ارکان چتین اَل، رئیس شرکت بنتاماکینا که در زمینه های تصفیه آب؛ بازیافت پسماند و تولید برق از زباله فعالیت های زیادی در کشورهای مختلف انجام داده و در چند سال اخیر کارنامه درخشانی از فعالیت های مختلف در کشورهایی مانند هلند، بلژیک، انگلیس، بلغارستان، رومانی، اوکراین، روسیه، آذربایجان، قزاقستان و گرجستان از خود به جا گذاشته است اکنون به ایران آمده تا در خصوص معضل فزاینده آب و مقوله تصفیه آب فاضلاب های شهری و صنعتی در ایران فعالیت هایی داشته باشد. در همین راستا با وی دیداری داشته و سوالاتی در خصوص فعالیت ها، موانع، محدودیت ها و اهداف حضورش در ایران را جویا شدیم.

• قبل از هر چیزی خودتان را معرفی کرده و بفرمایید در چه زمینه هایی فعالیت می کنید

متولد شهر مرسین در ترکیه هستم، بخش عمده تحصیلات را در استانبول گذرانده ام. با استفاده از امتیازات و امکاناتی که در استانبول جود دارد توانستم پا در عرصه بین المللی بگذارم. در رشته اقتصاد و دارایی از دانشگاه گالاتاسارای فارق التحصیل شدم. از همان ابتدا بر این تفکر بودم که چگونه می توانم به مردم خدمتی بکنم و از آن روزهای دانشگاه مقوله "پلاستیک" بیش از هر چیزی توجهم را به خود جلب کرد. همواره بر این تصور بود که آن پلاستیک هایی را که دور انداخته می شود و در کوچه و خیابان ها به وفور یافت می شود چگونه می توان از آنان استفاده کرد. زیرا پلاستیک در هر شکلی که باشد حتی بیش از 200 سال در چرخه طبیعت تجزیه نمی شوند، یکی از مهمترین مقولات در قتل طبیعت و محیط زیست همین پلاستیک ها هستند. با این هدف به راه افتاده و در کشورهای دیگر فعالیت های مختلفی را انجام دادم.

• چگونه شد که ایران را به عنوان کشوری برای توسعه فعالیت های خود انتخاب کردید؟

در کشورهای مختلف تحقیقات زیادی انجام داده و در روسیه برای حل معضل آب و تفکیک زباله مسکو پروژه هایی را ارائه دادم. بعد از آن در کشورها مختلف جهان پروژه هایی را عملیاتی کرده و در نهایت با معرفی تیم ما از سوی مقامات آذربایجانی به شهر تالش در استان رشت دعوت شدم. با آمدن به ایران و تحقیقاتی که در استان رشت انجام دادم به مسئله عجیبی برخوردم. در اطراف دریای خزر زباله ها را که بخش اعظم آن را نیز پلاستیک شامل می شد در زیر خاک دفن می کردند. زباله را زیر خاک دفن کرده و روی آن را می پوشاندند. در جهان با کیفیت ترین و بهترین ماهی خاویار در دریای خزر پرورش داده می شد؛ که اکنون دیگر نیست. آب زباله، سمی ترین و خطرناک ترین آب در جهان است. تنها کافی است انسان با این آب کوچکترین تماسی داشته باشد، آلوده ترین آبی است که در دنیا وجود دارد. من با دیدن این حجم از زباله با خودم گفتم که گنج پیدا کردم. زیرا در ایران این همه زباله که بخش عمده آنان نیز پلاستیک بود را زیر خاک دفن می کنند. فعالیت ها و اقدامات خود را آغاز کردیم ولی متاسفانه در ایران کار کردن خارجی ها بسیار سخت است و تمام انسان هایی که با ما روبه رو می شدند تنها به فکر منافع خود و سود آوری هستند. از همین رو در استان رشت موفق به انجام پروژه ای نشدیم. بعد از آن به کرج آمدیم و در خصوص تصفیه آب شهرک صنعتی اشتهارد از ما خواستند تا تحقیقاتی انجام دهیم و اکنون به مدت 2 سال است که در استان البرز تحقیقات گسترده ای در خصوص تصفیه آب و بازیافت زباله را انجام داده ایم. بزرگترین معضلی که ما در ایران داریم عدم فرهنگ سازی در خصوص آب و زباله است. یعنی داخل خانه های ایرانی ها تمیز ولی بیرون بسیار کثیف است. زباله ها را زیر خاک دفن می کنند. آب زباله ها در چرخه محیط زیست رها می شود. تمامی این ها مرا مجاب کرد تا در ایران بمانم و کار انجام دهم. آب مهمترین مقوله برای هر کشوری است. شما کشور را به بدن انسان تشبیه کنید حدود 60 درصد آن آب است. در جایی که آب نباشد هیچ چیزی وجود نخواهد داشت. آب زندگی است ولی انسان ها به گونه ای این آب را استفاده می کنند که اهمیت موضوع را نادیده می گیرند. به عنوان مثال انسان ها هنگامی که آشپزی می کنند روغن را در فاضلاب خالی می کنند. 1 لیتر روغن 1 میلیون لیتر آب را آلوده می کند.

• معضل آب به یک معضل فزاینده جهانی تبدیل شده است و حتی کارشناسان از وقوع جنگ آب در خاورمیانه همواره سخن می گویند شما معضل آب ایران و جهان را چگونه ارزیابی می کنید؟

قبل از هر چیزی باید اعلام کنم که مسئله ایران با مسئله جهان فرق می کند. ما زمانی که به بسیاری از کشورها برای انجام پروژه ها سفر می کنیم از ما استقبال بسیار زیادی انجام می دهند که در آنجا علاوه بر انتقال سرمایه و تکنولوژی نیروی کار محلی به خدمت خواهیم گرفت و برای ما فایده ای خواهید داشت. ولی در ایران چنین چیزی به هیچ عنوان مطرح نیست. اجازه فعالیت به سختی داده می شود. زمینه فعالیت ما آب است. به عنوان مثال نفت یک موضوع دولتی در ایران است. ولی برخلاف بسیاری از کشورها مسئله آب که مانند نفت ایران در دست دولت است در ایران به این گونه نیست. در واقع نفت تا چه اندازه یک محصول استراتژیک است آب نیز همانگونه استراتژیک و مهم است. در ایران به شهرهای زیادی سفر کردم؛ یزد، کرمان، رفسنجان، مشهد و ... مشکلات فزاینده آب را دارند. حتی من برای تحقیقات در زمینه حل معضل آب کرمان و رفسنجان 4 ماه زمان گذاشتم. بعد از نمونه برداری از خاک رفسنجان در جهان به دنبال یک نمونه مشابه با آب و هوا و خاک رفسنجان گشتم که چگونه می توانند کشاورزی انجام دهند و در نهایت این نمونه مشابه را در مکزیک پیدا کردم. خاک و آب و هوای مکزیک بسیار مشابه با منطقه کرمان – رفسنجان در ایران است با این تفاوت که آنان کشاورزی بسیار توسعه یافته ای دارند. برای مشاهده نزدیک 2 بار به مکزیک سفر کردم. طرحی را برنامه ریزی کردم که نیاز به آب را تا 30 درصد در این منطقه کاهش می داد ولی متاسفانه حمایتی برای عملیاتی شدن طرح دریافت نکردم.

• برای رفع معضل آب ایران چه اقداماتی می تواند صورت بگیرد؟

در وهله اول دولتی باید برخی اقدامات را انجام داده و برخی راهکارها را وارد سیستم کند. آب شبیه هیچ چیزی نیست. امروزه اگر غذا نخورید نمیمیرید ولی اگر آب ننوشید خواهید مرد، در تمام جهان این گونه است؛ استراتژی های اصلی دولت ها در دنیای امروزه آب است. امروزه کشورهای جهان برای رهایی از وابستگی آب به کشورهای دیگر هر کاری انجام می دهند. اما در ایران یا سیاست های آبی دولت وجود ندارد و یا اگر وجود دارد عملیاتی نمی شود. قبل از هر چیزی همانگونه که ایران دارای سیاست های نفتی است باید سیاست های آبی نیز داشته باشد. دولت ایران باید در اولویت های خود دست به تغییر داده و مسئله آب را در اولویت قرار دهد. از طرف دیگر در برخی مشاهدات و تحقیقاتی که ما انجام دادیم انسان ها در ایران چاه های بسیار عمیق تا 150 – 300 و حتی 400 متر حفر کرده و آب خارج می کنند و با آن کشاورزی انجام می دهند. با این آب حوزچه های پرورش ماهی تاسیس کرده و استخر ساخته و در درون آن ها شنا می کنند. مستندات تمامی این ها موجود است. این کار در واقع قتل چرخه محیط زیست است. این ها به نام ایران بسیار ناراحت کننده هستند که باید مانع تمامی این گونه اقدامات شود. در تمام کشورهای جهان هر آنچه که از خاک بیرون می آید باید به صورتی رسمی ثبت شود ولی این موضوع در ایران بسیار ضعیف عمل می کند. با ثبت چاه ها می توان سیاست های کنترل آب را به صورت گسترده اعمال کرد. من به شخصه تصور نمی کنم که معضل آب در ایران یک معضل حل ناپذیر باشد ولی اگر روند به این گونه ادامه پیدا کند بحران رفته رفته بزرگتر می شود و چاره یابی نیز بسیار سخت خواهد بود.

• تا کنون در خصوص معضل مسئله آب ایران چه تحقیقاتی انجام داده اید؟

به شهرهای مختلف سفر کرده و خاک و آب شهرها را بررسی کرده ایم. به ارومیه رفته و از نزدیک تحقیقات انجام دادیم یا در کرمان تحقیقات گسترده ای صورت دادیم. در یزد و کرمان خاک را آزمایش کردیم. تحقیقاتی در خصوص تحولات آب و خاک 20 سال اخیر ایران را انجام دادیم. در تحقیقات بین المللی که انجام داده ایم گیاهانی را پیدا کردیم که در بیابان ها به راحتی رشد می کنند. گیاهانی که با توجه به آب و خاک ایران به راحتی می توان در ایران پرورش داده و کمک شایانی به کشور و کشاورزی انجام داد. ولی برای تمامی این ها به منابع و تیم بزرگ مهندسی نیاز است. باید با این تصور حرکت کرد.

• در زمینه های تولید برق از زباله نیز فعالیت هایی داشته اید، آیا تولید برق از زباله در ایران نیز می تواند محقق شود؟

هر آنچیزی که در جهان می تواند صورت بگیرد در ایران نیز می تواند، ایران از لحاظ ثروت خاک یک کشور بسیار فوق العاده ای است. چه زیر خاک و چه روی خاک. مشکلات در مدیریت است. کشورهای پیشرفته ابتدا از زباله ها استفاده می کنند و بعد از آن اگر لازم باشد به تاسیسات دیگر روی می آورند. متاسفانه در ایران زباله ها در زیر خاک دفن می شود. ما تصاویر و مستندات بسیار زیادی در این خصوص در دست داریم که می توانیم با شما در میان بگذاریم. دفن زباله در خاک بسیار خطرناک است، باعث تولید گاز متان شده که به مانند بمب عمل می کند. من در ایران در برخی مناطق برای تولید برق از راه زباله اقداماتی انجام دادم. ولی متاسفانه به این مسئله رغبت نشان ندادند. حتی به آنان گفتم که پولی نمی خواهم تنها مانع راه من نشوید تا از زباله ها برق تولید کنم. ولی انسان ها باور نکردند. همانگونه که می دانید در جهان امروزه کشورهای مختلفی از زباله برق تولید می کنند. کشور نروژ تمام برق کشور را از زباله تولید می کند به نوعی که زباله های خود کشور کفاف نکرده و از کشورهای دیگر زباله وارد می کنند.

• در زمینه تولید برق از زباله چه حمایت هایی لازم است صورت بگیرد؟

در ایران موانع بروکراتیکی بسیار زیاد است. یک تاسیسات زباله به عنوان مثال یک تاسیسات با ارزش 150 میلیون یورو در 5 سال فعالیت می تواند پولی را که برای تاسیسات گذاشته شده است را جبران کند. چیزی نیست که سال ها انتظار کشید تا بازدهی آن دیده شود. در این خصوص می توانند به شرکت های خصوصی اجازه داده و یا دولت تامین بودجه کند. حتی از کشورهای خارجی می توان سرمایه گذار برای این کار پیدا کرد. ولی موانع بروکراتیکی در ایران بسیار زیاد است. من 2 سال است که برای این کار اقدام می کنم، در جلسات زمانی که اعلام می کردم از زباله برق تولید خواهم کرد انسان ها به من می خندیدند. هیچ کس در این مدت از من نپرسید که چگونه می خواهید این کار را انجام دهید؟ در کجا انجام داده اید و با چه تکنولوژی می خواهید این کار را انجام دهید؟

• به عنوان یک سرمایه گذار خارجی و صاحب کار خارجی که در ایران حضور دارید چه پیشنهادی برای تسهیل امر سرمایه گذاری خارجی در ایران دارید؟

نزدیک به 4 سال است که در ایران هستم. خودم را به عنوان یک ایرانی تصور می کنم و به خاطر حسن نیتی که نسبت به ایران دارم بعضا انتقاد می کنم. سرمایه گذارانی که از ترکیه می خواهند به ایران بیایند تصور می کنند که در اینجا مشکلاتی وجود دارد و از آمدن به ایران خودداری می کنند. در گذشته اشتباهاتی رخ داده است ولی این بدین معنی نیست که آن اشتباهات امروزه و فردا نیز تکرار خواهد شد. قدرت های خارجی به خصوص تحریم های آمریکا جذب سرمایه گذاری خارجی به ایران را در ابعاد بسیار گسترده ای مانع می شود. تحت تاثیر این موارد سرمایه گذاران به مکان ها دیگر فکر می کنند. در واقع در ایران کار بسیار زیاد وجود دارد. زمینه های سرمایه گذاری زیادی وجود دارد. ولی موانع بروکراتیکی و سیاست های بروکراسی در جذب سرمایه گذاری خارجی مانع ایجاد می کند. یک سرمایه گذار خارجی نباید نگرانی فردای خود را داشته باشد. کار من تصفیه آب، بازیافت زباله و تولید برق از زباله است. من زباله و پسماندهای فاضلاب را به عنوان یک گنچ ارزیابی می کنم. در بیشتر شهرهای ایران تاسیسات بسیار خوبی برای انجام این کار ساخته اند. ولی تنها به ساخت تاسیسات مانده است. ولی هیچ کدام فعال نیستند. در شهرهای بسیاری این تاسیسات وجود دارد ولی تمامی آن ها متروکه شده است که نیاز به بازسازی و به کار انداختن دارد. به نظر من دولت جمهوری اسلامی ایران باید به این مسائل به خصوص مسئله آب اولویت بدهد. دولت با تخصیص بودجه هایی این تاسیسات را به کار بیندازد. این مسئله آن اندازه حیاتی است که همین اکنون که با شما صحبت می کنم باید شروع شود. زیرا با گذشت زمان حل برخی مسائل سخت تر هم خواهد شد. کشاورزی در ایران در تهدید بسیار بزرگی است. اگر برای آب چاره ای پیدا نکنند؛ زندگی به خطر خواهد افتاد. تنها خواسته ما این است که دولت راه را برای ما به منظور انجام این کارها باز کند.

• و حرف آخر:

مسئله زباله و آب یک موضوع بسیار حیاتی است. ما کشورهای مسلمانی هستیم که در قرآن کریم نظافت را نشانه ایمان اعلام می کند. ما نباید تنها به صورت حرف به این موضوع تاکید کرده و آن را باید عملی کنیم. ما برای حل مسئله آب و موضوع زباله در ایران من به همراه شرکتم و همکارانی که در استانبول داریم آماده انجام هر گونه اقدامی هستیم. تنها کافی است که به ما کمک کنند. ولی زمانی که به ما کمک می کنند نیز این را در نظر داشته باشند که همه چیز برای ایران است. در غیر این صورت راهی برای موفقیت وجود ندارد.

خبرگزاری کردپرس/سرویس ترکیه/ محمد شریفی کرجان