به گزارش خبرنگار کردپرس، آب را مایه حیات می دانند؛ حیاتی که مدت هاست نبض آن کند می زند و هر روز هم بدتر می شود و اگر زودتر به درمان نرسد از حرکت می ایستد. آب را در حالی مادر زمین می دانند که سال هاست به دلایل مختلف دست به مادرکشی زده و زمین سوخته تحویل می دهند.    

زندگی تمامی موجودات کره زمین وابسته به آب است به طوری که یک موجود زنده شاید چند روزی با نخوردن غذا دوام بیاورد اما بدون آب یک روز هم دوام نخواهد آورد. همانند محیط زیست که به بود و نبود آب بستگی داد چرا که اگر آب باشد محیط زیستی مناسب بدون هرگونه مشکلی خواهیم داشت اما اگر آب نباشد محیط زیستی هم وجود نخواهد داشت. محیط زیستی که از یک طرف به دلیل خشکسالی در حال نابودی است و از طرف دیگر به دلیل آلودگی... و در هر حالت باید گفت محیط زیست در حال احتضار به سر می برد. احتضاری که از نظر رئیس محیط زیست شهرستان قروه اگر فکری برای آن نشود تبعات جبران ناپذیری خواهد داشت. «توفیق زارعی» در مصاحبه با خبرنگار کردپرس در پاسخ به این سؤال که کمبود آب چه میزان روی محیط زیست و حیات وحش تأثیر می گذارد؟ گفت که «اگر آب نباشد نه محیط زیست خواهد بود و نه حیات وحش. کمبود بارش و برداشت های بی رویه باعث شده که آب در چرخه نباشد و این باعث می شود که فروچاله پیش آید و محیط زیست را نابود می کند و نابودی محیط زیست هم یعنی نابودی حیوانات و حیات وحش. همچنین کمبود آب منجر به نفوذ ریزگردها شده که با خشکی خاک شکل می گیرند و گرد و غبار تولید کرده و اثرات زیان باری روی محیط زیست دارند».

بحران آب؛ بحران زیست محیطی

بحران زیست محیطی عبارت است از بدتر شدن وضعیت و از بین رفتن محیط زیست به صورت قابل توجه، ناخواسته و غیرقابل برگشت و با سرعت زیاد که منجر به کاهش معنی دار آسایش و رفاه می شود.

کارشناسان بر این باورند که بین مصرف آب و تبعات زیست محیطی رابطه مستقیمی وجود دارد. در این بین کیفیت آب یکی از شاخص های زیست محیطی است و بسیاری از فعالیت های انسانی از جمله تولید مواد غذایی، صنعت و سرگرمی به آب وابسته هست. باتوجه به اینکه در دسترس بودن آب اغلب محدود است، مدیریت دقیق منابع آب دارای اهمیت فوق العاده ای بوده که این مدیریت شامل حفظ کیفیت بالای منابع آبی که در دسترس هستند و نیاز به نظارت دقیق دارند، می شود.   

آنچه پژوهش ها نشان می دهد این است که کم آبی اثرات منفی زیادی روی محیط زیست و از جمله دریاچه ها، رودخانه ها، حوضچه ها، تالاب ها و منابع آب شیرین دیگر دارد. در صد سال گذشته، بیش از نیمی از تالاب های زمین نابود و ناپدید شده اند. اهمیت این تالاب ها از این جهت است که نه تنها زیستگاه بسیاری از موجودات مانند پستانداران، پرندگان، ماهیان، دوزیستان و بی مهرگان هستند بلکه کشت بسیاری از محصولات غذایی هم در حواشی آن ها انجام می شود و همچنین ضمن انجام عمل فیلتراسیون آب، مانع از تشکیل طوفان های گرد و خاک می شوند.

افزایش شدید تقاضا برای آب، همزمان با تغییرات اقلیمی و افزایش دوره های خشکسالی در مناطق مختلف شده است که این مسئله فشار بر منابع آب و سفره های زیرزمینی را افزایش داده و در مناطق خشک و کم بارش باعث فشار بر سفره های آب زیرزمینی و سطحی شده و باعت نبود تعادل بیلان آب در نتیجه باعث تنش آبی در این گونه مناطق شده است.

اضافه برداشت از سفره ها پیامدهای بعدی زیادی خواهد داشت که علاوه بر تخریب تدریجی اکوسیستم باعث منازعه بر سر آب و امنیتی شدن آب که همان هیدروپلیتیک است خواهد شد.  پیامدهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حتی زیست محیطی ناشی از کمبود و بحران آب دامنه وسیعی دارد که می تواند باعث مهاجرت، گسترش فقر و آوارگی، بیکاری، حاشیه نیشینی در شهرها شود؛ شهرهایی که خود به لحاظ تأمین آب دچار مشکلات زیادی هستند. براین اساس بحران آب علاوه بر پیامدهای اقتصادی و اجتماعی و... به مرور زمان باعث شکل گیری بحران های متعدد زیست محیطی شده و فضای جغرافیایی را غیرقابل سکونت و به نوعی از حالت تعادل خارج می کند.  

تبعات زیست محیطی ناشی از کمبود آب شامل دو بخش آب سطحی و آب زیرزمینی است که در این بین «آلودگی هوا، تخریب زیستگاه ها و تغییر اقلیم ناحیه ای» از جمله تبعات زیست محیطی ناشی از کمبود منابع آب سطحی بوده و «نشست زمین و تخریب سفره آب زیرزمینی از بعد کمی و کیفی» از تبعات زیست محیطی ناشی از کمبود منابع آب زیرزمینی هستند.

قطعاً همه می دانیم بحران و کمبود آب یکی از عوامل تهدید کننده حیات انسانی، گیاهی و جانوری است. این بحران در مرحله نخست باعث اختلال در فعالیت های انسانی شده و دولت ها با اقداماتی درصدد حل کردن این مشکلات مربوط به بحران آب برآمده؛ اقداماتی نظیر سدسازی، بهره برداری از منابع آب زیرزمینی و... که همه این ها سیاست های اشتباهی هستند که هم بحران زیست محیطی را ایجاد و هم تشدید آن را در پی داشته اند. با چنین سیاستی از ورود آب محدود باقی مانده به زیستگاه های طبیعی جلوگیری شده و همین به مرور تخریب محیط زیست را دامن می زند.

تجزیه و تحلیل ها نشان می دهد که مداخلات انسانی بدون مطالعات همه جانبه در جهت رفع کمبود آب در تخریب محیط زیست و بحران های پیش آمده نقش داشته اند، گرچه ممکن است گاهی در یک حوزه موفقت هایی کسب کرده باشند اما تبعات زیست محیطی ناخوشایندی را بر کشور تحمیل کرده و حیات بلندمدت در فضای جغرافیایی را به مخاطره انداخته است.

راهکار چیست؟

به جرئت می توان گفت که محیط زیست و اکوسیستم های طبیعی از نخستین قربانیان خاموش بحران آب محسوب می شوند که مداخلات انسانی باعث قطع یا کاهش شدید حقابه آن ها شده و متعاقب بحران آب، انواع و اقسام بحران های زیست محیطی اتفاق می افتد.

با این وصف شاید تغییر اساسی در مدیریت آب بتواند به عنوان راهکاری تأثیرگذار در این زمینه دانست. راهکاری که از نظر رئیس محیط زیست شهرستان قروه بسیار مهم است. «توفیق زارعی» راهکار جلوگیری از نابودی محیط زیست به دلیل بی آبی را در توقف برداشت از آبخوان ها، قطع کشت های پر آب بر و مدیریت صحیح عنوان کرد. /

* گزارش: زیبا امیدی فر