به گزارش کردپرس، انتقال 200 میلیارد دینار معادل 137 میلیون دلار از بغداد به اربیل در هفته های اخیر، امیدواری به همکاری بیشتر و امضای توافق نفتی میان دو منطقه غنی از نفت را افزایش داد. اما بر اساس برخی اظهارات طرفین، این نوع انتقال پول به معنی آغاز پرداخت منظم ماهانه از سوی دولت مرکزی عراق به دولت اقلیم کردستان به عنوان سهم بودجه در برابر دریافت نفت این منطقه نیست. به طور خلاصه، بخش صنعت نفت و گاز عراق به وضعیت قبل از سال 2014 برگشته که وضعیتی بحرانی داشت. در نوامبر 2014 توافقی میان اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق امضا شد که قرار شد بر اساس آن، اقلیم کردستان عراق روزانه 550000 بشکه نفت خام میدان های تحت کنترل خود و میدان های نفتی کرکوک را از طریق شرکت بازاریابی و فروش نفت عرا ق موسوم به سومو صادر کند و در برابر آن بغداد حدود 17 درصد بودجه عراق معادل ماهانه 500 میلیون دلار به دولت اقلیم کردستان پرداخت کند.

این توافق با کشمکش های دائمی میان اربیل و بغداد بر سر بخش نفت و گاز، از زمان تشکیل دولت جدید در این کشور پس از سقوط حکومت صدام پایان داد. با این حال، این توافق به جز در مواردی از تاکید دو طرف بر الزامات آن، هیچ وقت به طور کامل اجرا نشد. سپس توافق فوق با یادداشت تفاهم میان اقلیم کردستان و دولت جدید عراق در اکتبر 2019 جایگزین شد که بر مبنای بودجه 2019 شکل گرفته بود. بر اساس این تفاهم جدید، دولت عراق باید بودجه لازم برای پرداخت حقوق کارمندان دولت اقلیم کردستان و دیگر هزینه ها را در مقابل تحویل روزانه 250000 بشکه نفت خام توسط دولت اقلیم کردستان به شرکت سومو پرداخت می کرد. با این حال، از آن زمان تاکنون نخست وزیران متعدد، ماهانه مبالغی به عنوان حقوق کارمندان دولت اقلیم کردستان پرداخت کرده اند و دولت اقلیم کردستان نیز کم و بیش بر اساس همان تفاهم نفت خام تحویل سومو داده است.

مهم ترین نکته توافقات میان دو طرف از سال 2003 تاکنون تغییر نکرده و آن مقدار دقیق بودجه پرداختی از سوی بغداد در مقابل مقدار نفتی است که بر اساس این توافقات اقلیم کردتسان باید تحویل دولت مرکزی عراق دهد. این وضعیت با برگزاری رفراندومی که در سپتامبر 2017 در اقلیم کردستان با رای مثبت مردم اجرا شد ،بدتر شده است. اقلیم کردستان قبل از بر گزاری رفراندوم امیدوار بود با افزایش صدور نفت خام به یک میلیون بشکه در روز، به یکی از مناطقی در جهان تبدیل شود که بیشترین رشد را در حوزه نفت داشته است تا زمینه را برای اجرای کامل توافق نوامبر 2014 فراهم کند. اساس توافقات میان دو طرف، بعد از برگزاری رفراندوم و کنترل میدان های نفتی کرکوک توسط دولت مرکزی عراق از بین رفت.

استدلال دولت مرکزی عراق این بود که با توجه به این که میدان های نفتی کرکوک از سال 2014 که ارتش عراق فروپاشید و نیروهای پیشمرگ برای جلوگیری از کنترل آنها توسط نیروهای داعش به این منطقه آمدند، تحت کنترل غیرقانونی و اشغال کردها بوده است.

نقطه آغاز مذاکرات میان اربیل و بغداد بر سر تحویل نفت و پرداخت بودجه بعد از برگزاری فراندوم 2017 میزان جمعیت اقلیم کردستان در مقایسه با جمعیت کل عراق بوده است. بنابراین، بر اساس محاسبه دولت عراق، سهم اقلیم کردستان از بودجه عراق 12.67 درصد است که بسیار کمتر از 17 درصدی است که در توافق 2014 مبنا قرار گرفته بود.

منظر قانونی مرتبط با صنعت نفت عراق و توزیع درآمدهای آن میان اقلیم کردستان و سایر مناطق عراق به طور دقیق این مسائل را روشن نساخته است. هر دو طرف، با ارئه توجیهاتی- ادعا کرده اند که حق کنترل بر درآمد نفت مورد منازعه را دارند. دولت اقلیم کردستان عراق مدعی است بر اساس مواد 112 و 115 قانون اساسی عراق، اختیار مدیریت نفت و گاز میادینی در اقلیم کردستان را که در سال 2005 تولید در آنها اغاز نشده بود، دارد و اشاره به زمانی است که قانون اساسی عراق پس از همه پرسی تثبیت شد. علاوه بر آن، اقلیم کردستان عراق می گوید ماده 115تصریح کرده است که « تمام اختیاراتی که در حوزه اختیارات قطعی دولت فدرال عراق قید نشده، در اختیار مقامات اقلیم ها و حوزه های ادارای است که این نوع اختیارات در آن منطقه تدوین نشده است.»

به همین دلیل، اقلیم کردستان استدلال کرده است که از آن جایی که این نوع اختیارات در قانون اساسی عراق تصریح نشده، این اختیار را دارد نفت و گاز مناطق تحت کنترل خود را صادر و از درآمد آن منتفع شود. اقلیم کردستان همچنین تاکید می کند که قانون اساسی عراق، در صورت بروز اختلاف، اولویت را به قوانین اقلیم ها و دولت های محلی داده است. اما دولت مرکزی عراق و شرکت سومو استدلال می کنند که بر اساس ماده 111 قانون اساسی عراق، نفت و گاز در همه مناطق و استاها متعلق به همه مردم عراق است.

اما این بن بست و احتمال ادامه وضعیت کنونی که از سال 2003 تاکنون ادامه داشته، چه تاثیری روی قیمت نفت خواهد داشت؟ جالب است که ادامه چنین وضعیتی برای عراق به عنوان تولید کننده نفت و جبهه توسعه نیافته نفت در خاورمیانه و جهان که به دنبال فروش نفت و گاز به قیمت بالاتری است، خوب است. بر اساس آمار رسمی، عراق دارای 145 میلیارد بشکه نفت خام بوده که معادل 17 درصد نفت خام خاورمیانه است و پنجمین تولید کننده برتر نفت روی کره زمین است. می توان نفت خام عراق را با هزینه یک الی دو دلار برای هر بشکه، منهای هزینه های سرمایه گذاری معادل 4 تا 6 دلار استخراج کرد که کمترین هزینه را در جهان دارد و برابر با هزینه استخراج یک بشکه نفت در ایران و عربستان است.

اما اگر صورت غیرسمی منابع نفت خام عراق را در نظر بگیریم مقادیر نفت خام در شمال و جنوب عراق از این مقدار بیشتر است. وزارت نفت عراق در اکتبر 2010 ،در همان زمان که مقدار اثبات شده نفت خام این کشور اعلام شد، اظهار کرد که میزان نفت کشف نشده عراق حدود 215 میلیارد بشکه است. این میزان برابر با تخمین شرکت پترولوگ از میزان نفت و گاز عراق در سال 1997 است. حتی این تخمین بخش های زیادی از اقلیم کردستان را در نظر نگرفته است. همان طور که آژانس بین المللی انرژی تصریح کرده است، غیر از فعالیت های استخراجی فزاینده در اقلیم کردستان عراق، بیش از نیمی از چاه های نفتی عراق قبل از سال 1962 احداث شده است. بر اساس اقدامات محدود استخراج و توسعه نفت در اقلیم کردستان عراق، میزان ذخایر در این منطقه حدود 4 میلیارد بشکه برآورد شده است. هرچند اقلیم کردستان این تخمین را تا حد 5 میلیارد بشکه بالا برده است اما ممکن است این نوع تخمین بسیار محافظه کارانه باشد.

بر اساس گزارش آژانس بین المللی انرژی، حتی با در نظر گرفتن محافظه کارانه ترین تخمین، عراق تاکنون فقط 15 درصد منابع نفتی خود را استخراج کرده است در حالی که این میازن در خاورمیانه حدود 23 درصد است. با توجه به عملیات موفقیت آمیز جستجوی نفت در عراق، انتظار می رود در دهه های آینده میزان دخایر بالقوه نفت این کشور به طور قابل توجهی افزایش یابد. آژانس بین المللی انرژی، در کل میزان منابع نفتی عراق را حدود 246 میلیارد بشکه براورد کرده است.

وزارت نفت عراق پس از این کشفیات نفتی، در سال 2013 برنامه «استراتژی یکپارچه ملی انرژی» را تدوین کرد که بر اساس سناریوهای مختلف، اهداف تولید نفت خام را مشخص کرده است. در بهترین حالت این برنامه، تا سال 2023 میزان تولید نفت خام به روزانه 13 میلیون بشکه افزایش می یابد و بعد از آن، به مدتی نسبتا طولانی روی عدد 10 میلیون بشکه در روز ثابت می ماند. سناریوی میان مدت روی تولید روزانه 9 میلیون بشکه نفت خام تنظیم شده است. بر اساس این برنامه، پیش بینی شده است در بدترین حالت، ماهانه حدود 6 میلیون بشکه نفت خام در عراق تولید می شود که حتی با همین حدود، کانادا را که مقام چهارم تولید نفت را در جهان دارد پشت سر بگذارد.

با در نظر گرفتن این که شرکت های نفتی مناسب، مناسب ترین سرمایه گذاری را در مناسبترین منطقه انجام دهند و هیچ کدام از آنها وارد پستوی مملو از فساد عراق نشوند، شکی وجود ندارد که این کشور به سرعت وارد مدار تولید انبوه نفت خواهد شد. اما به واقعیت درآمدن انتظاات کنونی در تولید نفت خام در عراق، روی قیمت نفت خام – که هم اکنون نیز با توجه به احتمال افزایش مازاد نفت- افزایش یافته تاثیر خواهد گذاشت.

منبع: اویل پرایس

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان