روز چهارشنبه 7 اوت، پس از مدت ها مناقشه میان ترکیه و ایالات متحده بر سر تأسیس منطقۀ امن در مناطق شمالی سوریه در امتداد مرزهای ترکیه و حدود دو سال تهدید ترکیه به حملۀ نظامی به مواضع کردها در شمال سوریه، بالاخره واشنگتن و آنکارا به توافق رسیدند که برای تأسیس منطقۀ امن معهود گام های عملی بردارند.
در پایان مذاکراتی که دور آخر آن سه روز به طول انجامید، دو کشور در یک بیانیۀ مشترک اعلام کردند برای هماهنگی در تأسیس و ادارۀ منطقۀ امن به عنوان گام اول یک مرکز عملیات مشترک در ترکیه تأسیس خواهند کرد.
در این بیانیه و اظهارات بعدی مقامات دو کشور دربارۀ جزئیات این منطقۀ امن، که مهم ترین و بحث انگیز ترین آنها عمق و گسترۀ منطقۀ امن و نیروی کنترل کنندۀ آن است، سخنی به میان نیامد. ترکیه از آغاز بر عمق 30 تا 40 کیلومتری، که اکثر شهرهای بزرگ کردنشین سوریه را در بر خواهد گرفت، پافشاری کرده است و ایالات متحده در آخرین پیشنهاداتش عمق 9 کیلومتری را پیشنهاد کرده بود که از سوی ترکیه پذیرفته نشد. اما هنوز مشخص نیست در آخرین مذاکره ای که به اعلام اقدام مشترک منجر شد، روی چه عمقی توافق شده است.
به هر روی، مقامات ترکیه از توافق به عمل آمده به خوبی استقبال کردند. یک باره تهدیدات مکرر حملۀ قریب الوقوع نظامی به مواضع یگان های مدافع خلق (YPG) و ارتش دموکراتیک سوریه جای خود را به همکاری و اقدام مشترک برای تأسیس کریدور صلح داد.
رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در روز اعلام توافق در یک کنفرانس مطبوعاتی با لحنی امیدوارانه در این باره گفت: «یک مذاکرات سه روزه را پشت سر گذاشتیم. این دیدارها به شکل مثبتی در جریان است. این مذاکرات ادامه پیدا خواهد کرد ولی اکنون قدمی برداشته خواهد شد. تاریخ مشخص نمی کنم ولی با آمریکایی ها یک مرکز اقدام مشترک تأسیس خواهیم کرد... مسألۀ اصلی در این جا تصمیم گیری دربارۀ یک اقدام در خصوص شرق فرات بود، که اینک با همراهی آمریکایی ها تحقق پیدا می کند.»
مولود چاوش اوغلو وزیر امور خارجۀ ترکیه نیز این توافق را یک «آغاز بسیار خوب» ارزیابی کرد و گفت: «توافق دیروز با ایالات متحده در خصوص ایجاد منطقۀ امن در شمال سوریه را می‌توان به عنوان آغازی بسیار خوب ارزیابی کرد. هدف ما ایجاد یک منطقه امن است.»
با وجود این، هنوز یک هفته از اعلام توافق مذکور نگذشته است که لحن و ادبیات مقامات ترکیه یک بار دیگر به تندی میل کرده و این امر بر ابهام این توافق که از ابتدا نیز مبهم بود، افزوده است.
در حالی که بسیاری از طرف ها و ناظران، از جمله مقامات کرد سوریه همچون آلدار خلیل سخنگوی جنبش جامعۀ دموکراتیک کردهای سوریه (TEV-DEM) و بدران چیا کرد مشاور مدیریت خودگردان شمال و شرق سوریه، بر نامشخص بودن مفاد توافق آنکارا – واشنگتن تأکید می کردند، چاوش اوغلو یک بار دیگر با یادآوری تعلل ایالات متحده در عملی کردن نقشۀ راه منبج به این کشور هشدار داد که ترکیه این بار فریب تاکتیک وقت کشی آمریکایی را نخواهد خورد و در صورت تعلل خود یک جانبه وارد عمل خواهد شد. چاوش اوغلو گفت: «منطقۀ امن جدیدی که در دستور کار قرار گرفته است مانند منبج نخواهد بود. ما در منطقۀ راحتی زندگی نمی کنیم. رفتار دوگانه و دو رویی در مبارزه با ترور را همه مشاهده می کنند. ما با هر نوع ترور مبارزه می کنیم. در سوریه از یک طرف به مبارزه با ترور پرداخته و از طرف دیگر به همراه آمریکا در تلاش برای از میان برداشتن کریدور ترور از آنجا و جایگزین کردن کریدور صلح و منطقه امن هستیم. ولی اجازه نخواهیم داد منطقه امن نیز مانند مسئله منبج شود. به هیچ عنوان اجازه نمی دهیم تاکتیک وقت کشی عملی شود. زیرا این برای ما به شکل حیاتی مهم است. این مسئله، مسئله امنیتی است. به همین خاطر است که به سرعت در حال انجام اقدامات لازم در عرصه عمل هستیم. برای اتخاذ هر گونه تدبیری آماده ایم. با دستور رئیس جمهور محترم هر گونه اقدامی را انجام خواهیم داد. یا با هم [آمریکا] همکاری کرده و [شرق فرات] را پاکسازی می کنیم، یا به تنهایی این کار را انجام می دهیم.»
در همین هنگام بود که سفارت ایالات متحده در آنکارا و وزارت امور خارجۀ این کشور دربارۀ عواقب اجرایی شدن توافق آنکارا – واشنگتن در خصوص منطقۀ امن و تأثیر آن بر دموگرافی شمال سوریه ابراز نگرانی کردند. سفارت آمریکا و وزارت امور خارجۀ این کشور در بیانیه های مشابهی به مسألۀ بازگشت پناه جویان سوری ساکن ترکیه به شمال سوریه اشاره کردند و افزودند اغلب این افراد قبلاً ساکن شمال سوریه نبوده اند و اسکان دادن آنها در شمال سوریه می تواند بافت جمعیتی این منطقه را تغییر دهد.
این در حالی است که یکی از اهداف ترکیه از تأسیس منطقۀ امن، یا حتی حملۀ نظامی به شرق فرات، اسکان دادن پناه جویان سوری در این مناطق است (کردپرس در یک یادداشت مستقل به این موضوع پرداخته است که از اینجا می توانید بخوانید). عمر چلیک سخنگوی حزب حاکم عدالت و توسعه (AKP) در اظهاراتی اعلام کرد هدف کشورش از تأسیس منطقۀ امن بازگرداندن پناه جویان سوری به کشورشان و اسکان دادن آنها در این مناطق است. چلیک گفت: « طرح هایمان در این راستا قرار دارد که بعد از تأسیس منطقۀ امن برادران سوری که در داخل ترکیه حضور دارند به شکل کاملاً امنی به این مناطق بازگردند.»
پس از چاوش اوغلو، اردوغان نیز یک بار دیگر به گفتمان جنگ طلبانه روی آورد و در پیام تبریک عید قربان دربارۀ حملۀ احتمالی به شرق فرات گفت: «یک پیروزی دیگر را به حلقۀ پیروزی های ماه اوت اضافه خواهیم کرد. ماه اوت در تاریخ ما ماه پیروزی در نبردها است.»
سرانجام روز گذشته چاوش اوغلو در اظهاراتی که با پیش از توافق روز چهارشنبۀ گذشته تفاوت چندانی نداشت، از عزم جزم ترکیه برای پاکسازی شرق فرات، صرف نظر از توافق با ایالات متحده خبر داد. چاوش اوغلو گفت: «این منطقه با هر هزینه‌ای که باشد، پاکسازی خواهد شد. جدیت ما به قوت خود باقی است... «نظر ما دربارۀ شرق فرات این است: یا با هم [مقصود ایالات متحده است] منطقه را از تروریست ها پاکسازی می کنیم، یا ترکیه وارد آنجا خواهد شد و به تنهایی منطقه را پاکسازی خواهد کرد.»
با توجه به گذشت پنج روز از توافق آنکارا – واشنگتن، رسانه ای نشدن مفاد توافق و جزئیات و ابعاد منطقۀ امن، نشان از آن دارد که هنوز توافقی به معنای واقعی حاصل نشده است. شب گذشته الهام احمد رئیس شورای اجرایی مجلس دموکراتیک سوریه در یک پیام توئیتری گفت ایالات متحده و ترکیه هنوز بر سر هیچ موضوعی توافق نکرده اند. الهام احمد در توئیتر نوشت: «هنوز نقشۀ راه مشخصی برای مذاکرات دربارۀ منطقۀ امن وجود ندارد. و هنوز بر سر هیچ موضوعی توافق نشده است...»
علاوه بر این، چرخش ترک ها از مواضع نرم پس از اعلام توافق و روی آوردن مجدد آنها به تهدید حمله و جنگ نیز، به نوبۀ خود نشانۀ آن است که موضوع در مذاکراتی که همچنان در جریان است، به سود آنها پیش نمی رود.
خبرگزاری کردپرس – سرویس سوریه
بیشتر بخوانید:
بدران چیا کرد، مقام ارشد کرد سوری: یک «جنگ بزرگ» در انتظار شمال سوریه است
آیا توافق آمریکا با ترکیه کردهای سوریه را نجات خواهد داد؟
آیا کوبانی شاهد جنگی دیگر خواهد بود؟
آخرین تلاش آمریکا برای جلوگیری از حملۀ ترکیه به کردها
حمایت بین المللی از کردهای سوریه افزایش می یابد
راکت هایی که حمله به کردها را توجیه می کنند
مظلوم کوبانی در مصاحبه با احوال: کردها برای جنگ بزرگ با ترکیه آماده اند
نظر شما