به گزارش خبرنگار کردپرس، بشر چندین دهه است که در پیشبرد توسعه کشاورزی و صنعتی به ویژه در مناطق خشک، به شدت به استخراج از مخازن آب زیرزمینی تکیه داشته و همچنان دارد. با این همه، مطالعه مهمی که نتایج آن به تازگی در مجله بین المللی «پایداری طبیعت» انتشار یافته یک زنگ خطر هشدار را به صدا درآورده است. زنگ خطری که آینده برداشت آب در جهان را نشان می دهد.
در این مجله آورده شده که ممکن است به زودی به نقطه اوج استخراج مقرون به صرفه آب زیرزمینی برسیم، مشابه روند مشهور تولید نفت که پیش از آنکه اُفت اجتناب پذیر آن آغاز شود، به اوج خود رسیده بود.
منظور از رسیدن به اوج استخراج، نقطه ای است که نرخ استخراج آب زیرزمینی به شکل قابل ملاحظه ای از پرشدگی دوباره طبیعی ناشی از بارش فراتر می رود و در نتیجه روند اُفت برداشت، پس از رسیدن به اوج پمپاژ آغاز می شود، زیرا ذخایر آب زیرزمینی دسترس پذیر در طول زمان کاهش یافته و الگوی اصطلاحاً «اوج و فرود» در منابع طبیعی تمام شدنی مانند نفت، گاز و مواد معدنی مشاهده شده است.
برای بررسی اینکه آیا منابع سهل الوصول آب زیرزمینی جهان ممکن است به این نقطه اوج نزدیک شود، پژوهشگران در مطالعه خود، الگوهای آینده استفاده از آب زیرزمینی را در ۲۳۵ حوضه آبریز و آبخوان های اصلی جهان شبیه سازی کردند. در این تحلیل، ۹۰۰ سناریو مختلف تا سال ۲۱۰۰ مدنظر قرار گرفته است. در این سناریوها نبود قطعیت های کلیدی مانند تغییر اقلیم، رشد جمعیت، توسعه اقتصادی، پیشرفت تکنولوژیکی و سازگاری رفتاری انسان منظور شده است.
یافته های قابل توجه مطالعه این است که برداشت جهانی آب زیرزمینی، قویاً الگوی اوج و فرود را در ۹۸ درصد از سناریوهای شبیه سازی شده نشان می دهد. به طور متوسط در این سناریوها، نرخ استخراج جهانی آب زیرزمینی تا اواسط این قرن، پیش از رسیدن به اوج خود در حدود سال ۲۰۵۰ به حدود ۶۲۵ کیلومتر مکعب در سال افزایش می یابد و سپس تا سال ۲۱۰۰ وارد مرحله اُفت می شود.
این روند لزوماً به معنای آن نیست که کل منابع عظیم آب زیرزمینی جهان که در آبخوان ها ذخیره شده در حال اتمام است، بلکه نشان دهنده افزایش تصاعدی هزینه ها و دشواریهای فنی دسترسی به آب زیرزمینی از عمق های بیشتر در مرحله پس از اوج استخراج آب زیرزمینی است. منابع آب زیرزمینی سهل الوصول و مقرون به صرفه اقتصادی محدود می شود.
مهم تر از همه، پیش بینی می شود که نقطه اوج استخراج و اُفت نرخ برداشت آب زیرزمینی تا سال ۲۱۰۰، در حدود یک سوم حوضه های آبریز بزرگ جهان رخ می دهد و تقریباً نیمی (۴۴ درصد) از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار خواهد داد. کانون های اصلی مستعد رسیدن به نقطه اوج استخراج آب، محدوده های کشاورزی با آبیاری شدید را شامل می شود که انقلاب سبز را محقق ساخت و در غرب ایالات متحده، مکزیک، هند، پاکستان، چین، عربستان سعودی و ایران متمرکز شده اند.
نگران کننده تر آن است که این تحلیل،۲۱ حوضه را شناسایی کرده که به نظر می رسد پیش از این به نقطه اوج استخراج آب زیرزمینی رسیده اند، از جمله حوضه های مهم کشاورزی در دره مرکزی کالیفرنیا پیش بینی می شود ۲۷ حوضه دیگر که نیمی از آن ها در آسیا قرار دارند، تا سال ۲۰۳۰ به نقطه اوج استخراج آب زیرزمینی خواهند رسید.
با توجه به اینکه آب زیرزمینی در مناطق کلیدی کشاورزی جهان به شکل فزاینده ای کمیاب و استخراج آن گران تر می شود، پژوهشگران هشدار می دهند که این روند می تواند هزینه های تولید غذا و مدیریت آب کشاورزی را به شکل قابل ملاحظه ای افزایش دهد. همچنین ممکن است سبب تغییرات جغرافیایی در الگوهای تجارت جهانی غذا شود، زیرا برخی کشورها به افزایش واردات محصولات و کالاهای کشاورزی از مناطقی که منابع آب فراوان تری دارند روی می آورند.
افزون بر این، ممکن است برای توسعه منابع آب جایگزین مانند مخازن، بهبود کارآیی استفاده آب کشاورزی و صنعتی با تکنولوژیهای جدید و گسترش زیرساخت های توزیع آب، به سرمایه گذاری قابل توجهی نیاز باشد. همه بخش ها و جوامع مجبور خواهند شد در طول زمان، وابستگی خود را به آب زیرزمینی، کمتر و کمتر کنند.
اثرات اجتماعی و اقتصادی پدیده اوج استخراج آب نیز احتمالاً به شکل نابرابر توزیع می شود. برای نمونه، در حالی که افزایش قیمت غذا بر همه مصرف کنندگان تأثیر می گذارد، ذخایر عمیق تر و پرهزینه تر آب زیرزمینی ممکن است تنها برای آن دسته از تولیدکنندگان کشاورزی دسترس پذیر باشد که از مزیت اقتصادی بهره مند باشند.
پژوهشگران معتقدند که تطبیق با این تغییرات اساسی در فراهمی آب زیرزمینی، به برنامه ریزی استراتژیک یکپارچه و سرمایه گذاری در بخش های آب، غذا، انرژی و محیط زیست نیاز دارد. به ویژه به موازات تلاش ها برای گذار از سیستم انرژی متکی به سوخت های فسیلی به منابع آب برتر مانند محصولات بیوانرژی و تکنولوژیهای خنک سازی نیروگاه ها باید تلاش شود پایداری بلند مدت منابع آب هم تضمین شود.
روی هم رفته، اگرچه جهان از آب زیرزمینی به طور کامل خالی نمی شود، اما این مطالعه اولین شواهد کمّی را فراهم آورده که منابع آب زیرزمینی سهل الوصول و اقتصادی زمین واقعاً به نقطه اوج استخراج خود می رسد. این یافته ها بر ضرورت برنامه ریزی تطبیقی غیرمنفعلانه در بخش های مختلف برای ارتقای امنیت آب و استفاده پایدار منابع تأکید دارد، زیرا در دهه ها به نقطه عطف مدیریت آب زیرزمینی نزدیک می شویم.
در بسیاری از مناطق جهان، ذخایر آب زیرزمینی که رشد کشاورزی، توسعه اقتصادی و جمعیت انسانی را در نیم قرن گذشته امکان پذیر ساخته است، نشانه های رسیدن به اوج و ورود به مرحله اُفت را می توان مشاهد کرد. این مطالعه این پدیده جهانی دگرگون‌کننده را در تحلیلی جامع به تصویر کشیده و ضرورت آینده نگری را برای تقویت تلاش ها در امر سازگاری و ارتقای پایداری بلند مدت آب آشکار ساخته است. /
* برگرفته از مجله پایداری طبیعت
نظر شما