به گزارش خبرنگار کردپرس، نخاله های ساختمانی که از آن ها با عناوین دیگری همچون ضایعات ساختمانی، پسماندهای ساختمانی، زباله های ساختمانی و حتی طلای کثیف نیز یاد می شود، زندگی شهری امروز را تحت تاثیر قرار داده اند. اگرچه از این مواد که حاصل پروژه های عمرانی یا عملیات ساخت و ساز هستند، اغلب به عنوان یک آلاینده زیست محیطی یاد می شود، اما با بازیافت این مواد امکان پاکسازی محیط زیست و حتی کسب درآمد از این محل هم ممکن شده است، چرا که افزایش حجم دپوی این مواد بدون بازیافت می تواند منجر به ایجاد دردسرهای دیگری شود.
طبق پژوهش های انجام شده، به طور متوسط به ازای تخریب هر متر مربع ساختمان، ۱.۴ تا ۲.۵، یعنی به طور میانگین ۱.۷۵ مترمکعب ضایعات ساختمانی تولید می شود. تقریبا ۶۶ درصد از ضایعات ساختمانی تولید شده در شهرها به خاک برداری و گودبرداری پروژه های ساختمانی و حدود ۲۴ درصد این ضایعات به تخریب ساختمان های قدیمی اختصاص دارد. همچنین حدود ۸ درصد نخاله ها مربوط به پروژه های راه سازی و ۲ درصد نیز به اتلاف مصالح در پروژه های ساختمانی بر می گردد. از این حجم نخاله های ساختمانی حدود ۵۰ تا ۸۰ درصد، قابلیت بازیافت و استفاده مجدد را داراست.
در حال حاضر، برای مدیریت این ضایعات، حداقل از ٣ روش انباشت، دفن و بازیافت استفاده می شود. روش های قدیمی انباشت و دفن، مشکلاتی مانند مکان یابی محل دفن، تکمیل ظرفیت این مکان ها و سایر مسائل زیست محیطی را به همراه دارد، اما روش سوم یعنی بازیافت، بدون آسیب رسانی به محیط زیست، ضمن مدیریت موضوع امکان استفاده مجدد از نخاله ها و حفظ منابع اولیه مرتبط با مصالح ساختمانی، اشتغال زایی و کسب درآمد را به همراه دارد.
بررسی ها نشان می دهد میزان بازیافت مصالح ناشی از تخریب در ایران، طی سال های گذشته، کمتر از یک درصد است! همچنین حدود ۸۵ درصد ضایعات ساختمانی ناشی از اتلاف مصالح در ایران به پنج دسته بتن، انواع بلوک و آجر، خاک، ملات و گچ اختصاص دارد. متاسفانه وضعیت بازیافت نخاله های ساختمانی در ایران، چندان امید بخش به نظر نمی رسد.
مدیریت این بخش در کشور بیشتر به تعیین محل دفن و انباشت مرتبط است و بازیافت و درآمدزایی از این محل برای شهرداری های با توجه به نبود سرمایه گذاری و عدم حمایت های دولتی چندان مطرح نیست. کما اینکه بخش عمده شهرداری های کشور هنوز هم با مشکلات سایت های پسماند شهری و بازیافت زباله ها روبه رو هستند!
در مهاباد نیز مشکل رهاسازی و دپوی نخاله های ساختمانی به یک معضل تبدیل شده است. این در حالی است که سایت قبلی پسماند زباله های شهری تقریبا از حدود یک سال پیش بنا بر تصمیم کارگروه پسماند شهرستان مهاباد به سایت پسماند عمرانی تبدیل شده است، اما عده ایی همچنان بدون توجه به این مسئله به رهاسازی و دپوی غیر قانونی نخاله های ساختمانی در اطراف و حاشیه جاده های برون شهری اقدام می کنند.
در بسیاری از اوقات نیز تخلیه غیرمجاز نخاله های ساختمانی (به دلیل عدم وجود تسهیلات حمل نخاله و بازیابی و بازیافت) در حوالی مناطق مسکونی و جاده ها ضمن آلودگی بصری و زیست محیطی باعث بروز مشکلات مختلفی از جمله تصادفات جاده ای شده است.
این اقدام غیر قانونی حتی در مواردی، تهدیدی برای پر شدن مسیل ها و خطر بروز سیلاب را به همراه دارد. اتفاقی که مشابه آن در پاییز سال ١٤٠٠ در منطقه مکریان مهاباد رخ داد منجر به وقوع سیل در یک منطقه مسکونی با حجم بالا خسارت های مالی شد.
در آن زمان معاون وزیر جهاد کشاورزی در شرح گزارش سیل مهاباد، بخشی از دلایل بروز سیلاب در این شهر را مسدود شدن مسیر آبراهه ها از طریق فعالیت‌های عمرانی جاده سازی و ساخت و سازها و تخلیه رسوبات و نخاله های ساختمانی در مسیر آبراهه ها دانسته بود، امری که در آن زمان بارها از سوی مسئولان مهابادی تکذیب شد!!
بر اساس رئیس سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری کشور نیز «میزان خسارت وارده بر اساس آمار اخذ شده از اداره کل مدیریت بحران استانداری آذربایجان غربی در سیلاب ١٢ آبان مهاباد، ٤٦١٩٧٥ میلیون ریال برآورد شده است».
تکرار وقوع چنین رخدادی دور از احتمال نیست چرا که هنوز هم افرادی به صورت غیر قانونی اقدام به رهاسازی دورریزهای ساختمانی در گوشه و کنار شهر و حتی زیر تابلوهای پیگیرد قانونی رهاسازی سازی نخاله های ساختمانی رها می کنند!!
شهرداری پاک سازی می کند، عده ای دوباره دپو می کنند
شهردار مهاباد در این خصوص به خبرنگار کردپرس می گوید: «علیرغم تعیین سایت دپوی نخاله های ساختمانی در منطقه سیدآباد، باز هم افرادی اقدام به رهاسازی این نخاله ها در حاشیه شهر می کنند و هفته گذشته ٣ مورد پاکسازی در این خصوص انجام دادیم اما متاسفانه باز هم شاهد تخلیه دوباره نخاله ها در همان نقاط هستیم».
بابک رستم پور بیان کرد: «مسافت طولانی و هزینه بر بودن تخلیه نخاله ها سبب شده تا بسیاری از افراد از انتقال این مصالح و نخاله ها به سایت سیدآباد خودداری کنند لذا در نظر داریم دو مکان دیگر را نیز به عنوان سایت پسماند نخاله ها در شهر مکان یابی و معرفی کنیم تا مشکل رهاسازی های غیر قانونی نخاله ها در حاشیه شهر برطرف شود».
او با اشاره به اینکه در سایت سیدآباد مشکلی از لحاظ مسدود شدن مسیل ها و آبراهه ها وجود ندارد، گفت: «سایت پسماند زباله سیدآباد تعطیل شده و با تبدیل این مکان به سایت پسماند عمرانی سعی می شود تا این مکان با تغییر کاربری پاکسازی شود».
قیرسوزی در سایت پسماند عمرانی و آلودگی زیست محیطی
سایت جدید پسماندهای عمرانی شهر هم اما بدون مشکل نیست، این سایت که جایگزین سایت قبلی زباله های شهری شده است، اکنون به محلی برای کسب درآمد کسانی شده که در کار بازیافت دستی هستند. در این مدت که سایت جدید راه اندازی شده، افرادی با ورود به سایت مذکور اقدام به ایزوگام سوزی و تهیه قیر کرده اند که با آلودگی فراوانی همراه بوده است.
با ورود اداره حفاظت محیط زیست به این قضیه اخطاریه در خصوص عدم تکرار این موضوع صادر و از شهرداری خواسته شده تا نسبت به ساماندهی سایت مذکور اقدام کند.
فاروق سلیمانی رییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد در گفت وگو با خبرنگار کردپرس با اشاره به لاستیک سوزی عده ای در این سایت می گوید: «در بازرسی کارشناسان این اداره مشخص شد، چند نفر افراد ناشناس که در امر بازیافت کار می کنند، در سایت پسماند عمرانی مهاباد اقدام به سوزاندن مواد پلاستیکی و بقایای ایزوبام برای تهیه قیر می‌کردند».
او اضافه می کند:« اقدام این افراد علاوه بر ایجاد مزاحمت برای شهروندان موجب آلودگی هوا و خاک در این منطقه شده بود لذا به شهرداری که متولی سایت مذکور است، تذکر داده ایم تا از ورود افراد غیر مسئول به سایت و انجام کارهای خلاف قوانین زیست محیطی جلوگیری کنند».
رییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد تاکید می کند: «مسیر دسترسی به سایت برای افراد غیر مسئول هم باید مسدود شود. در اخطاریه هم قید شده که این افراد یک هفته فرصت دارند که تجهیزات خود را از این محل بردارند و در صورت تداوم فعالیت با تشکیل پرونده به مراجع قضایی معرفی می‌شوند».
او با اشاره به اینکه نخاله های ساختمانی مجوز یکساله برای دفن در مکان قبلی سایت پسماند زباله سیدآباد را دارند، می گوید: «مشکل نبود مکان برای نخاله ها و پسماند عمرانی در مهاباد وجود دارد و کارگروه پسماند در تابستان جاری در خصوص تمدید یا عدم تمدید سایت پسماند عمرانی فعلی تصمیم خواهد گرفت».
به گفته سلیمانی؛ «نخاله های ساختمانی در صورتی که بدون مطالعه دپو شوند، می توانند خطرآفرین باشند و رهاسازی آنها در مسیل ها، کنار جاده ها و اراضی طبیعی به مراتب بدتر است. این مواد به سایت مخصوص نیاز دارد و باید مکان رهاسازی آنها مطالعه و مکان یابی شود».
تهدید مسیل ها و آبراهه ها با نخاله های ساختمانی
در طول چند سال اخیر حریم جاده ها و بستر مسیل ها، محلی برای انباشت زباله و ضایعات ساختمانی شده است! متاسفانه این امر می تواند عواقب جبران ناپذیری در آلودگی منابع آب و خاک به همراه داشته باشد. رهاسازی نخاله ها حتی در جاده سد نیز به تهدیدی برای دریاچه سد به عنوان منبع شرب مهاباد تبدیل شده است و این مورد وظیفه راهداری، امور آب و منابع طبیعی را در همکاری با شهرداری سنگین تر می کند.
در همین خصوص هژار دوراندیش کارشناس بهره برداری سد مهاباد نیز در گفت و گو با کردپرس بیان می کند: «با تعیین سایت پسماند سید آباد به عنوان سایت پسماند عمرانی مقرر شد تمامی مصالح ساختمانی به این سایت منتقل شوند اما متاسفانه مواردی دیده شده که افرادی به دلیل هزینه بر بودن و طولانی بودن مسافت سایت مذکور، نخاله های مصالح ساختمانی را در مسیر اوزندره و یا بالا دست قبرستان شهر و یا اراضی بالادست منطقه مکریان تخلیه می کنند که می تواند باعث پر شدگی مسیل و آبراهه ها شده و مشکل ساز باشد».
او ادامه داد: «علیرغم مصوبات صورت گرفته شبانه به صورت غیر مجاز شاهد تخلیه نخاله های ساختمانی در مسیرهایی غیر از سایت مذکور توسط افرادی هستیم که در این حوزه فعالیت می کنند».
کارشناس بهره برداری سد مهاباد با اشاره به اینکه تا کنون درخواست مطالعات در خصوص مسیل های سیدآباد و تعیین حریم در سایت مذکور برای ما ارسال نشده است، اظهار کرد: «شهرداری متولی ساماندهی نخاله های ساختمانی است و گشت های مرتبط با این موضوع را داراست و در حد امکان به این موضوع رسیدگی می کند».
بازیافت پسماند عمرانی؛ درآمدزایی و حفظ محیط زیست
به گزارش کردپرس، منطقه سیدآباد مهاباد، طی سالهای گذشته بدون مجوز از سازمان محیط زیست، به محلی برای دفن زباله‌های شهری تبدیل شده بود و روزانه بیش از ۱۰۰ تُن انواع زباله به این سایت منتقل می‌شد. تا قبل از احداث سایت جدید پسماند، این سایت با تکمیل ظرفیت معضل بزرگی برای سلامت مردم و محیط زیست سیدآباد که به محدوده شهری هم منتقل شده بود، شناخته می شد. زباله سوزی، تولید گاز متان، بوی نامطبوع، تولید شیرابه و ... منجر به امراض پوستی در مردم این منطقه شده بود.
در حال حاضر نیز با تبدیل این سایت به سایت پسماند عمرانی، کارشناسان زیست محیط معتقداند؛ دپوی مصالح ساختمانی بر روی سایت قبلی پسماند شهری از آلودگی آب و خاک آن منطقه که سالیان محل دفن زباله و تولید گاز خطرناک متان و شیرابه های مضر بوده است، نمی کاهد و نیاز به خاک برداری و مطالعات عملی برای پاک سازی محل وجود دارد، اما در نبود بازیافت نخاله های ساختمانیودر حال حاضر تنها دفن و انباشت این دورریزها در مکان های تعیین شده لحاظ شده است.
در حالیکه راهکاریی چند برای برطرف کردن این مشکل از طریق تدوین قوانین کارآمد در زمینه استفاده از مصالح ساختمانی زیست سازگار، اعمال روش های تشویقی و تنبیهی به منظور حفاظت از محیط زیست، ایجاد آژانس نخاله های ساختمانی به جهت ساماندهی نخاله های ساختمانی، نوسازی و مرمت بافت های فرسوده، وضع قوانین و مقررات جهت حمل و دفع نخاله های ساختمانی و ساماندهی شاغلین در این حرفه و ارزیابی حجم و نوع نخاله های ورودی به محل دفن جهت برنامه ریزی بازیافت و ... وجود دارد که نیاز به حمایت های دولتی برای به اجرا درآمدن دارند.
در عین حال اما، همکاری لازم در این خصوص با شهرداری ها انجام نمی شود و این طلای کثیف که می توانست به درآمدزایی برسد، اکنون با دپوهای غیر قانونی به بلای جان مدیریت شهری تبدیل شده است/.
گزارش/ تانیا شعفی
نظر شما