براستی شعرا و نویسندگان با سروده‌هایشان دنیای تاریک ما را روشن و منوّر می‌کنند. تاریخ ادبیّات معاصر کرمانشاه نیز در این زمینه چهره هایی مانند زنده یادها: کیوان سمیعی، یدالله بهزاد، رحیم معینی کرمانشاهی، ایرج رضایی «انور» و صدها فرهیختۀ دیگر را داشته‌است و اینک نیز استادان برجسته‌ای چون علی‌اشرف نوبتی (پرتو)، یدالله عاطفی و صدها شاعر و نویسندۀ گرانقدر را می‌توان نام برد که در خاک زر خیز خسروان بالیده‌اند؛ به وجود این فرهیختگان که چون عقابانی تیزپرواز همیشه در اوج مانده‌اند، ادبیّات کرمانشاه سر بر قلل افتخار ساییده‌است.

علی‌رغم چنین جایگاه رفیعی، باتوجّه به موقعیت اقلیمی و جغرافیایی، کرمانشاه از جنبه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی همیشه مظلوم مانده‌است. اگر در این مقال بخواهیم به آن بپردازیم، از موضوع اصلی دور خواهیم شد.

فرهیخته‌ای عزیز به نام آقای خاموشی که سال‌هاست در تهران زندگی می‌کند، طی پیام تلگرامی از استاد عاطفی ـ که دبیرش بوده است ـ سخن گفت و به نیکی از ایشان یاد کرد؛ همین امر انگیزه‌ای شد که بنده علی‌رغم اینکه ادّعایی در معرّفی فرهنگ و هنر کرمانشاه ندارم و خود را در زمرۀ اهل قلم نمی‌پندارم، دست به قلم شوم و چند جمله‌ای در وصف این استاد فرزانه و البتّه ادبیّات کرمانشاه تقدیم عزیزان کنم.

آری جناب استاد عاطفی از شاعران بررگ کرمانشاه هستند و سال‌ها با مرحوم استاد بهزاد زیسته و با روحیّات ایشان کاملاً آشنایی دیرینه داشه‌اند. یدالله عاطفی «آشفته» و عزیزانی دیگر، در چاپ و نشر آثار بهزاد گام‌های مؤثّری برداشته‌اند. بیشتر این آثار، از جمله کتاب نفیس یادنامۀ بهزاد «در بلندای بیستون» با مقدمۀ استاد شفیعی کدکنی و استاد جلال الدین کزازی، پس از درگذشت بهزاد نوشته و چاپ شده‌اند. این امر به ویژگی روحی خاصّ استاد بهزاد باز می‌گردد. ‌استاد پرتو که خیلی با بهزاد رفیق بوده و با خلق و خوی او آشنایی کامل داشته‌است، می‌گوید: "روحیّات بهزاد طوری بود که دوست داشت گمنام بماند." استاد یدالله عاطفی هم دارای چنین خصیصه‌ای است و حتّی خودِ استاد پرتو کرمانشاهی هم خلق و خویی این‌چنینی دارد. بزرگ‌منشی و فروتنی شاعران و نویسندگان کرمانشاهی موجب گردیده که ادبیّات کرمانشاه مظلوم واقع شود و کمتر در سطح ملّی مطرح شود.

خوشبختانه چند سالی است گام‌هایی در جهت معرّفی فرهنگ کرمانشاه و چهره‌های شاخص آن برداشته شده‌است که اوج آن به زمان حضور دکتر ابراهیم رحیمی زنگنه به عنوان مدیر کلّ فرهنگ و ارشاد اسلامی استان کرمانشاه و اجرای ده‌ها همایش و بزرگداشت به منظور تجلیل از فرهیختگان کرمانشاه بازمی‌گردد. ابراهیم رحیمی زنگنه، عضو هیأت علمی دانشگاه رازی، از دلسوختگان ادب و هنر این مرز و بوم است و زحمات زیادی در این زمینه کشیده‌است.

به حق باید مدّعی بود که کرمانشاه سرآمد فرهنگ و تمدّن و شعر و ادبیّات داستانی در ایران است و ادبیّات ایران همیشه متأثّر از ادبیّات کرمانشاه بوده‌است. محسن محرابی در کتاب خود، «ادبیّات معاصر کرمانشاه»، به موارد بسیاری از این تأثرات اشاره کرده است. آری کرمانشاه شاعران پُرتوانی مانند ابوالقاسم لاهوتی« اولین شاعر شعر نو» و صدها شاعر گرانقدر دیگر داشته‌است. اولین رمان تاریخی ایران، کتاب سه جلدی «شمس و طغرا» نوشتۀ محمد باقرخسروی کرمانشاهی است. نخستین رمان اجتماعی ایران، رمانِ «شوهر آهوخانم» نوشتۀ علی‌محمد افغانی کرمانشاهی است. اولین رمان کارگری، یعنی «روز سیاه کارگری» را احمد خداداده، کُرد دینوری در 1305 نوشته‌است. علی‌اشرف درویشیان و منصور یاقوتی از پایه‌گذاران داستان‌نویسی کرمانشاه هستند و نیز در زمینۀ پست‌مدرنیسم هم باید اسماعیل زرعی را از افتخارات ادبیّات داستانی برشمرد.