به گزارش خبرنگار کردپرس؛ استان های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و ایلام دارای 10 مرز رسمی و بازارچه فعال در همسایگی با عراق هستند و بیش از 90 درصد صادرات زمینی ایران به اقلیم کردستان و بخش عربی این کشور از طریق این مرزها انجام می شود.

«مهران» همچنان رکورددار صادرات به عراق

گمرک مهران برای دومین سال پیاپی رکورددار صادرات به کشور عراق است. این پایانه مبادلاتی در چند سال اخیر از یک جهش صادراتی خیره کننده برخودار بوده است. مهران در سال 99 به دلیل بحران کرونا و شرایط دشوار صادرات کالا در مرزهای همجوار با بخش عربی، تنها 525 میلیون دلار صادرات داشت و بعد از پرویزخان، باشماق و پیرانشهر در رتبه چهارم قرار داشت ولی در سال 1400، با صدور یک میلیارد و 161 میلیون دلار کالا به کشور عراق، یک رشد 121 درصدی را تجربه کرد و به بالاترین میزان صادرات در بین مرزهای مشترک ایران با عراق دست یافت.

در سال ۱۴۰۱ حجم صادرات گمرک مهران به یک میلیارد و ۶۰۹ میلیون دلار رسید و با فاصله بسیار زیادی از پرویزخان در رتبه اول قرار گرفت. به عبارتی مهران تنها یک مرز زیارتی نیست و سال گذشته یک چهارم کل صادرات به کشور عراق از طریق این مرز انجام شده است.

«پرویزخان» همچنان گرفتار یک روند کاهشی

صادرات در گمرک پرویزخان برای دومین سال پیاپی، روندی کاهشی دارد. این گمرک در سال 99 با صدور یک میلیارد و 685 میلیون دلار به عراق، در رتبه اول قرار داشت ولی مبادلات این مرز در سال 1400 با  یک کاهش 39 درصدی روبرو شد و به سطح یک میلیارد و 22 میلیون دلار رسید و در رتبه دوم جدول ایستاد و جایگاه خود را به مهران واگذار کرد.

گمرک پرویزخان در سال 1401 با صدور 971 میلیون و 533 هزار دلار کالا هرچند در رتبه دوم باقی مانده است ولی در مقایسه با سال گذشته، یک کاهش 5 درصدی را تجربه کرده است. البته با این وجود هنوز پرویزخان همچنان یک مرز بسیار مهم است و 15 درصد صادرات کشور به عراق از طریق این مرز انجام می شود.

«خسروی» و تجربه یک جهش فوق العاده

پایانه مرزی خسروی برای دومین سال پیاپی شاهد یک روند افزایشی در زمینه صادرات به عراق بوده است. این مرز قدیمی در سال 99 به دلیل مشکلات بحران کرونا و سختگیری های بخش عربی عراق، تنها 113 میلیون دلار صادرات داشت. اما در سال 1400 حجم صادرات در خسروی به 687 میلیون دلار رسید و با یک افزایش 507 درصدی، در رتبه چهارم قرار گرفت. در سال 1401 از این مرز تاریخی 793 میلیون و 922 هزار دلار کالا به کشور عراق صادر شده است که در مقایسه با سال 1400 از لحاظ ارزش 16 درصد افزایش داشته است.

«باشماق» در جایگاه چهارم

به همان میزان که مرزهای همجوار با بخش عربی مانند مهران و خسروی رشد داشته اند، مرزهای مهم همجوار با بخش کردی مانند باشماق و پرویزخان شاهد یک کاهش محسوس صادراتی بوده اند. این مرز در سال 99 یک میلیارد و 235 میلیون دلار صادرات داشته و در رتبه دوم صادرات به عراق قرار داشته است ولی باشماق در سال 1400 با 825 میلیون دلار صادرات، یک کاهش 33 درصدی را تجربه کرد و در رتبه سوم جدول قرار گرفت.

حجم صادرات باشماق در سال 1401 به 706 دلار رسیده است و با یک کاهش 14 درصدی در رتبه چهارم قرار گرفته است. البته باشماق یکی از مهمترین مرزهای ترانزیتی و گردشگری کشور و همچنان پر اهمیت است.

یک سال خوب برای «تمرچین»

«تمرچین» در پیرانشهر آذربایجان غربی جزو معدود مرزهای همجوار با اقلیم کردستان بوده است که در سال 1401 از یک روند افزایشی برخوردار بوده است. در سال 1401 حجم صادرات در تمرچین به بیش از 687 میلیون دلار رسیده که از نظر ارزش یک افزایش 14 درصدی را در مقایسه با 1400 نشان می دهد. این مرز مانند سال گذشته در جایگاه پنجم باقی مانده است.

کاهش صادرات در «سومار»  

سومار با وجود مزیت بسیار مهمی مانند نزدیک ترین نقطه مبادلاتی کشور به بغداد، جزو معدود مرزهای همجوار با بخش عربی عراق است که در سال 1401 از روندی کاهشی برخوردار بوده است. مرز سومار در 99 تنها 93 میلیارد دلار صادرات داشت ولی در سال 1400 این رقم با 466 درصد رشد به 530 میلیون دلار رسید.

 با وجود همه امیدواری ها به حفظ این روند مثبت، حجم صادرات سومار در سال 1401 به 491 میلیون دلار رسید و شاهد یک کاهش 7 درصدی در عملکرد صادراتی خود بوده و همچنان رتبه ششم باقی مانده است.

عملکرد صادراتی بقیه مرزها در سال 1401

بازارچه شیخ صله در سال 1401 به میزان 370 میلیون دلار صادرات داشته که در مقایسه با سال 1400 شاهد یک کاهش 9 درصدی بوده و در جایگاه هفتم قرار گرفته است.

 کیله سردشت هم در سال 1401 به میزان 176 میلیون دلار صادرات داشته است که در مقایسه با سال 1400 شاهد 1 درصد افزایش صادرات بوده است. مرز سیرانبند بانه هم با 111  میلیون دلار صادرات در مقایسه با سال 1400 شاهد یک کاهش 11 درصدی بوده است.

در میان شوشمی پاوه همچنان روندی کاهشی دارد. این مرز در سال 1401 به میزان 45 میلیون و 472 هزار دلار صادرات داشته که در مقایسه با سال 1400 حدود 6 درصد کاهش را نشان می دهد و در رتبه آخر قرار گرفته است.

افول مرزهای کردی، رونق مرزهای عربی

اگر استثنائاتی مانند تمرچین و سومار را کنار بگذاریم تقریبا تمامی مرزهای مهم همجوار با اقلیم کردستان در سال 1401 روندی کاهشی را شاهد بوده اند و در نقطه مقابل مرزهای همجوار با بخش عربی از رشد چشمگیری برخوردار بوده اند. نمونه آشکار این تغییرات الاکلنگی در مقایسه حجم صادرات سه ساله پرویزخان و مهران کاملا قابل مشاهده است.

پرویزخان از صادرات یک میلیارد و 685 میلیون دلاری در سال 99 به 971 میلیون دلار در سال 1401 رسیده است. مهران هم در یک فرایند متفاوت از حجم صادرات 525 میلیون دلاری در سال 99 به آمار خیره کننده یک میلیارد و ۶۰۹ میلیون دلاری در سال ۱۴۰۱ رسیده است.

و نکته مهم دیگر اینکه آمار کاهشی سومار نشان می دهد تنها همجوار بودن با بخش عربی عامل رشد خیره کننده مرزی مانند مهران نبوده و عامل زیرساخت مناسب و کارآمدی مدیریتی و توانمندی بخش خصوصی در این امر بسیار دخیل بوده است.

گزارش: بهزاد خالوندی