به گزارش خبرگزاری کردپرس، این امر موجب ایجاد موجی از انتقادات و نارضایتی ها در شبکه های اجتماعی شد و سیاهه ای از نام های دانشمندان و هنرمندان غریب و آشنا ایلامی شبکه های اجتماعی را درنوردید. از میان انتقادات منصفانه و منطقی‌ای که بر شیوه ی اجرای کنگره وارد شد، گاه برخی از اعتراض ها از حوزه ی نقد فراتر رفته و شخص بنده را به عنوان تنها ایلامی دست اندرکار که در جایگاه ریاست پژوهشکده کردستان شناسی و به عنوان دبیر علمی کنگره خدمتگزاری کردم، مورد هدف قرار داد.

شکی در این نیست که بنده نیز با تمامی منتقدان در خصوص انتخاب دست کم یکی از نام آوران خطه کردپرور عروس زاگرس همدل و هم‌رأیم. اما باید توجه داشت که غیبت مشاهیر ایلام در این کنگره به هیچ روی عامدانه و یا برآمده از یک برنامه ریزی از پیش تعیین شده نبوده و حتی خود دست اندرکاران کنگره را نیز تحت تأثیر شدید قرار داد. با این وصف ضروری است تا در باره چند و چون کنگره اندکی بیشتر تأمل کنیم و پیشینه، روش انتخاب و تغییراتی که در روند گزینش نامزدها ایجاد شد را با هم مرور کرده و سپس در ترازو ی سنجش قرار دهیم.

نخست: دشواری معناشناسانه از همان دوران مقدماتی ایده پردازی کنگره

دست اندرکاران با دشواریی معناشناسانه ای در باب منظور و مطلوب خود از واژه "مشاهیر" روبرو بودند؛ چرا که مشاهیر از منظر معناشناسی و در وجه عام خود می توانست شامل تمامی شخصیت های مشهور اعم از چهره های مطلوب و نامطلوب باشد. در وجه خاص نیز محدود به مفاخر کرد بود. مفاخر در این معنا که افرادی فارغ از این که شناخته شده باشند یا خیر، به محض معرفی به ملت کرد، به عنوان مایه فخر و مباهات، محترم شمرده شوند. هر دو وجه عام و خاص واژه مشاهیر گروههای داوری دبیرخانه علمی را دچار سردرگمی کرد که در نهایت با تکنیک های فرمال، چالش تا اندازهای مهار گردید.

دوم: چند مرحله ای بودن مراحل گزینش

این کنگره دارای دو دبیرخانه "اجرایی" و "علمی" بوده که زیر نظر شورای عالی به ریاست استاندار کردستان عمل کرده است. انتخاب مشاهیر بر عهده دانشگاه کردستان بوده و سپس شورای عالی با نظارت نهادهای نظارتی، در خصوص تأیید یا رد هر یک از افراد لیست پیشنهادی دانشگاه کردستان اعلام نظر کرده است. وضعیت انتخاب بدین صورت بوده است که دبیرخانه علمی با ایجاد شش کارگروه تخصصی به مدیریت شش استاد صاحب نام دانشگاه کردستان و با دعوت از محققان، هنرمندان و اهل نظر هر یک پس از برگزاری چندین نشست هم اندیشی، لیست پیشنهادی خود را به دبیرخانه علمی اعلام نمودند. دبیرخانه علمی پس از تجمیع تمامی اسامی کارگروه های شش گانه، به فهرستی یکصد نفره از از نامزدها رسید و به ناگزیر برای پالایش مرحله دوم با اعمال پنج معیار اصلی شامل:

الف: گستره جغرافیایی شهرت نامزد

ب: گستره زمانی شهرت نامزد

ج: تأثیرگذاری نامزد بر جامعه کردستان

د: ابتکار و نوآوری نامزد در حوزه تخصصی خود

هـ: توانایی نامزد در ایجاد تغییر معنادار در سنت ماقبل یا پس از خود

لیست پیشین، به فهرستی سی و پنج نفره رسید که در آن میان دست کم نام دو نامزد ایلامی هم وجود داشت. لازم به ذکر است که رقبای نامزدهای ایلامی بسیار شناخته شده تر بودند و لاجرم بر اساس شاخص های اعلام شده دارای امتیازهای بیشتری بودند، اما دبیرخانه ی علمی علی رغم آگاهی به این واقعیت، بر وجود دست کم یک نفر از نامزدهای ایلامی اصرار کرد و در لیست سی و پنج نفره نام یک نامزد ایلامی نیز اعلام گردید. لیست نهایی به شورای عالی اعلام گردید و در نهایت شمار نامزدهای این فهرست پس از ارجاع از شورای عالی به بیست و نه نفر تقلیل پیدا کرده بود و نامزد ایلامی نیز در زمره همین لیست محذوف بود. بسیاری از اعضای شورای عالی برای باز گرداندن نماینده ایلام در لیست اصلی بسیار تلاش کردند اما متأسفانه تلاش آن عزیزان راه به جایی نبرد. در نتیجه سعی شد تا در لیستی تکمیلی که در روزهای پایانی پیش از آغاز کنگره تقدیم شورای عالی گردید، نام نماینده ای دیگر اعلام شود. چنین شد و فرد جایگزین که از آکادمیسین های خوش نام ایلامی است تأیید شد؛ اما متأسفانه نامزد مورد نظر هم علیرغم تلاش ها و هماهنگی های بسیار دبیرخانه علمی و اجرایی، به دلیل مشغله کاری شخصی، نتوانست در کنگره حضور یابد و عملاً شانس نامزدی دیگر هم بدین صورت از دست رفت.

سوم: ایلام دل کردستان است

همه می دانند که ایلام و ایلامیان همه در دل کردستان جای دارند و دست اندرکاران کنگره که هر یک به نحوی دل در گرو مهر ایلام و ایلامیان داشتند، بی دریغ سعی درجبران مافات از طرق دیگر داشتند. بر این اساس، سعی شد تا در تمام اشکال اجرایی و مراسم مرکزی و پیرامونی کنگره، جای دست ایلامیان مشخص باشد و فعالانه در کنگره حضور داشته باشند. به این منظور در دو لیست مجزای شعرخوانی بخش عمومی و بخش بین الملل سهم شاعران ایلامی معتنابه بود؛ از سوی دیگر از سه مجری اصلی برنامه کنگره که هم در افتتاحیه و هم در اختتامیه اجرای کامل داشتند، یکی مجری کارآزموده و خوش بیان ایلامی با گوڵوه‌نی باوقار و همچنین اجرای هنرمندانه و کردانه‌ی ایشان بود که همگان را تحت تأثیر قرار داد. همچنین به نسبت جمعیت و رسانه استان ها، شمار مهمانان ویژه ایلام معتنابه بود و شاعران خوشنام پیشکسوت و جوان ایلامی به همراه تنی چند از نویسندگان و هنرمندان به کنگره دعوت شدند و در کنگره حضور داشتند.

چهارم: زوان کوردی ماڵ وجوودمانه

وه قه‌وڵ ئوستاد سارایی ههنین:

زوان داڵگی شیرینه چۊ قه‌ن / نیه‌زانم چۊ بڕێ دڵ ده‌ی قه‌نه نه‌ن

ده ئیلام و ده کرماشان وه داخه‌و / مه‌ره‌ز دێرن بڕێ، ده قه‌ن پیه‌رز که‌ن

م چۊ براێ بۊچگ ئیلامیێگ ک زێد ئاباوئه‌جدادیم به‌هیشته و مه‌ردم وڵاتم عه‌زیزترینه‌یلن وه لامه‌و، ئاره‌زوومه گ نام که‌ڵه‌پیایل و سه‌ره‌ژنه‌یل وڵاتم ورد زووان گشت مه‌ردم جه‌هانووگ و باخ زه‌ڕخێر وڵاتم پڕ ده ناوداره‌یل و ئه‌ڵکه‌فتگه‌یل ڕووژگارووگ. ده‌ویرمانه‌و نه‌چووگ ک "زوان، ماڵ وجوودمانه" و ئه‌و چێشته ک ئیمه ده هامسایل و هاماڵه‌یل کۊه‌نه و نوومان جیاوه‌که‌ێگ و نام‌مه‌رزانه‌یلامن ده یه‌که‌وکه‌ێگ، زوانمانه. ئه‌و زوانه ک وه قه‌وڵ خانای قوبادی، ده فارسی شیرین‌تره و ئیمه‌یش وه بۊنێ دڵخوه‌شیم. وه‌ داخ بێ پایانه‌و، حاڵ و ئه‌حواڵ زوان داڵگیمان ده ماڵ و میرکان خوه‌مان خوه‌ش نییه‌و هه‌ر ڕووژ ک وه سه‌ر چوو، فێشتر وه‌ره‌تۊشی ئاگر کوشریاگ و کوانگ کت‌وکوور زوان کوردی ده ئیلام دویمن. ده یه‌ک چه‌کیان نه‌سڵ کۊهنه‌و نوو، بۊه‌سه‌ زام ده‌م‌چه‌قیاێ بێ‌مه‌ڵهه‌مێگ ک خه‌و ئه‌هڵ نه‌زه‌ر زڕانگه.

آموزش و پرورش، دانشگاه ایلام و اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی هنوز نتوانسته اند از پتانسیلهای قانونی موجود در کشور بهره بربند و بر این زخم که ممکن است باعث ایجاد دردهای سخت تر و صعب العلاج تر گردد مرهمی بگذارند. به همین خاطر جا دارد از بزرگان و نام آوران کرد ایلامی خواهش کنم در هر جای جهان که هستند، زبان کردی - که شناسنامه ی هویتی آنها و ماست - را گرامی بدارند و بدان سخن بگویند و به فرزندان خود بیاموزند و در این بی رمقی زبان کردی در استان، الگوهایی قابل اعتماد برای نسل جوانمان باشند؛ نیز از دست اندرکاران علمی و فرهنگی استان تقاضا دارم دست کم از حق روای آموزش زبان کردی در استان دفاع کنند و آستین بالا زده و از تجربه استان های همجوار در این خصوص بهره بگیرند. بی شک تجربه اندوخته ی مدیران دانشگاه کردستان، پژوهشکده کردستان شناسی و گروه زبان و ادبیات کردی دانشگاه کردستان در خدمت توسعه ایلام عزیز خواهد بود.

در پایان باید عرض کنم، این نخستین دور از کنگره مشاهیر کرد در گسرته ای چنین عظیم با مهمانانی چنین وزین همچون استاد مظهر خالقی و بیست و نه نامدار گرامی وجود دیگر بود و بالطبع هر آغازی با نواقصی همراه است. دست اندرکاران کنگره ضمن پذیرش نقطه نظرات و انتقادات منصفانه عزیزان، تلاش خواهند کرد تا در گام های بعدی نواقص کنونی را برطرف نموده و جوابگوی انتظارات دیرینه باشند. امیدواریم بتوانیم در ادوار بعد با مشورت هر چه بیشتر بزرگان دیارمان و با یاری نهادهای دولتی و غیردولتی ایلام به‌سزاتر به مردم شریف کردستان خدمت کنیم.

من به نوبه خودم از همه ایلامیان نژاده و شریف بابت هر گونه قصور پوزش می طلبم و از خدای بزرگ فرصتی می خواهم تا با استعانت به درگاه کریمش در جبران مافات بکوشم.

بهروز چمن آرا / پژوهشکده کردستان شناسی، دانشگاه کردستان 28 تیر 1398 / گوتینگن