باید گفت اهداف ترکیه در "نشست آستانه" کاملا مشخص شده بود و روسیه هم‌ موافقت‌ خود برای ورود ترکیه به خاک‌ کانتون عفرین‌ را پذیرفته بود.هدف روسیه دور نمودن کُردها از آمریکا و انداختن آن‌ها به دامن دمشق بود که اگر طی نشست های اخیر دولت مرکزی و کُردها این موضوع رخ دهد، باید گفت‌،روسیه به هدف خود رسیده است.در سمت دیگر نقشه ترسیمی ترکیه اشغال عفرین و ضمیمه نمودن آن است اما پس از شکست نظامی در عرصه عمل،ترکیه اگر ببیند دولت مرکزی و کُردها به توافقاتی رسیده اند و دیگر نمی تواند از آسمان عفرین‌ استفاده نماید و مجبور به خاتمه عملیات شود،اقدام به ایجاد استحکامات در مناطق اشغالی کرده و به بهانه حفظ امنیت مرزها و دور نمودن کُردها در آرزوی رسیدن به دریا،نقاط تصرف کرده را به پایگاه دایمی تبدیل می کند.همچنان‌که در شمال عراق مبادرت به این عمل نمود.

نتیجه

باید عنوان کرد در موضوع عفرین همه چیز به توافق کُردها و دمشق بستگی دارد که اگر این‌ مسئله روی دهد،احتمالا ترکیه دوباره تنها می شود زیرا پیشرویی سریع ترک ها در ادلب و ایجاد چند پایگاه در این‌ منطقه این‌بیم‌ را در دمشق به وجود آورده که ترکیه از تلاش های خود برای احداث منطقه ای تحت کنترل معارضین کوتاه نخواهد آمد و این‌در آینده به ضرر حاکمیت ملی دولت مرکزی خواهد شد.