به گزارش خبرگزاری کردپرس، آیت کرد از پژوهشگران و تاریخ دانان استان ایلام در مقاله ی ذیل ضمن معرفی جاذبه های گوناگون و اهمیت این شهر تاریخی، لزوم نامگذاری یک هفته را به نام مهرگانکده مورد تأکید قرار داده است:

هر کدام از شهرهای ایران در یک بازه زمانی یک هفته ای که هفته ی آن شهر نامیده می شود به هر روشی که باشد معرفی می شوند و بدین صورت با معرفی آثار باقی مانده از گذشتگان زمینه ورود گردشگران و در نتیجه زمینه حضور اقتصادی سرمایه گذاران را در آن شهر فراهم میکنند.

مهرگان کده کهن ترین و وسیع ترین شهر دنیای باستان ایران

کهن شهر مهرگانکده در شهرستان دره شهر استان ایلام با داشتن آثار فراوان در همه ادوار تاریخی و پا برجایی آنها تا کنون ، وسیعترین شهر باستانی ایران است که همه اجزای باستانی آن تا کنون باقی مانده است که این اجزا شامل : شهر باستانی ، آتشگاه ، قلعه ها ، پل ها ، آسیاب ها ، راهها سنگ فرش شده ، راهدارخانه ها ، شهرک ها و روستاهای کهن است.

پس لازم است همان طوری که هفته ای به نام مثلا خرم آباد برای معرفی آن وجود دارد ، یک هفته هم به نام هفته مهرگان کده نام گیرد که از طریق آن معرفی آثار باستانی این شهر فراموش شده می تواند منجر به ثبت جهانی این کهن شهر شده و میرات جهانی لقب بگیرد.

در این میان آنچه میتواند موثر واقع شود نامگذاری این هفته از 16 مهرماه باشد که همزمان با جشن مهرگان بوده و تا 21 مهر ماه ادامه داشته است.

از طرف دیگر کمتر شهری از دل ایران شهر است که اضافه بر داشتن آثار باستانی فراوان ، از مناظر طبیعی فراوان از جمله کوه و چشمه ، جنگل و رودخانه های دائمی، آب شیرین و دشت ها برخودارباشد که این چنین و در فاصله هایی چنین نزدیک در دل هم تنیده شده باشند.

مهرگانکده شهری با آثار گوناگون طبیعی و تاریخی

همچنین ایجاد سدهای سیمره و سیکان در این کهن شهر اضافه بر ایجاد جاذبه های گردشگری دیگر در این منطقه میتواند چهره آن را دگرگون کند به شرطی که از این منبع خدادادی بتوان تمام تپه های مابین دره شهر تا بدره از طرف جنوبی و تپه های شمالی رودخانه گاماسی( سیمره ) و متصل به میله( مله کوه ) را طی یک بازده زمانی مشخص و بهره گیری از سرمایه های گردشگری به کاشت درختان زیتون اختصاص داد که هم به آب کمتری احتیاج دارند و هم سرسبزی دائمی دارند و هم میتواند در آینده ای نزدیک از زمان کاشت ، هزینه های انجام شده را از راه فروش محصول آن بدست آورد که میتواند زمینه ساز اشتغال حداقل چند هزار نفر از جوانان این کهن بوم را به صورت مستقیم در آغاز کاشت درختان فراهم کند.

این کار میتواند شرایط ایده ال دیگری را فراهم کند از جمله مهمترین آنها : جلوگیری از فرسایش خاک خوب منطقه ، ذخیره آب باران در کنار این درختان ، جلوگیری از سرازیر شدن سیلاب در حوضه های آبریز که هر ساله باعث خساراتی به شهر و مزارع کشاورزی می شود و از همه مهمتر کاهش دمای منطقه که بیشترین گرمای ایجاد شده در اثر نبود این درختان در تپه های نام برده شده می باشد.

رودخانه گاماس و رازهای ماندگاری مهرگانکده

به جرات میتوان گفت : مهرگان کده کهن ترین شهر دنیای باستانی ایران است که به صورتی باور نکردنی باقی مانده است و یکی از دلایل این پابرجایی هم رودخانه گاماس است که در کنار راه باستانی شوش به همدان قرار دارد.

در این زمینه استرابو(ن) جغرافی دان باستان از آن به نیکی و عظمت نام می برد. نوشتار مورخین دردوره های مختلف شناسنامه این کهن شهر می باشد.

مورخینی که نام این کهن شهر برده اند مورخین مشهور و نامدار بوده اند که آنچه از نوشتار آنها باقی مانده است چهره این کهن شهر را از هر جهت برای خواننده نمایان می کند که در ذیل به اختصار از آنها نام برده می شود:

مورخانی که شکوه و عظمت مهرگانکده را ستوده اند

طبری که در نوشتار او هرمزان سردار معروف پارسی آشکارا خود را مهرگانی معرفی میکند از این شهر به نیکی نام برده است. همچنین ابن مشکویه که تاریخ این کهن شهر را به عهد اساطیری می رساند آنجا که افراسیاب تورانی بیشتر ایام تسلط بر ایران شهر را در بابل و مهرگان کده گذرانده است.

ابن فقیه همدانی و مقدسی که از نامه کواذ( قباد) نام برده اند که در ضمن آن خصوصیات شهرهای ایران از جمله مهرگان کده را نام می برد.

ابودلف که ضمن عبور از این کهن شهر از پل چم نمشت عبور میکند و از طریق (میرو ره ) خود را به رومشکان میرساند. در اوستا میرو همان مهر و میترا و یا میهرو می باشد و در سکه ای که در کوشان بدست آمده است از مهر با عنوان میرو نام برده است.

مسعودی که از کورکوه و یا کوئر نام می برد و آن را به صورت کبر معرفی میکند . و بدیهی است که تبدیل حرف( و) به حرف (ب) صورت گرفته است که مثال های فراوانی در زبان پهلوی برای این تبدیل وجود دارد از جمله : وهار ، وهرام ، وا ، ویشه ، وی ،.... که قطعا خود زبان پهلوی و واژه های بجا مانده از آن ، به تنهایی یک سهم از گردشگری مهرگان کده را به عهده خواهد گرفت.

موسی خورنی ، مورخ ارمنی ایران ( 490-370 ) .م که به روشنی نام مهرگان کده را به اوایل دوره ساسانی میرساند. و محدوده ای وسیعتر از آنچه متصور است برای این کهن شهر در نظر میگیرد

یعقوبی که ترسیمی درست از راه بغداد به مهرگان کده را در اختیار ما قرار میدهد و دیگر مورخان و جغرافی دانان : یاقوت حموی ، دینوری ، ابن قدامه ، ابن حوقل ، حمزه اصفهانی ، حمداله مستوفی ، ابوالفدا ، ابن خردادبه ، استخری ، ابن اثیر ، ابن الندیم ،یلاذری و ....

و البته کتاب گرانسنگ حدود العالم من المشرق الی المغرب که نوشتار آنها سند این کهن شهر می باشد.

جهانگردانی که به مهرگانکده دره شهر سفر کرده اند

به یقین مورخان و جهانگردان غربی که از منطقه مهرگان کده دیدن کرده اند و نقش مهمی در شناسایی این کهن شهر به جهانیان داشته اند از جمله : واندنبرگ ، دمورگان ، راولینسون ، اشتاین ، چریکف ، فریا استارک ، ... و اریک اشمیت که با عکسهایی که در سال 1935 میلادی از طریق هوایی گرفت چهره این کهن شهر و محدوده آن را در کتاب (پرواز بر فراز شهرهای باستانی) نمایش داد.

و مهمتر از همه آثار باقی مانده از این کهن شهر است که شامل شهر باستانی مهرگان کده ، شهرک باستانی سیکان و شهر باستانی دربند است.

آتشگاه و آثار ماقبل تاریخی :

تپه تیغن ، تپه های کوزه گران ، تپه های خان پری ، تپه چمکلان ، چغاپیکه

سنگ سازه ها :

دخمه خسرو انوشیروان در کول کینی دخمه های دل دل فاضل آباد ، آب انبارهای قلعه سکه سو ، آب انبارها و تخت بهرام چوبین ، سنگ نگاره های تنگه بهرام چوبین ، راه سنگ فرش میرو- ره ، راه سنگ فرش پلنگ آو ، صخره انبارهای زید

سازه های باستانی :

دژ باستانی شیخ ماخو ، قلعه بهرام شیخ ماخو ، دژ قلعه بهرام چوبین ، دژ باستانی و کوهستانی سکه سو ، قلعه فرهاد آباد ، قلعه های شاه نشین 1و2 ، قلعه کله جو ، قلعه گل ، قلعه تسمه ، قلعه های شکر 1و2و3 در شمال رودخانه گاماسی که بنا به نوشته محمود میرزای قاجار گل و شکر دختران خسرو پرویز بوده اند، و بنا به گفته های سینه به سینه تسمه نیز دختر خسرو بوده است و آنچه این گفته را تایید میکند در عهد شورش سرداران در زمان خسرو ، ماموران و یا بهتر است گفته شود دهقانان ساسانی از منطقه مهرگان کده به کوهستان پناه برده اند، قلعه (هزار در )، که (هزار در) در اوستا جایی است که مهر و یا میترا ساکن بوده است،

پل های باستانی :

پل باستانی گاومیشان که به نظر میرسد هر چند صورتی دیگر از گاماسی است ولی از جهتی دیگر میش یا میس همان مهر و یا میتراست که مادر مانی بوده است ، و بدین صورت آثار و نشانه های مهر و یا میترا که این شهر را به صورت مهرگان کده معرفی میکند به صورت هزار در ، میرو ره ، گاومیشان ، چم مهر نمایان می شوند..... پل باستانی چم نمشت و یا آب برده ،

آسیاب های آبی :

اضافه بر آسیاب های منطقه هفت آسیاب ، در خود کهن شهر مهرگان کده 10 آسیاب ، چم کلان 6 آسیاب ، ارمو 6 آسیاب ، شیخ ماخو 5 آسیاب ، سیکان 5 آسیاب ، زرانگوش 5 آسیاب ، زید 2 آسیاب ، جمشید آباد 1 آسیاب ، چم نمشت یک آسیاب ، دربند10 آسیاب که یک سلسله آسیاب ها در آن منطقه وجود دارد ، .... که میتوان بدین صورت مهرگان کده را اضافه بر شهر قلعه ها ، شهر آسیاب های آبی نامید و در صورت بازسازی و وارد شدن آب به ( اوباره= آب سوار ) این آسیاب ها ، به صورت نمادین میتواند یک قسمت دیگر از دیدنی های گردشگری این شهر را نمایش داد.

قلعه های دوره معاصر :

قلعه شیخ مکان( پور اشرف ) ، قلعه سیکان( میرغلام ) که بر روی یک قلعه باستانی ، بنا شده است ، قلعه عباس آباد ، قلعه جمشید آباد ، قلعه کلانتر که بر روی تپه ما قبل تاریخی چمکلان بنا شده است.

راههای باستانی :

میرو ره که از پل چم نمشت شروع شده و به رومشکان و پرستشگاههای سرخ دم لکی و لری در کوهدشت ختم می شود و دارای 7 ایستگاه می باشد که بعضی نقش حفاظتی و بعضی دیگر نقش سرداب و حفاظتی را دارند.

راه باستانی پلنگ آو و یا راه خانی که از سراب دره شهر شروع شده و به آبدانان ختم می شود . یک راهدارخانه آن در نزدیکی گردنه کورکوه دیده می شود و به نظر می رسد که قلعه باستانی آبدانان ( پشت قلعه ) نقش مهمی در تامین این راه باستانی در ادامه راه داشته است.

همچنین راه (کژاوه ره = کجاوه ره ) که این شهر باستانی را به شهرک باستانی سیکان متصل میکند.

آثار طبیعی باشکوه مهرگانکده:

بزرگترین زمین رانش جهانی که در پایین تر از پل گاومیشان تا میر نوروز از کورکوه و از لحاظ مساحتی از رودخانه کشکان تا پایین تر از تنگه فنی اتفاق افتاده است یکی از باشکوه ترین رویدادهای طبیعی و جغرافیایی است که میلییون ها سال پیش اتفاق افتاده و دارای شش تالاب می باشد که عمق آب این تالاب ها بیشتز از ده متر هم میرسد.

سراب های دره شهر و سیکان، آبشارهای دربند، ماربره ، هفت آسیاب، جنگل های کورکوه، رودخانه و بیشه های سیمره نیز از دیگر آثار طبیعی حوزه شهر باستانی مهرگانکده هستند.

و همچنین چشمه های آب گرم که پایین تر از پا علم و در کنار رودخانه سیمره و در قسمت جنوبی رودخانه قرار دارند همه و همه جاذبه های باستانی و طبیعی این کهن شهر را تکمیل میکتد و این دقیقا همان حدی است که بنا به نوشته های مورخین ، حد پایین ماد و یا مهرگان کده باستانی است.