به گزارش کردپرس، معدن طلای آقدره شهرستان تکاب قبل از انقلاب اسلامی ایران توسط شرکت مین پروک آلمان کشف شد و کلیه مراحل اکتشاف و آنالیز خاک با هزینه دولت وقت انجام پذیرفت، گفته می شود نظر کارشناسان وقت آن بوده که به علت جیوه خیلی زیاد در صورت استخراج، اطراف معدن باید به شعاع ۲۵ کیلومتر خالی از سکنه می شد که این موضوع مقرون به صرفه نبوده است، ولی بعد از انقلاب، این معدن توسط وزارت صنعت و معدن وقت در دولت اصلاحات، با لابی گری هایی به یک شرکت به اصطلاح کانادایی _ایرانی واگذار می شود که خود جای بررسی و پیگیری دارد!

 از سال ۱۳۷۵ هم تا کنون مجموعه طلای آقدره با گسترش حوزه کاری و احداث چندین شرکت در منطقه فعال بوده و حسب شواهد موجود، مجموعه معدنکاری و فرآوری طلای آق دره بدون عوارض زیستی و انسانی نبوده است!

به خاطر حساسیت موضوع و وجود جیوه در خاک طلای آقدره تحقیقات زیادی در خصوص عوارض و آلودگی های آن مجموعه انجام گرفته است، اما در مقاله ای که علیرضا محرابی، قاسم عباسیان و سروش نیک منش با عنوان (تاثیر مخاطرات زیست محیطی معدنکاری طلای آق دره از منظر ژئوپلیتیکی با تاکید بر امنیت کشور) در فصلنامه جغرافیایی سرزمین، علمی – پژوهشی، سال هجدهم، شماره ۶۹ ، بهار ١٤٠٠، به چاپ رسانده اند، به وضوح تاثیرات مخرب معدنکاری آقدره را شرح داده و در بخشی از آن آورده اند؛ «تغییرات زیست محیطی در معدنکاری طلای آق دره، با تشکیل حجم عظیم باطله های حاصل از فعالیت معدنی، آلودگی ناشی از زهاب های اسیدی و آزاد شدن عناصری چون آرسنیک، جیوه، کادمیوم، سرب و روی و نفوذ آنها به آب های زیرزمینی و سطحی، باعث پیدایش آلودگی هوا و از بین رفتن اراضی گردیده و زمینه را برای کشمکش های خشونت آمیزدر این منطقه فراهم نموده و گروه های اجتماعی را متاثر کرده است».

در ادامه این مقاله پژوهشی آمده: «تغییرات زیست محیطی، پیامدهای ژرفی بر امنیت سیاسی، اجتماعی و اقتصادی این محدوده داشته است. در معدنکاری طلای آق دره، تخریب محیط زیست با افزایش تغییرات در آب و هوایی، آلودگی پهنه های آبی، آلودگی جوی، فرسایش خاک، تهدید تنوع گونه ها، نابودی زیستگاههای گیاهی و جانوری و غیره، با توجه به ابعاد و اشکال مختلف امنیتی، این محدوده را در متن تهدیدات غیرسنتی یا نوپدید قرار داده است».

این نویسندگان همچنین با اشاره به تحت چالش قرار گرفتن ابعاد مختلف هفتگانه امنیتی شامل (اقتصادی، غذایی، بهداشتی، محیط زیستی، شخصی، اجتماعی و سیاسی) در معدنکاری طلای آق دره نوشته اند: «به سبب تاثیرات مخرب این معدنکاری، ابعاد هفت گانه مذکور دچار چالش شده  زمینه های هفتگانه امنیت این منطقه را با بحران مواجه ساخته است. بنابراین با درک این مسئله که محیط زیست به عنوان یک مساله مهم امنیت ملی در اوایل قرن بیست و یکم به شمار می آید، تاثیراتی که معدنکاری طلای آق دره در مهاجرت، پخش بیماری ها، فرسایش خاک، تهی سازی منابع آب، آلودگی هوا و غیره در این محدوده داشته، به عنوان کانون چالش های ژئوپلیتیک مطرح و نهایتاً تحریک تودهای مردم این نواحی را در پی خواهد داشت».

با توجه به مقاله مذکور و شنیده های موجود چندین سوال در خصوص نحوه فعالیت مجموعه معدن پویا زرکان آق دره تکاب مطرح می شود که انتظار می رود مسئولان معدن در این خصوص شفاف سازی نمایند.

اولین مورد بر اساس شنیده ها و اخبار محلی؛ زمین های کشاورزی روستاهای اطراف مجموعه در زمان واگذاری معدن به قیمت هر متر ۱۰ تومان معادن صد ریال، در سال ۱۳۸۰ و ۱۳۸۱ خریداری شده اما تفاوت زمان خرید و ثبت زمین ها ١٥ ساله شده به نحوی که  زمان ثبت را به سال۱۳۶۸ تغییر داده اند که این مورد جای تامل دارد!

دومین مورد بر اساس شنیده های موجود این است که مجموعه پویازرکان آق دره تکاب در خصوص برداشت خاک طلای معدن هم بر اساس استانداردهای موجود عمل نکرده و میزان برداشت این معدن بیشتر از حد استاندارد و تعیین شده است. همچنین برداشت خاک در تمامی معادن روز دنیا به صورت پلکانی و منظم انجام می گیرد ولی معدن آقدره تنها معدنی است که به صورت نقطه ای با تعیین عیار استخراج می شود و این خود جای سوال است و انتظار می رود در این زمینه شفاف سازی صورت بگیرد.

شرکت فرآوری طلای پویازرکان آقدره که از سال ۱۳۸۳ با مجوز تولید پلی متال شامل طلا و نقره اقدام به برداشت مواد معدنی با عیار متوسط (ppm) ۲.۷ با تناژ ۳۷۵ هزار تن در یک سال است و  با استناد به مجوز تولید و برداشت ۳۷۵ هزار تن مواد معدنی با احتساب میانگین رطوبت ۰.۷ این شرکت مجاز به برداشت فقط ۴۰۲ هزار تن مواد معدنی با عیار (ppm) ۲.۷ خواهد بود.

لذا با توجه به مقدار تناژ فوق و تقسیم به روزهای ۳۶۵ روز سال خوراک ورودی کارخانه باید ۱۱۰۲ تن در ۲۴ ساعت و سنجش ویتومتر ورودی بر ۴۶ تن در ساعت باشد، اما با توجه به گزارش شاهدین عینی از تاریخ راه اندازی تناژ ورودی کارخانه بین ۱۰۰ الی ۱۲۰ تن در ساعت و بالغ بر۲۶۰۰ تن در ۲۴ ساعت یعنی حدود ۲.۵ برار  مجور صادره برداشت و تولید داشته اند.

بنابراین با احتساب میزان برداشت مواد معدنی طبق مجوز برای یک سال بوده و با عنایت به اتمام سال ۱۴۰۱ و شروع کاری برداشت مواد معدنی سال ۱۴۰۲ باید دپوی کارخانه تمام شده باشد! اما با عنایت به گزارش های رسیده در تمام مدت سال کارخانه بدون تعطیلی بوده و عدد ثبت شده ویتومتر در تمام سال کاری بالای ۹۵ تن بوده که تقریبا برداشت ۲برابری از معدن را نشان می دهد. حال دپوی باقی مانده در کارخانه که حدود ۱ میلیون تن است، بر حسب چه مکانیزمی انجام گرفته است؟

انتظار می رود سازمان بازرسی جهت بررسی صحت و سقم به این قضیه ورود کرده و جهت روشن شدن حقوق دولتی و بیت المال به بررسی میزان دپوی مازاد فعلی کارخانه پرداخته و با استدلال بر ورودی خوراک ۲.۵ برابری مجوز صادره و دپوی مازاد که بالغ بر حدود ۱.۵ میلیون تن مازاد است، تعیین عیار به صورت دقیق و کارشناسی و با حضور فعالان این حوزه و کارشناسان دستگاه قضا و محیط زیست بررسی شود و در صورتی که جرمی نسبت به اضافه تولید و اضافه برداشت خاک دپوی موجود انجام گرفته است، طبق قانون برخورد شود.

سوم آنکه؛ حسب گزارش های مردم محلی و فعالین زیست محیطی در ضلع شمال شرقی کارخانه پویا زرکان مجموعه ای برای تولید سیانور مورد نیاز کارخانه که قبل از سال ۹۳ از هند وچین خریداری می شد، اقدام به تولید سیانور از ترکیب کود اوره و کربنات با دمای بالا ۶۵۰ درجه سانتیگراد به صورت شبانه روزی کرده که در دو نوبت و هر نوبت ۵۵۰ کیلو کربنات و۸۵۰ کیلو کود اوره شارژ می شود و بعد از دمای۱۵۰ درجه کود اوره شروع به آزاد سازی گاز خطرناک امونیاک می نماید. در حالی این مسئله بدون مجوز قانونی از بهداشت و درمان و محیط زیست انجام گرفته و با نامهای جعلی کوره نفتالین واخیرا به نام کوده کربنات اقدام به تولید سیانور با خلوص حدود  ٦٥ درصد کرده است.

این مسئله سبب شده تا بیشتر مردم روستاهای اطراف و فعالین محیط زیست در خصوص متساعد شدن گاز آمونیاک شاکی شده و چندین نوبت هم این محل توسط بهداشت محیط پلمب شده است، با وجود این هنوز مسئولان معدن مجوز واحد تولید سیانور را ارائه نکرده اند!

چهارم؛ مسئولان معدن چه توجهیی برای نبود سد باطله مجهز به عایق غیر قابل نفوذ در این مجموعه با توجه به ١٩سال سابقه تولید کارخانه پویا زرکان آقدره و حجم تقریبا ۲برابری برداشت آن هم با دارا بودن حجم عظیمی از فلزات سنگین از جمله جیوه روی بافت آهکی با شیب بالای ۸۰ درصد و خروجی آب کارخانه به رودخانه های اطراف دارند؟

پنجم؛ شنیده ها حاکی است که کلید های قفل چاه های پیزومتریک در دست مدیر تولید کارخانه پویازرکان است که این مسئله هم جای سوال دارد و بهتر است از سوی مسئولان معدن شفاف سازی شود که چگونه چنین چیزی ممکن شده است؟

ششم؛ با توجه به عضویت ایران در کنوانسیون منع تولید جیوه ( مینا ماتا)، حسب شنیده ها  مجوز صادره به نام استحصال مواد معدنی یاران تخت سلیمان  و تولید سالانه ۲ تن سولفات جیوه متاسفانه هیچ گونه خط تولید فرایند تولید سولفات جیوه که به روش فلوتاسیون باشد، وجود ندارد ولی چندین کوره تولید جیوه فعال در آن مجموعه هست که اقدام به تولید جیوه فعال می نماید و این مسئله هم عملی کاملا غیر قانونی و بر خلاف تعهدات بین المللی آن مجموعه فرآوری طلا و جیوه است.

ضروری است این مورد هم به جهت تبعات زیست محیطی و پاسداشت حقوق عامه از سوی دستگاه قضا و سازمان بازرسی کل بررسی شود، آیا نبود خط تولید استاندارد به ضرر جان انسان ها و محیط زیست تمام نمی شود؟!

ابهامات و موارد بی شمار دیگری هم در خصوص نحوه فعالیت مجموعه  طلای پویازرکان آق دره  وجود دارد اما در متن حاضر به این ٦ مورد بسنده شده و سوال می شود آیا تا کنون ناظران وکارشناسان بی طرف زیست محیطی، معدنی و  مسئولان دستگاه قضا جهت احقاق حقوق عامه در این خصوص بررسی های لازم را انجام داده اند؟

آیا تا کنون گزارشی در خصوص موارد مطروحه آماده شده است تا ابهام زدایی صورت بگیرد؟ آیا ارجحیت حقوق عامه و حفظ محیط زیست که مورد تاکید بوده بر صنعت و تولید در نظر گرفته شده است؟

این شش مورد بخشی از دهها سوالاتی است که پرسیده می شود و ضرورت دارد طبق فرمایش مقام معظم رهبری و قانون محیط زیست توسط صنایع آلاینده رعایت شود و امید می رود این پرسش ها که به نوعی محیط زیست شهرستان تکاب را به مخاطره انداخته است از طریق سازمان بازرسی کل استان مورد بررسی و پیگیری قرار گرفته و صد البته مسئولان معدن هم با طیب خاطر به آنها پاسخ دهند/.